Η πανδημία και η ιδεολογικοποίηση της πραγματικότητας

Η πανδημία του κορονοϊού ήρθε ξαφνικά να φέρει τα πάνω-κάτω σ’ όλη την υφήλιο σε όλα τα επίπεδα: οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, ψυχικό. Ανέδειξε μια σειρά από ζητήματα με κυριότερα, κατά τη γνώμη μου, δύο: α) την ανάδειξη του βαθμού της πολιτικής ευελιξίας, της ετοιμότητας, προγραμματισμού και οργάνωσης, σε τεχνικό επίπεδο, κυρίως στους τομείς υγείας, ψυχικής υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, των κυβερνώντων και β) την ανάδειξη του βαθμού της ευθύνης και αυτοπειθαρχίας των πολιτών σε ατομικό επίπεδο. Είναι προφανές ότι δοκιμάζονται και θα δοκιμαστούν στην πορεία και άλλη βασικοί τομείς της ζωής με σημαντικότερο φυσικά τον οικονομικό.

Ταυτόχρονα ωστόσο, η πανδημία, ήρθε ως μια συγκλονιστική πραγματικότητα, ως καταλύτης να γκρεμίσει κάθε τύπου και είδους ιδεολογημάτων. Έτσι ακόμα κι εκείνοι που μέχρι «τελευταία στιγμή» την απαρνιόντουσαν, λύγισαν μπροστά στο βάρος αυτής της τραγικής πραγματικότητας, η οποία απογύμνωσε από κάθε ίχνος αιτιολογικής ερμηνείας, μια κι έξω, κάθε ιδεοληπτική βεβαιότητα.

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε σε βάθος αυτό που έγινε, κυρίως ερήμην μας, χρειάζεται να καταφέρουμε να ερμηνεύσουμε το χώρο του ανοίκειου και της αρχής των εμμονών. Το χώρο των πρωταρχικών ενδοψυχικών καθηλώσεων οι οποίες αποτελούν τα θεμέλια της εμμονικής ιδεοληψίας. Το χώρο όπου κυριαρχεί η ενόρμηση θανάτου και η καταστροφή του αντικειμένου.

Για παράδειγμα σε πολιτικοοικονομικό επίπεδο αυτά τα φαινόμενα εκφράστηκαν με την  ιδεολογικοποίηση της πραγματικότητας, η οποία διαχωρίστηκε σε: σοσιαλδημοκρατική και νεοφιλελεύθερη. Έτσι π.χ. απαραίτητες και άμεσες πολιτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας από τη μεριά της πολιτείας που βασίζονται στην κρατική παρέμβαση, χαρακτηρίστηκαν  σοσιαλδημοκρατικές. Άρα παράδοξο! Να πως μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση μετατοπίζεται στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας, υποστηρίζουν οι αλαζόνες αντίπαλοι.

Αυτή η άποψη δεν είναι διαφορετική από εκείνη, την αντίθετη, της βιομηχανίας της μόδας η οποία ενσωμάτωνε συστηματικά μια σειρά από σύμβολα και συμπεριφορές των δεκαετιών 1960-70 και τα έκανε μόδα. Να επισημάνω επίσης ότι η σοσιαλδημοκρατία αφού καθιέρωσε το ΕΣΥ σε μια σειρά από χώρες, το κατήργησε η ίδια παρασυρόμενη απ’ τις απαιτήσεις των συνδικάτων για διαρκώς μεγαλύτερους μισθούς  ιδεολογικοποιώντας την πραγματικότητα της ανάγκης για ένα σύστημα υγείας που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών και όχι στις ανάγκες των εργαζομένων. Ξαφνικά οι κρατιστές ένοιωσαν να δικαιώνονται. Μα δεν είναι εκεί το ζήτημα. Το ζήτημα αφορά στο κατά πόσο κάθε κυβέρνηση λαμβάνει υπ’ όψη της τις ανάγκες των πολιτών και εξασφαλίζει την κοινωνική αλληλεγγύη με βάση μια συγκεκριμένη πραγματικότητα. Και σ’ αυτό το σημείο σοσιαλδημοκράτες και νεοφιλελεύθεροι απέτυχαν.

