Πολιτικη & Οικονομια

Ο θάνατός σου η ζωή μου;

Σε πολλές χώρες υπάρχει προβληματισμός για τον κώδικα δεοντολογίας που θα υιοθετηθεί, αν δεν φτάνουν τα κρεβάτια της εντατικής

Παντελής Καψής
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Με βάση ποια κριτήρια αποφασίζει η κάθε χώρα ποιοι θα μπουν σε αναπνευστήρα και ποιοι όχι, όταν το σύστημα υγείας κορεστεί;

Η Sarah Hughes είναι δημοσιογράφος και δεν έχει κλείσει ακόμα τα 50. Ο γιατρός που την παρακολουθεί της είπε ότι αν ασθενήσει από τον κορωνοϊό δεν θα μπορέσει να βρει κρεβάτι στην εντατική. Όχι επειδή θα υπάρχει έλλειψη αλλά επειδή είναι καρκινοπαθής στο τέταρτο στάδιο. Βάσει των πρωτοκόλλων δεν θα το δικαιούται. Σε αυτά οι Άγγλοι είναι αυστηροί στα όρια του κυνισμού. Ξέρουν όμως ότι οι ίδιες ρυθμίσεις ισχύουν για όλους. Σε αυτό τουλάχιστον, στη λειτουργία των θεσμών δηλαδή,  έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από ό,τι εμείς. Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τι θα γινόταν στην Ελλάδα αν ποτέ φτάναμε στο σημείο οι γιατροί να πρέπει να επιλέξουν ποιοι θα μπουν σε αναπνευστήρα και ποιοι όχι. Τι τηλέφωνα θα έπεφταν, τι πιέσεις θα ασκούνταν και τι καταγγελίες θα γίνονταν ακόμα και αν όλα γίνονταν με σεβασμό στη δεοντολογία.

Ευτυχώς μοιάζει να έχουμε αποφύγει μια τέτοια κατάσταση. Δεν είναι βέβαιο ότι θα την αποφύγουν όλες οι χώρες. Ήδη σε πολλές υπάρχει προβληματισμός για τον κώδικα δεοντολογίας που θα υιοθετηθεί, αν τα συστήματα υγείας κορεστούν. Στην Ιταλία ένας γιατρός δήλωσε ότι αν έχει να επιλέξει μεταξύ ενός 85άρη και ενός 45άρη θα προτιμήσει τον δεύτερο. «Είναι όμως δύσκολο να πεις σε έναν 80άρη δεν δικαιούσαι κρεβάτι», ομολόγησε. Η ηλικία ωστόσο είναι ένα από τα κριτήρια που χρησιμοποιείται ευρύτερα. Μοιάζει δίκαιο αλλά βέβαια τίποτα δεν είναι απλό. Έχουμε μάθει η ζωή να έχει απόλυτη αξία, δεν μπαίνει σε συγκρίσεις. Κι ύστερα, αν πάρουμε αυτό τον δρόμο, έχει αξία για ποιον; Κάθε ζωή είναι μοναδική και οι συνθήκες για τον καθένα διαφορετικές. Για παράδειγμα ένας 65άρης μπορεί να έχει να φροντίσει εγγόνια που έχασαν τους γονείς τους. Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει να προηγηθεί;

Ένα δεύτερο κριτήριο που χρησιμοποιείται είναι το αν οι ασθενείς βρίσκονται στην πρώτη γραμμή για την καταπολέμηση της επιδημίας. Έτσι στο Μίσιγκαν, για παράδειγμα, προηγούνται όσοι είναι  γιατροί, νοσοκόμοι αλλά και όσοι υπηρετούν στα σώματα ασφαλείας στην πυροσβεστική και στον στρατό. Τι γίνεται όμως όταν τα κριτήρια συγκρούονται μεταξύ τους; Ποιος προηγείται ένας 25άρης άνεργος ή ένας 60άρης αστυνομικός; Και ποιοι μπαίνουν στις κοινωνικά αναγκαίες δραστηριότητες; Είναι μήπως και οι πολιτικοί, οι διοικητές δημόσιων υπηρεσιών ή μήπως και οι «καπετάνιοι της βιομηχανίας»; Όσο επεκτείνονται οι κατηγορίες τόσο περισσότερο δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για έναν ταξικό διαχωρισμό όπου οι πιο φτωχοί και όσοι είναι χαμηλότερα στην κλίμακα της κοινωνικής ιεράρχησης θα βρεθούν στο τέλος της ουράς. Ιδίως όταν κάποιοι μπορούν να αγοράσουν την περίθαλψη, όπως στις ΗΠΑ όπου ορισμένοι δισεκατομμυριούχοι έσπευσαν να παραγγείλουν ιδιωτικούς αναπνευστήρες. Όταν ρωτήθηκε σχετικά ο πρόεδρος Τραμπ περιορίστηκε να πει «ίσως αυτή να είναι η ιστορία της ζωής». Στην Ευρώπη, ιδίως σε χώρες όπου επιτάσσονται τα κρεβάτια των εντατικών, μια τέτοια λογική προκαλεί έντονες αντιδράσεις.

