Πώς αναπαράγονται οι ανισότητες

Οι παιδικές χαρές είναι γεμάτες  από παιδιά και γονείς. Τα πάρκα και οι πλατείες είναι γεμάτα από εφήβους και νέους, που έρχονται σε πολύ κοντινή επαφή. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι υποκριτικό να αρνείται κανείς την επανέναρξη των μαθημάτων στα σχολεία, όπου οι κανόνες φυσικής απόστασης θα είναι, λογικά, αυστηρότεροι. Αν ήθελε η κυβέρνηση να αποφύγει τη γκρίνια και το πολιτικό κόστος από μια πιθανή μετάδοση του κορωνοϊού στα σχολεία, θα τα άφηνε κλειστά και όλοι θα ήταν ευχαριστημένοι.

Η παρουσία των μαθητών στις αίθουσες είναι στην ουσία προαιρετική, καθώς αρκεί μια βεβαίωση του γονέα -χωρίς να είναι υποχρεωμένος να αναφέρει τους λόγους- για να απαλλαγεί ο μαθητής από την υποχρέωση να παρακολουθεί το μάθημα. Για να μην αποκλειστούν από τα μαθήματα οι μαθητές που θα μείνουν εκτός σχολικής αίθουσας το Υπουργείο Παιδείας ζήτησε να αναμεταδίδεται το μάθημα. Το εγχείρημα είναι σχεδόν ανέφικτο, αφού απαιτεί την ταυτόχρονη μετάδοση πολλών μαθημάτων από ένα σχολείο στο διαδίκτυο, κάτι που ο τεχνικός και τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός δεν το επιτρέπει.

Παρακολούθησα με ενδιαφέρον την αντιπαράθεση γύρω από την ζωντανή αναμετάδοση του μαθήματος σε γυμνάσια και λύκεια για τους μαθητές που δεν θα μπορέσουν να παρευρίσκονται στις τάξεις μετά την επανέναρξη της φυσικής διδασκαλίας στα σχολεία. Ξεχώρισα την ανάρτηση σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης φίλου εκπαιδευτικού (Vasilis Raisis, Facebook 9/5/20200) που εργάζεται σε γνωστό ιδιωτικό σχολείο. Ο φίλος δηλώνει ότι είναι αναφανδόν υπέρ της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και υποστηρίζει ότι το διαδικτυακό μάθημα είναι ένα υποκατάστατο της φυσικής διδασκαλίας. Στη συνέχεια αναλύει γιατί το μάθημα στο σχολείο δεν είναι μια διάλεξη, όπως στο πανεπιστήμιο, και ότι χρειάζονται αρκετά τεχνάσματα για τραβήξεις και να κρατήσεις την προσοχή του μαθητή. Το ηλεκτρονικό μάτι θα περιορίσει τον καθηγητή σε μια τυπική παράδοση και θα υποβαθμίσει τη διδασκαλία.

Η αναμετάδοση του μαθήματος, συνεχίζει ο φίλος, θα περιορίσει και τους μαθητές: «Τι θα συμβεί λοιπόν αν το παιδί που φοβάται ήδη την κριτική νιώθει μια κάμερα πίσω από την πλάτη του; Πολύ απλά θα σιωπήσει απολύτως κατά την διάρκεια του μαθήματος. Δεν θα ρισκάρει να πει κάτι “λάθος” το οποίο στη συνέχεια θα γίνει viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης». Το επιχείρημά του ενισχύεται και από την εμπειρία που αποκόμισαν άλλοι φίλοι εκπαιδευτικοί όταν είδαν στα διαδικτυακά μαθήματα της καραντίνας να στέλνουν ερωτήσεις αδύναμοι μαθητές, οι οποίοι δεν τολμούσαν να σηκώσουν το χέρι στην τάξη. Το υπουργείο δέχθηκε στη συνέχεια να μη περιλαμβάνει η αναμετάδοση του μαθήματος τους μαθητές.

