Γλιτώσαμε τη χρεωκοπία, γλιτώσαμε το χάος, η Ευρώπη επαναβεβαίωσε την ύπαρξή της, είμαστε ακόμη εδώ. Μικρή ανάσα. Η οικονομία υπαγορεύει εντολές, η κοινωνία βράζει, η πολιτική ακολουθεί με πατερίτσες, οι φυλές διανοουμένων και παραδιανοουμένων κλήθηκαν να πιάσουν δουλειά: δανείζουν λέξεις στη συντέλεια. Καλλιτέχνες, συγγραφείς, καθηγητές βρήκαν αναπάντεχα χώρο και υποδοχή για να πουν τη γνώμη τους σε εφημερίδες και τηλεοράσεις. Τα blogs γέρνουν αυτόκλητα σαν τα καλάμια, πότε από δω, πότε από κει.
Εκτός από το survival kit του υλικού μας βίου, χρειαζόμαστε τώρα κι ένα ακόμη για το διανοητικό μας προσανατολισμό. Ακούμε: νομπελίστες και αυτοσχέδιους αναλυτές έτοιμους να εξηγήσουν τη φαεινή ιδέα της χρεοκοπίας. Αγανακτισμένους ηθικολόγους και εισαγγελείς Ίνκας να ζητούν ανθρωποθυσίες και κάθαρση tale quale με την επιχείρηση Καθαρά Χέρια και την έλευση του σωτήρα Μπερλουσκόνι στην Ιταλία. Κι από κοντά επίδοξοι σωτήρες με μεγαλοστομίες μαγικών λύσεων, υπαρξιστές που επιμένουν ότι πρέπει επιτέλους να βρούμε τον εαυτό μας, ρομαντικοί που ονειρεύονται το νησί που λεγόταν Ουτοπία, καθωσπρέπει που τους φταίνε (ακόμη δεν κουράστηκαν) οι ανάγωγοι και οι επαρχιώτες, ελιτίστες του στιλ τι-περιμένεις-από-τον-όχλο, χήρες με πλερέζες που θρηνούν ακαταπαύστως και για όλα, επαναστάτες που ονειρεύονται ανατροπή του συστήματος, των παραγωγικών σχέσεων και αποκατάσταση της σοσιαλιστικής ηθικής τάξης (τρομάρα μου γκούλαγκ), αριστοκράτες που νοσταλγούν τις εποχές της πτώχειας-με-αξιοπρέπεια-και-υπερηφάνεια, μετανοούσες Μαγδαληνές που ζητούν συγγνώμη από τις επόμενες γενιές, ιατροκεντρικοί της θεραπείας σοκ και οι άλλοι του πικρού φάρμακου, υποχόνδριοι με τις σκούπες της κάθαρσης, θυματολάγνοι, αθώες περιστερές, τιμωροί Ράμπο, και δεν μας έφταναν αυτοί έχουμε και τους Μάρτυρες του Ιεχωβά και να τα φυλλάδια κάτω από την πόρτα, κι ακόμη καταθλιπτικοί, καταστροφολόγοι, αγανακτισμένοι στα όρια νευρικής κρίσης. Ενώ οι στρατοί των επαγγελματιών προπαγανδιστών σαρώνουν στο διάβα τους σαν το λίβα τις πονεμένες αλήθειες μας.
Θα γίνουμε ζούγκλα; Ρωτάει ένα φιλαράκι μου. Ποιος μπορεί να απαντήσει εκτός από τη φωνή του φόβου, της ελπίδας ή της λογικής; Ο καθένας διαλέγει. Ψάχνεις το νόημα προσπαθώντας να βγεις από το σοκ, το ερωτηματικό και το θαυμαστικό σου, την απορία και το γιατί, για να συλλάβεις, να ερμηνεύσεις, να βρεις ελάχιστο κοινό παρονομαστή με τους γύρω σου. Αν μετά από μερικούς μήνες εξακολουθούμε να συζητάμε με τους φίλους μας και να μοιραζόμαστε τις διαφωνίες μας, αυτό θα έχει νόημα. Το σίγουρο είναι ότι δεν μπορεί να υπάρχει διανοητικός χάρτης έξω από τα δημοκρατικά όρια, στα χωράφια της καταστροφής και της αυτοκαταστροφής. Εκλογίκευση, κριτική, διασταύρωση πληροφοριών, είναι πολύτιμα εργαλεία που κανείς δεν μπορεί να μας τα πάρει αν δεν τα καταθέσουμε μόνοι μας.
Η εξουσία, όπως κι η κοινωνία, είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας – όχι ένα απόθεμα ή ένα παγιωμένο κεφάλαιο. Η διακυβέρνηση κι η κυριαρχία φτιάχνονται, συντίθενται μέσα από τη δράση των ανθρώπων. (Latour) Το ίδιο και η αδικία, η αναδιανομή σε βάρος των κοινωνικά αδύναμων, η περιστολή των ελευθεριών, τα δημόσια αγαθά. Η απάντηση σε όσους επικαλούνται το λιγότερο κράτος είναι η διεύρυνση της δημοκρατίας, της διαφάνειας, η αναδιάρθρωση των υπηρεσιών, το πιο αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος. Η εργασία, η παιδεία, η υγεία, οι συντάξεις, οι συγκοινωνίες, το νερό, το ηλεκτρικό δεν μπορούν να τίθενται από μηδενική βάση. Ένας παγκόσμιος πόλεμος γέννησε μέσα από την οδύνη και το θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων τον Ευρωπαίο πολίτη και τα θεμελιώδη δικαιώματά του.
Τι άραγε σημαίνει η επιβίωση του έθνους, ο πατριωτισμός, η σωτηρία της πατρίδας, που ακούγονται τόσο ηχηρά; Ποιο είναι το πολιτικό νόημα των λέξεων, ποιους αφορά και με ποιον τρόπο; Θα το δούμε μέσα στο αμέσως επόμενο διάστημα σε όλες της τις διαστάσεις, καθώς τα χρέη του κράτους και του πολιτικού συστήματος καλούνται να πληρώσουν όχι μόνο οι ευνοημένοι, όχι μόνο όσοι και όσα επιβάρυναν τους προϋπολογισμούς, αλλά και το αόρατο από τη συζήτηση των τελευταίων μηνών 25% που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, οι άνεργοι, οι χαμηλόμισθοι, οι ελαστικά εργαζόμενοι, οι μισθωμένης εργασίας και οι συνταξιούχοι.
Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται να αναλογιστούμε τη νέα κατάσταση και τις συνέπειές της μέσα από μια καινούργια πολιτική προσέγγιση με διανοητική και ηθική εντιμότητα. Κάθε άλλη προσπάθεια θα προσθέσει μία ακόμη πτώχευση στον ήδη πτωχευμένο πολιτικό λόγο που εκπροσωπεί τη χώρα και τους πολίτες της.
16°