Σε άλλες χώρες πάλι, όπως στην Ελβετία, αναφέρεται ρητά ότι η ηλικία, το φύλλο, η εθνικότητα, το κοινωνικό στάτους, η ασφαλιστική κατηγορία, η θρησκεία, το καντόνι στο οποίο κατοικεί ή κάποιο χρόνιο νόσημα, δεν μπορεί να αποτελέσουν λόγο διάκρισης. Ως μόνο κριτήριο θεωρείται η πιθανότητα βραχυπρόθεσμης επιβίωσης με ή χωρίς αναπνευστήρα. Όχι δηλαδή τα χρόνια που απομένουν με βάση το προσδόκιμο ζωής αλλά μόνο το ποιος μπορεί να βγει ζωντανός από την εντατική. Κι ας είναι 100 χρονών. Στην Ελβετία οι επιλογές του Ιταλού γιατρού θα θεωρούνταν σαφής παραβίαση της δεοντολογίας.

Στα σχετικά πρωτόκολλα τονίζεται ότι οι αποφάσεις πρέπει να είναι διαφανείς και να μπορεί να υποστηριχθούν με αντικειμενικό τρόπο. Γιατί βέβαια αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα. Πώς διασφαλίζεται ότι οι επιλογές που θα γίνουν θα είναι δίκαιες, θα γίνουν δηλαδή χωρίς πιέσεις και παρεμβάσεις και χωρίς να υπεισέρχονται οι υποκειμενικές προτιμήσεις των γιατρών; Για τον σκοπό αυτό σε πολλές χώρες προβλέπεται η συγκρότηση ειδικών επιτροπών που θα έχουν όλες τις αρμοδιότητες για το ποιοι δικαιούνται κρεβάτι.

Ο κρίσιμος παράγοντας είναι να πιστεύουν οι πολίτες ότι οι ρυθμίσεις ισχύουν για όλους. Ότι ορισμένοι δεν είναι περισσότερο ίσοι από άλλους. Γιατί αν καταρρεύσει αυτή η εμπιστοσύνη, τότε η υγειονομική κρίση οδηγεί σε κοινωνική έκρηξη.

Τέλειο σύστημα φυσικά δεν υπάρχει, σε όλα τα κριτήρια υπάρχει αντίλογος. Άλλωστε κοινωνικές νόρμες επηρεάζουν πολύ το τι θεωρούμε δίκαιο ή άδικο. Διαφορετικά αντιδρά μια κοινωνία που στηρίζεται στην οικογένεια και στην οποία οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζονται με σεβασμό και διαφορετικά μια κοινωνία που έχει ως αξία τον δυναμισμό και την ατομική πρωτοβουλία. Ο κρίσιμος παράγοντας, ωστόσο, είναι να πιστεύουν οι πολίτες ότι οι ρυθμίσεις ισχύουν για όλους και είναι σεβαστές από όλους. Ότι ορισμένοι δεν είναι περισσότερο ίσοι από άλλους. Γιατί αν καταρρεύσει αυτή η εμπιστοσύνη, τότε η υγειονομική κρίση οδηγεί σε κοινωνική έκρηξη.

Σε μια πρόσφατη εκπομπή στην ελληνική τηλεόραση, ο δημοσιογράφος ρώτησε προσκεκλημένο γιατρό, τι θα συμβεί αν ασθενήσει και δεν υπάρχουν αρκετοί αναπνευστήρες. Μην ανησυχείτε «για σας» θα βρεθεί, ήταν η απάντηση. Μπορεί να δόθηκε χάριν αστεϊσμού ή ακόμα και να ήταν αιχμή κατά του δημοσιογράφου. Πολύ αμφιβάλλω πάντως αν την θεώρησαν αστεία και οι τηλεθεατές. Γιατί βέβαια στην Ελλάδα λίγοι θα ήταν διατεθειμένοι να πιστέψουν ότι ο υπουργός ή ο «επώνυμος» θα έχει την ίδια μεταχείριση με τον μέσο πολίτη. Ακόμα και αν όλα γίνονταν στην εντέλεια. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που η έγκαιρη λήψη μέτρων για να αποφύγουμε με κάθε τρόπο μια τέτοια κατάσταση ήταν ζήτημα ζωής ή θανάτου. Όχι μόνο των ασθενών αλλά και της κοινωνίας.