Συμφέρον συντεχνίας vs καταναλωτή. Ποιος θα νικήσει;

Το λάθος που εξακολουθούμε να κάνουμε είναι ότι αντιμετωπίζουμε οποιαδήποτε αλλαγή προτείνεται από την τρόικα, τον ΟΟΣΑ ή οποιονδήποτε άλλο ως τιμωρία για τις ασωτίες των προηγούμενων δεκαετιών. Και φυσικά θεωρούμε εθνικό μας καθήκον να αντισταθούμε αδιακρίτως σε οποιαδήποτε έξωθεν συμβουλή. Με απλά λόγια. Ούτε που μας περνάει από το μυαλό ότι αυτά που μας προτείνουν οι «ξένοι κατακτητές» είναι όσα ισχύουν στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ότι αδυνατούν να καταλάβουν γιατί όσα έχουν ψηφιστεί από τα κοινοβούλια της υπόλοιπης ευρωζώνης είναι απαγορευμένες λέξεις στη δική μας χώρα. Και γι’ αυτό επιμένουν να εφαρμοστούν και στη δική μας χώρα όσα ισχύουν στην υπόλοιπη ήπειρο.

Χαρακτηριστική περίπτωση τα Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα. Η Ελλάδα είναι σήμερα μία από τις 4 εναπομείνασες χώρες σε ολόκληρη την Ευρώπη που εξακολουθεί να καθορίζει τις τιμές των ΜΗΣΥΦΑ και τα ανώτατα περιθώρια κέρδους. Τα τελευταία χρόνια πολλές χώρες της Ευρώπης έχουν προβεί στην απελευθέρωση των τιμών αυτής της κατηγορίας, για παράδειγμα η Ιταλία, με αποτελέσματα εντυπωσιακά. Την ίδια ώρα, είναι προφανές ότι οι δανειστές αδυνατούν να καταλάβουν γιατί είναι τόσο δύσκολο για την χώρα μας να εναρμονιστεί με την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα διατίθενται από άλλα σημεία πλην των φαρμακείων. Είναι σαφές, ότι τόσο ο Κωστής Χατζηδάκης όσο και ο Άδωνις Γεωργιάδης, όση διαπραγματευτική μαεστρία κι αν διαθέτουν, είναι αδύνατον να αλλάξουν την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, σε 11 χώρες (πχ Γερμανία, Φινλανδία, Ελβετία, Ουγγαρία, Ολλανδία, Ιρλανδία, Αγγλία) η πώλησή τους επιτρέπεται σε καταστήματα που εξειδικεύονται στην πώληση φαρμακευτικών προϊόντων χωρίς να είναι φαρμακεία. Σε 12 χώρες επιτρέπεται να πωλούνται σε σούπερ μάρκετ (πχ Ιταλία, Γερμανία, Νορβηγία, Δανία, Πορτογαλία, Σουηδία, Ιρλανδία, Αγγλία). Σε 9 χώρες επιτρέπεται να πωλούνται και σε περισσότερα σημεία (παντοπωλεία κλπ), ενώ από το διαδίκτυο σε 10 χώρες (όπως Δανία, Γερμανία, Ολλανδία, Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο).

Ως προς το επιχείρημα που ακούγεται τελευταία σε συγκεντρώσεις φαρμακοποιών ότι «το φάρμακο δεν είναι καραμέλα και ότι εγκυμονούν κίνδυνοι στην ελεύθερη διάθεση ακόμα και των μη συνταγογραφούμενων», το νομικό πλαίσιο ορίζει ότι για να τεθεί σε κυκλοφορία ένα ΜΗΣΥΦΑ θα πρέπει να κυκλοφορεί ήδη σε 5 κράτη μέλη. Εκτός, αν έχουμε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον κύριο Γιάννη, τον φαρμακοποιό της γωνίας από ότι ισχύει σε 5 άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε. Και εκτός, επίσης, αν χρειαζόμαστε συμβουλή αποφοίτου της Φαρμακευτικής Σχολής Αθηνών για να πάρουμε μία ασπιρίνη. Αντίθετα, οι περιοριστικές ρυθμίσεις που ισχύουν στην Ελλάδα οδηγούν σε περιορισμένη δυνατότητα επιλογής προϊόντων και ενίοτε ανεπάρκεια ειδών ΜΗΣΥΦΑ (πχ πρόσφατη κρίση της ασπιρίνης), με μόνο θύμα τελικά τον καταναλωτή. Ας σημειωθεί, επίσης, ότι στην Ελλάδα το μερίδιο των ΜΗΣΥΦΑ είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη: Το 11,9% του συνόλου των φαρμακευτικών προϊόντων το 2012 (372 εκατ. ευρώ) έναντι 16% που είναι ο μέσος όρος της ευρωζώνης.

