Covid-19. Και μετά τι;

Γράφει ο Κωνσταντίνος Κοκκινοπλίτης*

Κάθε φορά που ο άνθρωπος νομίζει πως ξεπερνάει τα όριά του, που πιστεύει ότι μπορεί να κυριεύσει και να ελέγξει τα πάντα, η φύση απαντάει με μία θεομηνία, ένα τσουνάμι, μία πανδημία. Η ιστορία βρίθει από παραδείγματα όπου στην αλαζονεία του ανθρώπου που αντιβαίνει στο αντικειμενικό κύρος της φύσης, αυτή έρχεται να επιβάλλει τη νομοτέλειά της.

Έχουμε ήδη ξεχάσει ή και πολλοί δεν γνωρίζουμε ότι από τη στιγμή της εμφάνισης του HIV virus το 1976 στο Κονγκό και μέχρι το 2012, 75 εκατομμύρια άνθρωποι μολύνθηκαν από τον ιό και περισσότεροι από 35 εκατομμύρια έχασαν τη ζωή τους εξ αιτίας του HIV. Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη θεραπεία του, αυτή τη στιγμή περίπου το 0,8% του πληθυσμού ηλικίας 15 – 49 ετών ζουν έχοντας μολυνθεί από τον ιό HIV.

Η φράση του Αλμπέρ Καμύ στο μυθιστόρημα «Η Πανούκλα» είναι σχεδόν ανατριχιαστική «Έχουν ξεσπάσει στον κόσμο τόσες πανούκλες όσοι και πόλεμοι. Και παρόλα αυτά οι πανούκλες και οι πόλεμοι πάντα βρίσκουν τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους».

Αυτό επιβεβαιώθηκε για μία ακόμα φορά στην ιστορία με την εμφάνιση του κορωνοϊού. Μόνο που τώρα λόγω του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης τα αποτελέσματα είναι πολύ πιο άμεσα και δραματικά σε όλο σχεδόν τον πλανήτη.

Η ταχύτητα εξάπλωσης της πανδημίας είναι τέτοια που από τη στιγμή που εμφανίστηκε στην Κίνα μέσα σε 36 ώρες είχε ήδη εξαπλωθεί σε πολλές χώρες ανά την υφήλιο. Πριν καν προλάβουμε να ενημερωθούμε επίσημα για την εμφάνιση του προβλήματος στην Κίνα, ο ιός είχε ήδη διαδοθεί σε πολλές χώρες. Τα μεγάλα αεροδρόμια που διακινούν εκατομμύρια ανθρώπων και είναι οι κύριες πύλες διέλευσης του ιού, λειτουργούν πλέον ως αρτηρίες της παγκόσμιας κοινότητας της παγκοσμιοποίησης.

Αυτό και μόνο το γεγονός καταδεικνύει την αλληλεξάρτηση μεταξύ των χωρών και ηπείρων που έχει επέλθει μέσω της παγκοσμιοποίησης. Και αυτή δεν αφορά μόνο σε θέματα υγείας, αλλά και στην οικονομία. Τα χρηματιστήρια και οι αγορές έχουν κλυδωνιστεί και οι οικονομίες εισέρχονται σε φάση ύφεσης το βάθος της οποίας δε μπορούμε να εκτιμήσουμε ακόμα. Οι οικονομικές επιπτώσεις θα είναι πολύ σημαντικές για όλες τις χώρες. Το σίγουρο είναι ότι αυτοί που θα υποφέρουν περισσότερο είναι οι φτωχότερες χώρες. Οι ανισότητες προβλέπεται να αυξηθούν.

Τι μας επιφυλάσσει λοιπόν το μέλλον; Δυστυχώς με τα έως τώρα δεδομένα οι προβλέψεις δεν είναι ευοίωνες. Η βασική αιτία γι’ αυτό είναι η τεράστια έλλειψη αποτελεσματικής ηγεσίας που παρατηρείται στον κόσμο.

Ηγέτες όπως ο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ που έχει επενδύσει και χτίσει στο σλόγκαν ‘America first’, έχει διαμορφώσει την εσφαλμένη εντύπωση στο λαό του ότι τα πάντα στον κόσμο μπορούν να ρυθμιστούν. Δημιούργησε τον μύθο ενός πανίσχυρου έθνους που πιστεύει ότι είναι γεωγραφικά απρόσβλητο και προστατευμένο ακόμα κι από έναν «κινέζικο ιό». Ο ίδιος πιστεύει ότι ακόμα και τα δυσκολότερα προβλήματα και οι παγκόσμιες προκλήσεις μπορούν να λυθούν εύκολα με το χτίσιμο ενός τοίχου ή την έκδοση μίας οδηγίας ή απαγόρευσης.

