Tο γραφειοκρατικό αξίωμα της αδράνειας και τα ακίνητα του Δημοσίου

Γράφει ο Τάσος Βάμβουκας*

Με μια ιδιαίτερα σημαντική απόφαση, το Δ΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε μη νόμιμη στο σύνολό της τη μεταβίβαση 10.000 και πλέον ακινήτων στην ΕΤΑΔ (Υπερταμείο), αναγκάζοντας το Δημόσιο να επαναλάβει από την αρχή την όλη διαδικασία. Η τολμηρή προσφυγή του Δήμου Χανίων τον Νοέμβριο του 2018 και πέντε ακόμη Δήμων, έσωσε τη χαμένη τιμή του ελληνικού Δημοσίου από μια απόπειρα αυτοχειρίας. «Νομικές πλημμέλειες», αυτή ήταν η φράση κλειδί στο σκεπτικό των δικαστών που έλαβαν αυτή την απόφαση. Πλημμέλεια την οποία επέδειξαν οι αρμόδιες υπηρεσίες, χωρία να έχουν καμία απολύτως δικαιολογία.

Εν προκειμένω έχουμε να κάνουμε με μια απίστευτη ιστορία που ξεκινάει πριν από τέσσερα χρόνια. Η συγκεκριμένη Κοινή Υπουργική Απόφαση εκδόθηκε ως εκτελεστική του ν. 4389/2016. Για την έκδοση της τελικής λίστας των προς παραχώρηση ακινήτων ο νομοθέτης είχε προβλέψει στο άρθρο 19 ειδικές προϋποθέσεις για την εξαίρεση ακινήτων που είχαν ειδικό καθεστώς (μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι, υποδομές κ.ά). Γι’ αυτό τον σκοπό συστήθηκαν ανά υπουργείο ειδικές επιτροπές οι οποίες θα έκαναν τη σχετική επεξεργασία. Κι όμως, ουδέποτε την έκαναν μέσα στα δύο χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης.

Απλώς, την τελευταία στιγμή και λίγο πριν εκπνεύσει η προθεσμία, κάθε αρμόδιο υπουργείο έβαλε ως είχε τη λίστα των ακινήτων του στην υπουργική απόφαση. Με ό,τι αυτή περιείχε: στην περίπτωση του Δήμου Χανίων το σύνολο σχεδόν των βενετσιάνικων κτισμάτων του λιμανιού, το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο, το σπίτι του Ελ. Βενιζέλου, τα θέατρα της πόλης, πλατείες, σχολεία, νηπιαγωγεία, κτήρια της οθωμανικής περιόδου και της Κρητικής Πολιτείας κ.τ.λ. Στην υπόλοιπη Ελλάδα ενδεικτικά και μόνο: την Ηετιώνεια πύλη στον Πειραιά, το Μουσείο του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος, τη Ροτόντα, το Επταπύργιο και το αρχαιολογικό μουσείο στη Θεσσαλονίκη, το μουσείο των βασιλικών τάφων στις Αιγές, το κάστρο της Άρτας, το κάστρο και οι ρωμαϊκές αρχαιότητες της Πάτρας, τα ενετικά τείχη του Ηρακλείου, την Α΄ αρχαιολογική ζώνη της Κνωσού, τη Σπιναλόγκα, το ευρύτερο Δελφικό τοπίο κ.ο.κ.   

Ως Δήμος κινητοποιηθήκαμε άμεσα και ο τότε γ.γ. του Δήμου Χανίων Δημήτρης Φραγκάκης – και νυν γ.γ. του ΕΟΤ – ανέδειξε με χαρακτηριστικό τρόπο την υπόθεση. Χωρίς χρονοτριβή ήρθαμε σε επαφή με τα αρμόδια υπουργεία και, παρά τις διαβεβαιώσεις των τότε υπευθύνων περί «αποκατάστασης» του λάθους, μαζί με πέντε ακόμη δήμους από όλη τη χώρα αποφασίσαμε και – ευτυχώς – προσφύγαμε στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Το αποτέλεσμα μας δικαίωσε και ακύρωσε εν όλω την τραγελαφική αυτή απόφαση και τις όποιες δήθεν θεραπείες της.

Ο όρος «αβάστακτη ελαφρότητα» βρήκε πραγματικά νέο πεδίο αναφοράς σε αυτή την υπόθεση. Μπορεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση να έσωσε τα μνημεία, η σοβαρότητα όμως του κεντρικού κράτους και των αρμοδίων υπέστη ένα ακόμη μεγάλο πλήγμα. Η αδράνεια που επέδειξαν επί μήνες οι υπηρεσίες, η – δικαστικά διαπιστωμένη πλέον – πλημμελής άσκηση καθηκόντων και οι άκυρες και εκ των υστέρων «επανορθωτικές» πράξεις των αρμοδίων, κλόνισαν τα περιθώρια εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος.

Αντί για μια απλή αντιπαραβολή στοιχείων και την εκκαθάριση μιας λίστας με έτοιμα κριτήρια για την προστασία των ιστορικών του μνημείων, το ελληνικό κράτος κατάφερε να εκδώσει μια Κοινή Υπουργική Απόφαση, η οποία αποτελεί η ίδια μνημείο προχειρότητας και ανευθυνότητας. Το αποτέλεσμα ήταν η συγκεκριμένη δικαστική κρίση, η οποία θα έχει και επιπλέον συνέπειες στην έως τώρα διαχείριση ακινήτων από την ΕΤΑΔ. Κι όλα αυτά εξαιτίας της πλημμέλειας των υπευθύνων. Η σημασία της έγκαιρης και εμπεριστατωμένης αντιμετώπισης ενός κρίσιμου θέματος εκμηδενίστηκε, ως συνήθως, μπροστά στο ύπατο γραφειοκρατικό αξίωμα της αδράνειας. Πρόκειται για μια ακόμη ανυπολόγιστη συνεισφορά στις ιστορίες παραδοξότητας του ελληνικού κράτους, λίγο πριν από διακοσιοστά του γενέθλια.   

* Ο Τάσος Βάμβουκας είναι πρώην Δήμαρχος Χανίων