Ο φίλος εκπαιδευτικός προτείνει στους συναδέλφους για να διασώσουν τον χαρακτήρα της διδασκαλίας να δώσουν εθελοντικά διαδικτυακά μαθήματα για τους μαθητές που θα λείψουν από το σχολείο. Με αυτή του την πρόταση -που είναι τεχνικά πολύ πιο εφικτή από εκείνη του υπουργείου- προκρίνει το μάθημα ως ένα αγαθό με αξία μεγαλύτερη από τις συντεχνιακές προτεραιότητες και διαφοροποιείται από τη συνδικαλιστική ηγεσία που ζήτησε στην κρίση του κορωνοϊού διαδοχικά: να μη γίνουν διαδικτυακά μαθήματα, να μην ανοίξουν τα σχολεία, να μην αναμεταδίδεται το μάθημα.

Οι συνδικαλιστές παντού βλέπουν κρυμμένη την αξιολόγηση, τον μεγάλο τους εχθρό, τη στιγμή που το υπουργείο την έχει παγώσει. Η αντιδραστική στάση της συνδικαλιστικής ηγεσίας των εκπαιδευτικών δεν θα πρέπει να μας παραπλανά και να θεωρήσουμε ότι μόνο αυτοί ευθύνονται για τις ανεπάρκειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Είναι και οι πολιτικές του κράτους που συντηρούν τις αναποτελεσματικές δομές, εγκλωβίζουν το εκπαιδευτικό έργο και προωθούν την παπαγαλία.

Πολλοί έχουμε στο περιβάλλον μας οικογένειες με μορφωμένους γονείς και παιδιά που παρακολουθούν φροντιστήρια ή άλλες δραστηριότητες. Για τα παιδιά αυτά ένας μήνας λιγότερο σχολείο μπορεί να μην έχει και τόσο σημαντικές επιπτώσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι υπάρχουν  παιδιά σε φτωχές οικογένειες, με γονείς που δεν μπορούν να τα βοηθήσουν, για τα οποία το σχολείο είναι αναντικατάστατο. Τα παιδιά αυτά είναι που θίγονται πρώτα από τα προβλήματα της εκπαίδευσης και από την απουσία οποιασδήποτε μορφής αξιολόγησης  του διδακτικού έργου.

Για πολλές δεκαετίες η εκπαίδευση λειτούργησε ως ο κύριος μηχανισμός ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας. Το παιδί του αγράμματου αγρότη ή εργάτη, σπούδαζε, γινόταν επιστήμονας και άλλαζε κοινωνική τάξη. Σήμερα τα παιδιά των προνομιούχων οικογενειών έχουν όλες τις ευκαιρίες, ενώ  τα φτωχά παιδιά θα βρουν μπροστά τους εμπόδια. Είναι πολύ δύσκολο να ανατραπεί αυτή η κατάσταση και να αποκατασταθεί μια ισορροπία ευκαιριών.

Η κατεύθυνση, όμως, της δημόσιας πολιτικής πρέπει να είναι αυτή. Ο φτωχός μαθητής με δυνατότητες μπορεί να βρει σε ένα πρότυπο σχολείο το περιβάλλον που θα τον βοηθήσει να τις αναπτύξει. Όταν επιβάλλεται η εξίσωση προς τα κάτω, ο μαθητής αυτός θα συνθλιβεί. Το δημόσιο σχολείο, αντί να γίνει μηχανισμός εξισορρόπησης των ανισοτήτων, γίνεται μέρος της αναπαραγωγής τους.

Οι μαθητές που κινδυνεύουν να βρεθούν στο περιθώριο θα πρέπει να μην αγνοούνται από τον διάλογο και τις δημόσιες πολιτικές. Σίγουρα υπάρχουν μαθητές που θα αναγκαστούν να μείνουν στο σπίτι τώρα που ανοίγουν ξανά τα σχολεία. Κάθε ιδέα για το πώς μπορούν να αναπληρωθούν τα μαθήματα δεν μπορεί να μη τους διακρίνει, λες και είναι κρυμμένοι λόγω της αδυναμίας τους.