Άλλη μία παρόμοια περίπτωση αποτελεί το Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι περίεργο πως μία χώρα που έχτισε με πάθος πάνω στη στρατηγική της απομόνωσης, του island mentality για να απεμπλακεί από την ΕΕ, ακολούθησε αρχικά μία στρατηγική αντίθετη ως προς τις άλλες χώρες στο θέμα του ιού. Είναι αξιοσημείωτο που δεν έκλεισε τα σύνορα άμεσα, όπως και για την τακτική της «ανοσία αγέλης»; Τα τελευταία όμως στοιχεία δείχνουν ότι κι αυτοί υπαναχωρούν από τις αρχικές τους εκτιμήσεις και αναθεωρούν τις επιλογές τους αυτές.

Αυτά και πολλά ανάλογα παραδείγματα δυστυχώς δείχνουν ότι ο κόσμος δεν έχει κατανοήσει το βαθμό αλληλεξάρτησης όλων των χωρών σε θέματα όπως η υγεία, η οικονομία το περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή. Παρά την τεράστια τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο που έχει επιτευχθεί, δυστυχώς οι μεγάλες κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα δε μπορεί να λυθούν χωρίς συντονισμένη διεθνή δράση.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι τεράστιες αλλαγές που βιώνουμε τώρα στον τρόπο ζωής μας με στόχο την καταπολέμηση του ιού, είναι ο προάγγελος για την αρχή μίας νέας εποχής. Μίας εποχής στην οποία τεράστιες ανακατατάξεις θα λάβουν χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Για την Ελλάδα που βγαίνει λαβωμένη από την οικονομική κρίση των τελευταίων 10 χρόνων και με μια πληθώρα άλλων κρίσιμων ζητημάτων που παραμένουν άλυτα (μεταναστευτικό, Τουρκική προκλητικότητα, υψηλή ανεργία, τεράστιο επενδυτικό κενό, γραφειοκρατία) η κατάσταση στην μετά κορωνοϊό εποχή θα είναι πολύ πιο δύσκολη. Το ευάλωτον της χώρας που στηρίζεται στηριζόμενη σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό (20% ΑΕΠ ) προοιωνίζεται ένα μάλλον δύσκολο τοπίο για τα επόμενα χρόνια. Καμία κρίση δεν διαρκεί για πάντα και το ίδιο ισχύει και για αυτή που βιώνουμε τώρα. Τα αρνητικά αποτελέσματά της όμως για πολλούς ανθρώπους και επιχειρήσεις δεν θα ξεπεραστούν εύκολα, ενώ για κάποιους ενδέχεται να έχουν και μονιμότερο χαρακτήρα.

Ίσως όμως αυτή η κρίση να σημάνει «για μία ακόμα φορά» το καμπανάκι της αδήριτης ανάγκης για ένα στρατηγικό σχέδιο ανασυγκρότησης της οικονομίας. Τη διαμόρφωση ενός οράματος για βιώσιμη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη για τη χώρα. Ίσως να είναι και η τελευταία μας ευκαιρία. Και ποιο είναι το δυσκολότερο και κρισιμότερο στοιχείο για ένα τέτοιο εγχείρημα. Η αλήθεια. Κάθε τέτοιο σχέδιο ξεκινάει με την αναγνώριση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η χώρα σε κάθε τομέα. Αυτό απαιτεί τόλμη και ειλικρίνεια. Να δούμε τα πράγματα όπως ακριβώς είναι χωρίς ωραιοποιήσεις του τύπου έρχονται Άμεσες Ξένες επενδύσεις, η ανάκαμψη είναι εδώ, βγήκαμε από τα μνημόνια, το brain drain γίνεται brain gain κλπ.

Κάτι τέτοιο απαιτεί τη συνεργασία των πολιτικών κομμάτων και τη συσπείρωση όλων των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας. Ο Πρωθυπουργός πιστεύω επέδειξε τις ηγετικές του ικανότητες πρόσφατα στην αντιμετώπιση του θέματος στον Έβρο και τώρα στην κρίση με τον κορωνοϊό. Μπορεί να και πρέπει να κάνει αυτό το μεγάλο βήμα για τη διαμόρφωση ενός σχεδίου στρατηγικής εθνικής ανασυγκρότησης. Ενός σχεδίου με έμφαση στην ενίσχυση της τοπικής παραγωγής και των υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας μέσω και της αξιοποίησης του τεράστιου επιστημονικού κεφαλαίου της χώρας. Μόνο έτσι μπορεί να κερδηθεί η εμπιστοσύνη του κόσμου και να κάνουμε το άλμα στην ψηφιακή εποχή που είναι ήδη εδώ.

Εξάλλου έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι μία πραγματική αλλαγή μπορεί να πραγματοποιηθεί εν μέσω μίας μεγάλης κρίσης.

* Ο Κωνσταντίνος Κοκκινοπλίτης είναι διευθυντής των εταιρειών RISE και Seven Sigma P.C.nκαι πρώην Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας