Θέλοντας να ξεφύγω για λίγο από όσα ζοφερά μάς περιβάλλουν, θα αναφερθώ σήμερα σε κάτι που με έκανε να δω τα πράγματα, έστω και προς στιγμήν, λίγο πιο αισιόδοξα.
Σε μια περίοδο όπου όλο και περισσότερο τείνουν να κυριαρχούν οι δυσοίωνες εξελίξεις, πάντα θα υπάρχουν γεγονότα, καταστάσεις, και κυρίως άνθρωποι, που θα μας κάνουν να αγαπάμε τη ζωή. Ο κόσμος στον οποίο ζούμε δεν είναι μόνο ο κόσμος του Βατοπεδίου και της Siemens, του Βουλγαράκη και της Γκερέκου, του Τριανταφυλλόπουλου και του Αυτιά. Είναι και ένας κόσμος όπου υπάρχουν άνθρωποι ενδιαφέροντες, γοητευτικοί, με κριτική σκέψη και ανοιχτό μυαλό. Το παρήγορο αυτό γεγονός, όσο και αν θεωρηθεί προς στιγμήν ότι παραδοξολογώ, είναι λοιπόν ένας… θάνατος.
Πριν από μερικές ημέρες πέθανε ένας αξιόλογος άνθρωπος: ο Αντώνης Καρκαγιάννης. Ο Καρκαγιάννης, εκτός από κορυφαίο στέλεχος μιας από τις πιο έγκυρες ελληνικές εφημερίδες, ήταν και πολλά ακόμα, λιγότερο ίσως γνωστά αλλά εξίσου σημαντικά και αξιομνημόνευτα:
* Ήταν διαννοούμενος με την πιο ουσιαστική έννοια του όρου: εκδότης σημαντικών βιβλίων κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης, εντυπομανής, φιλοπερίεργος, ανοιχτός πάντοτε σε νέες ιδέες και πρωτοβουλίες.
* Ήταν ένας ωραίος άνθρωπος, επίσης με την ευρύτατη δυνατή έννοια του όρου: ενδιαφέρων συνομιλητής, με χιούμορ, με εντυπωσιακές γνώσεις σε αρκετά πεδία, επικοινωνιακός, καθόλου βαρυπεπόνης. Ήξερε να απολαμβάνει τη ζωή σε όλες τις πτυχές της και τις εκφάνσεις της, δίχως ποτέ να ξεχνά το δάσκαλο Επίκουρο, που λέει: «Ο δε σοφός ούτε παραιτείται το ζην, ούτε φοβείται το μη ζην».
* Ήταν αριστερός, και πάλι με την (κατά τη γνώμη μου) πιο βαθιά και πιο ουσιαστική έννοια του όρου. «Στρατιώτης» της Αριστεράς στις πιο δύσκολες εποχές, όταν ο όρος σήμαινε ακόμη κάτι περισσότερο από συντεχνιακά επιδόματα και ανέξοδο τσαμπουκά στις εισόδους των υπουργείων, πήρε τις αποστάσεις του όταν διαπίστωσε τι είναι και πού οδηγεί ο σταλινισμός, ο νεοσταλινισμός και οι παραφυάδες τους. Και κάτι ακόμα: ο Καρκαγιάννης, αν και ήταν από εκείνους που γνώριζαν όσο λίγοι πόσο αδιέξοδη είναι η εμμονή της Αριστεράς στα σφυροδρέπανα και στον εύκολο καταγγελτισμό, είχε καταφέρει να ζει απόλυτα συμφιλιωμένος με το αριστερό παρελθόν του, να το «διαχειρίζεται» χωρίς ακρότητες και αναθέματα. Χαμογελούσε (ημι)σαρκαστικά κάθε φορά που άκουγε να γίνεται λόγος για μια ακόμα «τυφλή» (σε σχέση με την πραγματικότητα) τοποθέτηση ή ενέργεια του ΚΚΕ ή του ΣΥΡΙΖΑ, πάντοτε με τη συγκαταβατική νηφαλιότητα του ανθρώπου που έχει και ο ίδιος βρεθεί εγκλωβισμένος κατά το παρελθόν στους λαβύρινθους της πέτρινης σκέψης και του ξύλινου λόγου.
Τελευταίο αλλά καθόλου μικρότερης σημασίας. Ως γνήσιο τέκνο του Διαφωτισμού και του ορθού λόγου, ο Καρκαγιάννης φρόντισε να αποχωρήσει όπως αρμόζει «στους γιους του Βολταίρου και εγγονούς του Επίκουρου»: χωρίς κηδεία ή άλλη τελετή. Απόλυτα συμφιλιωμένος, απ’ όσο μπορώ να γνωρίζω, με την ιδέα του θανάτου, είμαι σίγουρος ότι θα γνώριζε πολύ καλά και μιαν άλλη φράση του δάσκαλου Επίκουρου: «Όταν μεν ημείς ώμεν, ο θάνατος ου πάρεστιν. Όταν δε ο θάνατος παρή, τοθ’ ημείς ουκ εσμέν». Εν ολίγοις και με πιο σημερινά λόγια, «έζησα αρκετά, έζησα καλά, ξεζούμισα όσο μπόρεσα τη ζωή, άντε γεια!». Η ζωή ως παρένθεση ύπαρξης (τι υπέροχη παρένθεση, όμως!) μεταξύ δύο πόλων απόλυτης ανυπαρξίας.
Ακόμα και στο θάνατό του, ο Καρκαγιάννης διατήρησε έτσι εκείνα τα στοιχεία που, δίπλα στις ιδιότητες του πολέμιου κάθε εθνικισμού και κάθε ολοκληρωτισμού, ανεξαρτήτως χρώματος (οφείλουν να) χαρακτηρίζουν το γνήσιο αριστερό: κριτικό πνεύμα, ορθολογισμό, αντικληρικαλισμό. Μακάρι οι διαδικασίες για την και εντός Ελλάδος αποτέφρωση όσων το επιθυμούν να προχωρήσουν σχετικά σύντομα, παρά τις μάχες οπισθοφυλακής που εξακολουθεί να δίνει το παπαδαριό. Να ποιος θα ήταν, ίσως, ο καλύτερος φόρος τιμής στη μνήμη αυτού του ωραίου ανθρώπου.
11°
