Out of the box αλά ελληνικά

Out of the box, πρωτότυπος και αντισυμβατικός είναι ο τρόπος σκέψης των Ελλήνων γιατρών, που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης του κορωνοϊού, για καλή τύχη όλων μας και ιδιαίτερα όσων νόσησαν.

Η ομάδα Μελέτης της Σήψης, με επικεφαλής τον Καθηγητή Παθολογίας-Λοιμώξεων του ΕΚΠΑ Ευάγγελο Γιαμαρέλλο (κλινική μελέτη SAVE), και η GRECCO– 19, υπό τον Καθηγητή Καρδιολογίας Σπύρο Δευτεραίο, με επιβλέποντα τον Καθηγητή Χριστόδουλο Στεφανάδη, δεν σκέφθηκαν μόνο με τα κλασικά κριτήρια που επιβάλλει η επιστήμη τους και οι ευρύτατες γνώσεις που είχαν μέχρι τις αρχές Μαρτίου, αλλά προσπάθησαν και κυρίως τόλμησαν να διευρύνουν τους ορίζοντες και της σκέψης και της πράξης τους.

Δεν φοβήθηκαν να εφαρμόσουν -με την απαραίτητη βέβαια προσοχή- νέα «πρωτοκόλλα», νέες πρωτοποριακές θεραπείες και στο τέλος πέτυχαν! Διαπίστωσαν πως ένα 20% των ασθενών που καταλήγουν, παρουσιάζει προσβολή του μυοκαρδίου και ένας δείκτης του αίματος, το SuPAR, είναι ιδιαίτερα αυξημένος από την πρώτη ημέρα της εισαγωγής του ασθενούς στην κλινική.

Τη στιγμή που οι παραδοσιακές θεραπείες στα περισσότερα υπερεξοπλισμένα νοσοκομεία του προηγμένου Δυτικού κόσμου αποτύγχαναν και ο αριθμός των θυμάτων αυξανόταν εκθετικά, στα «φτωχά» ελληνικά νοσοκομεία αναφοράς του καθημαγμένου από τους φανατικούς πολέμιους του ΕΣΥ, οι Έλληνες πετύχαιναν.

Πώς; Με τη βοήθεια της Παναγίας; Πιθανόν. Όμως σίγουρα και με τη βοήθεια των αρχών του Ιπποκράτη και της Αθηνάς, της σοφής θεάς του «συν Αθηνά και χείρα κίνει». Με περισσή αυταπάρνηση, μεθοδικότητα, τόλμη, θάρρος, εξυπνάδα και αγάπη στον άρρωστο και σεβασμό στον όρκο τους. Τώρα, κατά πόσο οι ήρωές μας (που σημειωτέον στις πρωτότυπες προσπάθειές τους χρησιμοποιούν [απ’ ό,τι μου επιτρέπει το ιατρικό ρεπορτάζ να γνωρίζω, καθότι οι γνώσεις μου σταματούν στην αγορά Depon από το φαρμακείο της γειτονιάς]) κυρίως «φθηνά» φάρμακα, ως συστατικά της θεραπείας, όπως π.χ. η χλωροκίνη και η ρεμδεσιβίρη, θα γίνουν στο άμεσο μέλλον στόχος της αδίστακτης διεθνούς φαρμακευτικής βιομηχανίας, γιατί τους «χαλάνε την πιάτσα» και την προοπτική μυθικών κερδών, όταν και αν βρουν το φάρμακο και το εμβόλιο σε 12-18 μήνες θα το δείξει η ιστορία… Ή ίσως κάποια Χολιγουντιανή ταινία θρίλερ που θα γίνει σύντομα η νέα κινηματογραφική μόδα.

Καλύτερα πάντως να υποστούν τις συνέπειες ενός ακόμη «brilliantbrainsdrain», (να πάρουν τους γιατρούς μας να  δουλέψουν στο εξωτερικό) παρά να υποστούν τη δυσφημιστική εκστρατεία λάσπης που επιφυλάσσει το εκάστοτε σύστημα εξουσίας στον όποιο με «εναλλακτικό» τρόπο γίνεται «αποτελεσματικός». Η συνήθης τακτική είναι να τον απαξιώσει για να τον καταστήσει αναξιόπιστο, «ζωγραφίζοντάς» τον (δηλαδή λοιδορώντας τον) ως «τρελοαναρχικό» και άρα «επικίνδυνο». Πιστέψτε με… Μιλώ εκ πείρας… Χώρια ότι δεν είμαι doctor, αλλά απλά spin doctor.

