Ο Σταμάτης Ζαχαρός γράφει για αυτά που μπορεί να συμβούν στον τουρισμό στην Ελλάδα εξαιτίας της κρίσης του κορωνοϊού.
Η φράση της προέδρου της Κομισσιόν Ursula von der Leyen «Μην κλείσετε διακοπές στην Ευρώπη», καταρράκωσε τους ήδη κατεστραμμένους Έλληνες ξενοδόχους. Όχι μόνο διότι βάζει ουσιαστικά ταφόπλακα στις όποιες ελπίδες τους για μια μίνι τουριστική σεζόν από τα μέσα του καλοκαιριού και μετά. Κυρίως διότι δημιουργεί μια ασφυκτική κατάσταση για το ευρύτερο μέλλον της «βαριάς βιομηχανίας» της χώρας. Σε συνδυασμό μάλιστα με την βαρβάτη κρατική δανειοδότηση κολοσσών όπως η TUI, κάνει πολλούς να σκέπτονται ότι ο «αφελληνισμός» των τουριστικών assets είναι απλώς προδιαγεγραμμένος.
Η αγγλογερμανική TUI, ο μεγαλύτερος παγκόσμιος παίκτης στην αγορά του τουρισμού, υπέγραψε την περασμένη Τετάρτη συμφωνία με την κρατική αναπτυξιακή τράπεζα KfW για δάνειο ύψους 1,8 δισ. ευρώ. Η συμφωνία την καθιστά πανέτοιμη για εξαγορές περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να αυξήσουν την ισχύ της και να δημιουργήσουν συνέργειες. Η TUI είναι ήδη ιδιοκτήτης ξενοδοχείων, τουριστικών πρακτορείων, κρουαζιερόπλοιων, αεροπορικών εταιρειών αλλά και καταστημάτων σε όλο τον κόσμο.
Σχεδόν ένα στα δύο ξενοδοχεία εποχικής λειτουργίας θεωρεί πιθανή ή πολύ πιθανή την χρεοκοπία
Την ίδια ώρα, οι Έλληνες ξενοδόχοι και λοιποί τουριστικοί παράγοντες βρίσκονται σε απόγνωση. Το πρωί της Τρίτης ο Πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Αλέξανδρος Βασιλικός παρουσίασε μια «μαύρη» εικόνα για τον κλάδο. Σχεδόν ένα στα δύο ξενοδοχεία εποχικής λειτουργίας θεωρεί πιθανή ή πολύ πιθανή την χρεοκοπία. Το ποσοστό εκτινάσσεται στο 65% για τα ξενοδοχεία συνεχούς λειτουργίας. Είναι φανερό ότι με την παρούσα κατάσταση βρισκόμαστε προ των πυλών μιας εκτεταμένης αναδιάρθρωσης του ξενοδοχειακού κλάδου στην Ελλάδα. Οι εξαγορές των ξενοδοχείων από ξένους παίκτες είναι ένα πολύ πιθανό σενάριο.
Είναι ένα σενάριο που κάποιοι ίσως να απεργάζονται. Όσοι έχουν κεφαλαιακό απόθεμα ή πρόσβαση σε κεφάλαια. Κρατικά ή των funds. Η ηθική δεν έχει πάντα τον πρώτο ρόλο στις big business.
Δεδομένου ότι ο τουρισμός αποτελεί το 1/5 σχεδόν του ΑΕΠ της Ελλάδας, το σενάριο είναι εφιαλτικό. Γίνεται ακόμη πιο εφιαλτικό αν ενστερνιστεί τις έρευνες των ίδιων των τουριστικών παραγόντων, σύμφωνα με τις οποίες σχεδόν το μισό ΑΕΠ της χώρας σχετίζεται με τον τουρισμό. Έμμεσα ή άμεσα. Στο ενδεχόμενο των εξαγορών από ξένους παίκτες, οι επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να λειτουργούν στην Ελλάδα αλλά οι απώλειες για την Ελληνική Οικονομία θα είναι μεγάλες. Είναι κάτι ανάλογο σαν η Γερμανία να χάσει τις αυτοκινητοβιομηχανίες της. Ίσως και ακόμη χειρότερα αν σκεφθεί κανείς ότι η Ελλάδα σχεδόν επέλεξε τον τουρισμό ως «μονοκαλλιέργεια».
Οι εξελίξεις θα επηρεάσουν όποιον έχει την παραμικρή σχέση με τον τουρισμό. Ο παραγωγός που τώρα διαθέτει τα προϊόντα του σε κάποια ξενοδοχεία, θα διαπιστώσει πόσο εύκολο είναι να έρθουν από τη Γερμανία ή την Κίνα. Το ίδιο το κράτος θα διαπιστώσει με πίκρα πόσα από τα κέρδη μπορούν νόμιμα να μεταφερθούν στη μητρική με χαμηλότερη φορολογία. Αφήνω στην άκρη τις παράνομες ενδοεταιρικές συναλλαγές.
Η πίεση όμως θα είναι μεγάλη και όσο η κατάσταση επιδεινώνεται, ο πειρασμός θα είναι ακόμη μεγαλύτερος. Οι ίδιοι οι ξενοδόχοι κάνουν λόγο για απώλεια 45 χιλιάδων θέσεων εργασίας. Μια μεγάλη εξαγορά θα έλυνε έστω και προσωρινά το πρόβλημα.
Προ του κορωνοϊού, οι προβλέψεις για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού ήταν μόνο ευοίωνες. Το ίδιο ισχύει και για τις προβλέψεις που αφορούν στην περίοδο μετά τη λήξη της πανδημίας. Υπάρχει όμως αυτό το κρίσιμο μεσοδιάστημα που καθιστά τις ελληνικές επιχειρήσεις ευάλωτες. Μαζί και οι όποιες (βαριές) επιπτώσεις θα πρέπει να αποσβεσθούν.
Η χώρα δεν θα αντέξει να χάσει την ιδιοκτησία των τουριστικών assets, όπως δηλαδή συνέβη με τις δραστηριότητες των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια. Σήμερα που οι βαλκανικές χώρες τρέχουν με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι Ελληνικές τράπεζες είναι απούσες. Δεν ασπάζομαι καμία θεωρία συνωμοσίας αλλά το αποτέλεσμα ήταν σαφές. Όπως σαφώς λανθασμένες ήταν και διάφορες κινήσεις στην εποχή της προηγούμενης κρίσης.
Δεν είναι μια εύκολη απόφαση. Η ανάγκη χρηματοδότησης για τα ελληνικά ξενοδοχεία εκτιμώνται από τους ξενοδόχους σε 1,79 δισ. ευρώ. Χώρια οι λοιπές τουριστικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, πολλά από τα ξενοδοχεία, είναι ήδη υπερδανεισμένα από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Πολλά απ’ αυτά δυσκολεύονται να αποπληρώσουν τις ρυθμίσεις τους. Για την Κυβέρνηση η λύση του συγκεκριμένου προβλήματος είναι μεγάλος πονοκέφαλος. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει πιθανότατα ακόμη ένα εντελώς σαφές σχέδιο. Εκτός του ότι κανείς ακόμη δεν μπορεί να πει πότε θα αλλάξουν τα δεδομένα με τον κορονοϊό. Εκτός από την Πρόεδρο της Κομισσιόν Ursula von der Leyen…