Άλλο επιχείρημα των φαρμακοποιών για τη μη απελευθέρωση των τιμών είναι ότι θα «οδηγήσει σε αύξηση των τιμών», σε μία πρωτότυπη αντίληψη που απορρίπτει την οικονομική θεωρία ότι σε καθεστώς ελεύθερης διαμόρφωσης τιμών και σε συνθήκες ανταγωνισμού, οι επιχειρήσεις εκτιμούν πλέον οι ίδιες την εμπορική τους πολιτική και προφανώς υιοθετούν ανταγωνιστικές τιμές. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομικός εγκέφαλος για να αντιληφθεί ότι η επέκταση των σημείων διάθεσης θα δημιουργήσει μεγαλύτερο ανταγωνισμό από τα νέα σημεία πώλησης και αν υπάρξει οποιαδήποτε μεταβολή της τιμής, προφανώς θα είναι προς τα κάτω. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το βρεφικό γάλα, όπου μόλις απελευθερώθηκε η διάθεσή του, σημειώθηκε πτώση της τιμής του μέχρι και 20%.

Όπως αναφέρει στην έκθεσή του ο ΟΟΣΑ «σε χώρες όπου η πώληση μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων γίνεται μόνο από τα φαρμακεία και οι τιμές ελέγχονται σε επίπεδο χονδρικής και λιανικής, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, η λιανική προ φόρων τιμή ανά μονάδα δραστικής ουσίας είναι υψηλότερη κατά μέσο όρο κατά 27,6%».

Είναι μία συνομωσία του διεθνούς οργανισμού κατά του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου; Ξαφνικά, ο Κωστής Χατζηδάκης ξύπνησε ένα πρωί και είπε να πληγώσει το πολιτικό του προφίλ βάζοντάς τα έτσι στα ξαφνικά με τα συμφέροντα των φαρμακοποιών; Τα παραδείγματα από άλλες χώρες της Ευρώπης απαντούν πως μάλλον όχι. Στην Ιταλία, ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της αγοράς, οι τιμές των ΜΗΣΥΦΑ μειώθηκαν κατά 6,6%. Στη Δανία, οι τιμές μειώθηκαν κατά 5%-15% μετά την απελευθέρωση, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι διαφορές τιμής ανάμεσα στα σημεία πώλησης έφθασαν στο 10%-30%.

Τι ισχύει στις άλλες χώρες:

Ηνωμένο Βασίλειο - Ιρλανδία

Οι δύο χώρες έχουν παρόμοιο καθεστώς ως προς την ρύθμιση της διανομής των φαρμάκων. Τρείς βασικές κατηγορίες φαρμάκων ξεχωρίζουν:

1) Φάρμακα τα οποία διατίθενται αποκλειστικά στα φαρμακεία με ιατρική συνταγή (prescription only medicine)

2) Φάρμακα τα οποία διατίθενται μόνο υπό την παρουσία φαρμακοποιού (κατηγορία pharmacy supervised sale )

3) Φάρμακα που διατίθενται ελεύθερα εκτός φαρμακείου (π.χ. drugstores, σουπερμάρκετ, βενζινάδικα κλπ.) και ανήκουν στην λεγόμενη “General Sales List)

Τα ΜΗΣΥΦΑ εμπίπτουν στις κατηγορίες 2 και 3. Στην κατηγορία 3 ανήκουν π.χ, η ασπιρίνη και τα φάρμακα για τον βήχα και το κρυολόγημα.