Αξίζει λοιπόν ένα διπλό μπράβο στους Έλληνες επιστήμονες. Όχι μόνο επειδή έδωσαν λύσεις σε άλυτους γρίφους και έσωσαν ζωές, αλλά γιατί είχαν το σθένος να πάρουν το βάρος της ευθύνης και να στηρίξουν τις αξιοθαύμαστες ιδέες τους, διακινδυνεύοντας όχι μόνο εκατοντάδες ανθρώπινες ζωές, αλλά και τις καριέρες που για πολλούς -ειδικά «φτασμένους», αλλάκυνικούς συναδέλφους τους μεταφράζονται σε προνομιούχες πανεπιστημιακές θέσεις, πολλά χρήματα και άρα είναι πιο σημαντικές γι’ αυτούς και γι’ αυτό «άξιες» μόνιμης οσφυοκαμψίας…

«Το πρόβλημα», όπως εξηγούσε προ ημερών ο Βρετανός πρώην υφυπουργός Υγείας Άρα Ντάρζι, «είναι ότι στη μάχη της παρασκευής φαρμάκων για τον κορωνοϊό, ορισμένες από τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες του πλανήτη συμπεριφέρονται με τόση ιδιοτέλεια, όση εκείνης του κοινωνικά ασυνείδητου γείτονά μας, που έτρεχε στα supermarkets να «καβατζώσει» χαρτί υγείας για ολόκληρη την επόμενη δεκαετία».

Περιμένοντας τις δοκιμές των εμβολίων (που μπορεί να διαρκέσουν όπως λένε έως και 18 μήνες), οφείλουμε για την αντιμετώπιση των νοσούντων και μέχρι να βρεθεί κάποιο αξιόπιστο και κλινικά δοκιμασμένο φάρμακο, να στηριχθούμε σε υπάρχοντα σκευάσματα, τα οποία με μικρές τροποποιήσεις θα μπορούσαν ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα του κορωνοϊού. Αυτή η μάχη με τον χρόνο μπορεί να κερδηθεί χάρη σε εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), οι οποίες με τη βοήθεια υπερυπολογιστών θα εξετάζουν τρομακτικό όγκο δεδομένων από εργαστηριακές μελέτες, που γίνονται σε εργαστήρια όλου του κόσμου και τεστάρουν υπάρχοντα φάρμακα.

Υπάρχει όμως ένα μεγάλο εμπόδιο εδώ και το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο. Κάποιες εταιρίες (αρκετές από αυτές μεγάλες και ισχυρές πολυεθνικές) αρνούνται να προσφέρουν αυτές τις πληροφορίες. Γιατί; Είτε τις έχουν κατοχυρώσει αυστηρά με ευρεσιτεχνίες προσδοκώντας μελλοντικά υπερκέρδη, είτε γιατί θέλουν να εξαντληθούν τα αποθέματα των «παλιών» φαρμάκων που έχουν στις αποθήκες τους. Δυστυχώς και τα φάρμακα κατάντησαν Commodity (εμπορικό αγαθό και υπόκεινται στους κανόνες της αγοράς «προσφορά και ζήτηση». Πολλές φορές μάλιστα, συμβαίνει σχεδόν μια φορά τα δέκα χρόνια, η ζήτηση να υπερβαίνει δραματικά την προσφορά εξακοντίζοντας τις τιμές των «αγαθών», των φαρμάκων που προσφέρουν ελπίδα σωτηρίας. Ας σημειώσουμε εδώ πως δεν είναι κακό να κερδίζουν για να αποσβέσουν την όποια πολύχρονη και πολυδάπανη έρευνά τους, αλλά δεν επιτρέπεται να «μποϊκοτάρουν»τις προσπάθειες ανάσχεσης της πρωτοφανούς σε ένταση και έκταση πανδημίας του Covid-19 που απειλεί ολόκληρο τον Πλανήτη και έχει προσβάλει ήδη μέσα σε 12 εβδομάδες εκατομμύρια ανθρώπων σε κάθε γωνιά της Γης.