Απόρροια της ίδιας ιδεολογικοποίησης είναι και τα διασπαστικά φαινόμενα που παρατηρήθηκαν μέσα στους κόλπους της ΕΕ μεταξύ των μελών/κρατών με αφορμή το ζήτημα της οικονομικής διάσωσης και συνοχής της ίδιας της ΕΕ. Και σ’ αυτόν τον τομέα δημιουργήθηκε μηχανιστικά ένας διαχωρισμός ανάμεσα στους «νοικοκύρηδες» του βορρά και στους «ανοικοκύρευτους» του νότου. Κάτι που θυμίζει περισσότερο τις αντιθέσεις που θα μπορούσαν να παρατηρηθούν σε μια μεγάλη οικογένεια, όπου ο πρωτότοκος τα θέλει όλα. Κάπως έτσι η πολιτική της Γερμανίας ήρθε σε αντίθεση με την πολιτική των χωρών του νότου, αγνοώντας την συνολική πραγματικότητα και εφαρμόζοντας μια πολιτική η οποία ευνοεί μόνο τους δικούς της πολίτες. Με άλλα λόγια και σ’ ένα ιδεολογικό επίπεδο θα λέγαμε ότι οι γερμανοί συμπεριφέρθηκαν στους συμμάχους τους με μια νεοφιλελεύθερη στάση και στο εσωτερικό της πατρίδας τους ως σοσιαλδημοκράτες. Φυσικά δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο, ούτε πρόκειται για έναν πολιτικό διχασμό, αλλά για μια αμιγώς επιθετική συμπεριφορά του ενός απέναντι στον άλλον.

Αυτή η συμπεριφορά με όρους ψυχολογίας εντάσσεται στην κατηγορία των διαστροφών, όπου υπάρχει διχασμός του εγώ, μερική απάρνηση της πραγματικότητας, αλλαγή του σκοπού και του αντικειμένου. Αυτές οι συμπεριφορές της γερμανικής πολιτικής ηγεσίας δεν είναι ούτε καινούργιες ούτε άγνωστες και ούτε φυσικά πολιτικές συμμαχικής χώρας. Είναι συμπεριφορές εξόχως ναρκισσιστικές όπου το κυρίαρχο στοιχείο στην πολιτική τους διάσταση είναι η αμφιθυμία. Η Γερμανία ενώ θέλει να είναι η κυρίαρχη ταυτόχρονα συμμετέχει σ’ ένα πολιτικοοικονομικό σχήμα ισοτιμίας μόνο και μόνο για να επιβάλει την κυριαρχία της, αγνοώντας την πραγματικότητα και τους άλλους. 

Η πολιτική συμπεριφορά αυτής της χώρας εντάσσεται σε μια μετα-ιδεολογία, της οποίας βασικό χαρακτηριστικό είναι η απουσία μιας συγκροτημένης ιδεολογικής πλατφόρμας. Προκύπτει ως το κατάλοιπο ξεπερασμένων ιδεολογημάτων τα οποία αγνοούν τόσο τις ανάγκες μιας δεδομένης πραγματικότητες, όσο και του άλλου (αντικειμένου) και η οποία συγκροτείται σε μια εντελώς μεταφυσική βάση. Με όρους ψυχοπαθολογίας θα λέγαμε ότι η μετα-ιδεολογία ανήκει στο χώρο της παραληρηματικής σκέψης.

Αυτήν την τελευταία παρατήρηση μπορούμε να τη διακρίνουμε άμεσα, και στον χώρο της πολιτικής στη χώρα μας. Κατ’ αρχήν σ’ ένα γενικό επίπεδο όπου και εμφάνιση συνωμοσιολογικών θεωριών, αλλά κυρίως μέσα από τις πολιτικές αναφορές της αξιωματικής αντιπολίτευσης με αποκορύφωμα την απειλή προς την κυβέρνηση: «θα λογαριαστούμε μετά»! 

Αυτός ο παραληρηματικός λόγος ο οποίος αγνοεί, μερικώς, την πραγματικότητα, αλλά στοχεύει πρωτίστως στην εξολόθρευση του αντικειμένου, βασικά «αλλάζει» και τον σκοπό για τον οποίο οργανώνεται το κράτος για την αντιμετώπιση της πανδημίας: από τον βασικό σκοπό της αντιμετώπισης της, το ενδιαφέρον μετατοπίζεται στο οικονομικό πεδίο και στο μέγεθος των βοηθημάτων προς τους εργαζόμενους. Δηλαδή τροποποιεί και εργαλειοποιεί ένα ζήτημα υγείας, μείζονος σημασίας, μετατρέποντας το σε δήθεν ιδεολογική αντιπαράθεση για να αποκτήσει πολιτικό όφελος.

Τέλος επίσης η αξιωματική αντιπολίτευση δεν έχει εμφανίσει  κάποιο κείμενο προτάσεων οι οποίες να στοχεύουν σε μια ριζική αναμόρφωση του συστήματος, υγείας, ψυχικής υγείας κοινωνικής πρόνοιας, με βάση τις αρχές έστω μιας γενικώς και αορίστως αριστερής ιδεολογίας.