Ολλανδία

Σύμφωνα με την ολλανδική νομοθεσία τα φάρμακα χωρίζονται σε 4 κατηγορίες.

1) Φάρμακα που χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή (αποκλειστικά εντός φαρμακείου)

2) Φάρμακα που πωλούνται κατ' αποκλειστικότητα σε φαρμακεία χωρίς να απαιτείται ιατρική συνταγή

3) Φάρμακα που πωλούνται είτε σε φαρμακείο είτε σε ειδικούς χώρους (drugstores)

4) Φάρμακα που πωλούνται ελεύθερα

Τα ΜΗΣΥΦΑ εμπίπτουν στις κατηγορίες 2,3 και 4. Κατά συνέπεια υπάρχουν ορισμένα ΜΗΣΥΦΑ που πωλούνται κατ' αποκλειστικότητα σε φαρμακεία, ενώ στα λεγόμενα “drugstores” προσφέρεται ένας αριθμός δημοφιλών φαρμάκων, όπως είναι τα παυσίπονα ή τα φάρμακα για το κρυολόγημα και το βήχα. Τα εν λόγω καταστήματα πουλάνε μεταξύ άλλων αρώματα, καλλυντικά κλπ. Φάρμακα που εμπίπτουν στην τελευταία κατηγορία μπορούν να πωληθούν σε σουπερμάρκετ.

Πορτογαλία

Στην Πορτογαλία τα φάρμακα διαχωρίζονται συνοπτικά σε δύο κατηγορίες, σε συνταγογραφούμενα και ΜΗΣΥΦΑ.

Η αγορά των ΜΗΣΥΦΑ απελευθερώθηκε – πλήρως – το 2005, τόσο ως προς την τιμολόγηση των εν λόγω φαρμάκων όσο και ως προς τον τρόπο διανομής τους. Κατά συνέπεια, το σύνολο των φαρμάκων που εμπίπτουν στην κατηγορία των ΜΗΣΥΦΑ πωλούνται εκτός φαρμακείων. Ως αποτέλεσμα της απελευθέρωσης της διανομής, ιδρύθηκαν τα λεγόμενα «πάρα - φαρμακεία», που λειτουργούν είτε ως ανεξάρτητες μονάδες είτε εντός των σουπερμάρκετ.

Ιταλία

Το παράδειγμα της απελευθέρωσης της αγοράς ΜΗΣΥΦΑ στην Ιταλία περιγράφεται στην έκθεση του ΟΟΣΑ. Από το 2006 και μετά, απελευθερώθηκε η αγορά ΜΗΣΥΦΑ ως προς την διανομή της, με αποτέλεσμα την δημιουργία «παρά - φαρμακείων», για την λειτουργία των οποίων απαιτείται απλά η παρουσία φαρμακοποιού.

«Μπορεί να δείτε τα φαρμακεία κλειστά και μέχρι τις ευρωεκλογές. Το έχουμε ξανακάνει το 2011 όταν κρατήσαμε 25 μέρες τα φαρμακεία κλειστά» δήλωσε τη Δευτέρα ο αντιπρόεδρος Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου Κώστας Κούβαρης στην εκπομπή της Πόπης Τσαπανίδου στο STAR. Πέρα από το ότι από την εν λόγω δήλωση φαίνεται ολοκάθαρα το ενδιαφέρον για το καλό των ασθενών το οποίο διατείνονται ότι προασπίζουν με το συνδικαλιστικό αγώνα τους οι φαρμακοποιοί, η απάντηση στο θέμα αυτό καθεαυτό προκύπτει από ένα ερώτημα:

Το πολιτικό προσωπικό θα δείξει σθένος για να προασπίσει το καλό των καταναλωτών ή των συντεχνιακών συμφερόντων;