Με λίγα λόγια, ενώ η επιστήμη και η ανθρωπότητα διαθέτουν πλέον και τον «εγκέφαλο» (υπερυπολογιστές) και τον «τρόπο σκέψης» (ΑΙ) (τεχνητή νοημοσύνη), για να λύσουν ένα από τα πιο επείγοντα ζητήματα στη σύγχρονη ιστορία μας το κυρίαρχο οικονομικό σύστημαπαρεμβαίνει και απαγορεύει την πρόσβαση στα δεδομένα που χρειάζονται για την επεξεργασία νέων θεραπειών…

Τα εμπόδια αυτά δεν αφορούν μόνο τα εργαστηριακά δεδομένα. Οι «χρυσοφόρες» πατέντες είναι πολλαπλά κατοχυρωμένες με τόσο σύνθετο νομικά τρόπο που ουσιαστικά αποτρέπουν κάθε συνεργασία μεταξύ των ερευνητικών κέντρων μεγάλων εταιριών. Αυτές με τη σειρά τους κρατούν τις ανακαλύψεις τους σαν επτασφράγιστο μυστικό, για να αποκτήσουν μονοπωλιακό έλεγχο στην αγορά συγκεκριμένων φαρμάκων. Ιδίως αυτών που αφορούν νέες ή «ανίατες» και «σπάνιες» αρρώστιες και είναι πολύ-πολύ πιο ακριβά.

Υπάρχει και μια καλή εξέλιξη μέσα στο κακό που μας βρήκε. Μπροστά στον αναπάντεχο αριθμό θυμάτων, οι κυβερνήσεις της Γερμανίας και του Καναδά, σκέφτονται να περιορίσουν τη δυνατότητα κατοχύρωσης δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας σχετικά με τον ιό. Όμως, αυτή η σωστή πρωτοβουλία πρέπει να υλοποιηθεί άμεσα. Κάθε μέρα που καθυστερούν, διακυβεύονται χιλιάδες ζωές. Το Ισραήλ π.χ. επέτρεψε την εισαγωγή από την Ινδία του γενόσημου του Kaletra, ενός φαρμάκου για τον ιό του HIV, που πιστεύεται ότι μπορεί να βοηθήσει ασθενείς του κορωνοϊού. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η κατασκευάστρια εταιρία η Αμερικανική AbbVie θυγατρική του κολοσσού Abbot, κορυφαία στην παραγωγή πρωτοποριακών φαρμάκων για σπάνιες ασθένειες, αναγκάστηκε να τερματίσει στη χρήση της πατέντας που είχε κατοχυρώσει για το συγκεκριμένο φάρμακο.

Σε ανάλογη υποχώρηση -ύστερα βέβαια από τη διεθνή κατακραυγή, φαίνεται σύμφωνα με δημοσιεύματα του διεθνούς τύπου να υποχρεώθηκε και ο έτερος κολοσσός, η Gilead, η οποία είχε προσπαθήσει να παρατείνει τη μονοπωλιακή εκμετάλλευση του Remidesivir, ένα φάρμακο που είπαμε χορηγείται με επιτυχία σε ασθενείς του κορωνοϊού και στη χώρα μας. Κάποια κράτη φαίνεται πως άρχισαν να εξαντλούν την αυστηρότητά τους έναντι των φαρμακευτικών εταιριών και να υποχρεώνουν, αρκετές εξ αυτών, σε μια «καταναγκαστική συνεργασία» μέχρι να παραχθούν τα ζωογόνα εμβόλια .

Δυστυχώς όμως χειρότερα από τους καρχαρίες της υγείας, είναι οι χώρες που και σε αυτή την κρίση λειτουργούν ως αγέλη άγριων λύκων. Τα πιο «πλούσια» δαγκώνουν όπου βρούν τα πιο «φτωχά», αρνούμενα να επιδείξουν την ελάχιστη αλληλεγγύη. Επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού. Το διαπιστώσαμε για άλλη μια φορά ως Έλληνες με την ασυζητητί απόρριψη της έκδοσης «ευρωομολόγου» από τους Ψυχρούς τους Βορρά. Το βλέπουμε από τις κυριολεκτικά πειρατικές κατασχέσεις μασκών και στολών προστασίας στα διεθνή αεροδρόμια. Η Κίνα, ενώ συνεχίζει να καθυστερεί εγκληματικά να ενημερώσει για τον ιό τη διεθνή κοινότητα, υποκρίνεται τη «φιλάνθρωπη δύναμη», χαρίζοντας στους χειμαζόμενους Ευρωπαίους μερικές μάσκες όπως έκαναν στους Ινδιάνους τους οι Αφρικανοί και τους Ασιάτες οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες από τον 15ο αιώνα και μετά.

Ας σημειώσουμε και κάτι ακόμη πιο ενδιαφέρον που έχει να κάνει με την πολιτική οικονομία της φαρμακοβιομηχανίας. Τα εμβόλια είναι ακριβά γιατί ο χρόνος που απαιτείται για την σύνθεση είναι αντιστρόφως ανάλογος με αυτόν που γίνεται η απόσβεσή τους. Δηλαδή, ενώ παίρνει χρόνια το R+D (researchanddevelopment) με το που παραχθούν, βγουν στην αγορά και χορηγηθούν στον πληθυσμό, παύει εν πολλοίς και η «χρησιμότητά» τους. Η χρήση τους καθιστά μη χρήσιμα για τις εταιρίες αφού είναι συνήθως one-off (με εξαιρέσεις, όπως το εμβόλιο της γρίπης, γιατί αφορά ιό που μεταλλάσσεται) και άρα δεν προσφέρουν πολλαπλέςευκαιρίες για after sales (μεταπωλήσεις). Αντίθετα, τα φάρμακα –μέχρι να βγούν τα εμβόλια, λαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και προσφέρουν υψηλότατες δυνατότητες απόσβεσης και κερδοφορίας.

Βέβαια ακόμη και το επιχείρημα των εταιριών παραγωγής φαρμάκων για το ιδιαίτερα υψηλό κόστος του R+D είναι μεν ορθό, αλλά υποκρύπτει μια μεγάλη αλήθεια. Ποια; Πως μεγάλο μέρος του κόστους των ερευνών φαρμάκων ενώ στο τέλος κατοχυρώνονται σε ιδιώτες, αρχικά εμμέσως αλλά αδρά χρηματοδοτούνται από κρατικούς προϋπολογισμούς (δηλαδή χρήματα ημών των φορολογουμένων).

Πιο συγκεκριμένα και  στις ΗΠΑ που είναι η ηγέτιδα και στην παραγωγή νέων φαρμάκων και υπάρχουν και δημοσιευμένα στοιχεία (Patiens for Affordable Drugs) από το 1930 έως σήμερα, τα τελευταία 90 χρόνια, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (ΝΗΙ) έχει προσφέρει 900.000.000.000 (δις) δολάρια για R+D, χωρίς να συμμετέχει στα κέρδη των ανακαλύψεων παρά μόνο στα κόστη… Μόνο στο διάστημα 2010-2016, οι σχετικές έρευνες δημόσιων φορέων ξεπέρασαν τα 100 δις δολάρια.

Ποια είναι λοιπόν η κατάσταση σε μια «αγορά» που θα έπρεπε να έχει λειτουργηματικά χαρακτηριστικά. Πιο συγκεκριμένα: Επτά στρεβλώσεις χαρακτηρίζουν το αποτελεσματικό κυρίως για τους ιδιώτες και τους πλούσιους ασθενείς παγκάρι σύστημα υγείας και πανάκριβο, ελλιπές και προβληματικό για τον δημόσιο και τους φτωχότερους αρρώστους:

1. Αστρονομικά τα κέρδη για τους ιδιώτες κολοσσούς της υγείας, τεράστια η συμβολή του δημόσιοι τομέα και στο στάδιο της έρευνας, αλλά
2. Της «κατανάλωσης», αφού συμβαίνει να είναι και ο μεγαλύτερος «αγοραστής»  «υπηρεσιών και προϊόντων» που συμπαράγει (!).
3. Χαμηλή η ποιότητα «εξυπηρέτησης» των «πελατών» / ασθενών
4. Πολύ συχνά μονοπωλιακή ανά φάρμακα η αγορά
5. Ελαχιστοποίηση της διεπιστημονικής συνεργασίας και
6. Σχεδόν ανύπαρκτη η διακρατική και
7. Τέλος, όλα τα παραπάνω συνιστούν παράγοντες σημαντικής καθυστέρησης στην αντιμετώπιση των προβλημάτων. Πολύ περισσότερο σε περιπτώσεις κρίσης, όπως η σοβούσα κορωνοπανδημία, ο χρόνος παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο. Και όπως έλεγε και το εξαιρετικής ευαισθησίας κομμάτι του Σταμάτη Σπανουδάκη «η ζωή (είναι χρόνος) που περνάει και χάνεται». Κάθε μέρα τα κρούσματα αυξάνονται και τα θύματα πληθύνονται.

Ας αντιμετωπίσουμε λοιπόν με τον δέοντα σεβασμό τους δικούς μας «από μηχανής θεούς» τους «αγγέλους προστάτες» των ΜΕΘ. Ας πούμε ένα ακόμη μεγάλο ευχαριστώ στους Έλληνες γιατρούς και νοσηλευτές που το τόλμησαν να σκεφθούν και να δράσουν «out of the box and out of their ineffective Protocolls» σώζοντας εκατοντάδες απεγνωσμένους συνανθρώπους, τραβώντας τους την τελευταία στιγμή έξω από τον σκοτεινό μονόδρομο της διασωλήνωσης ξανά πίσω στο όμορφο και φωτεινό μονοπάτι της ζωής.