Πώς θα προσαρμοστούν οι εταιρίες σε ένα πιο γερασμένο εργατικό δυναμικό;
Η προληπτική λήψη μέτρων για την ενίσχυση της απασχόλησης των ηλικιωμένων θα αποτελεί ισχυρό αναπτυξιακό πλεονέκτημα για τις χώρες που θα την εφαρμόσουν
Αφιέρωμα από το Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη: Ο θησαυρός των 60+
Γράφουν οι David Bloom και David Canning*
Ο πληθυσμός του πλανήτη γερνά και μας οδηγεί σε αχαρτογράφητα επιδημιολογικά νερά. Το 2050 αναμένεται πως το ένα πέμπτο του πληθυσμού της Αμερικής θα είναι πάνω από 65 χρονών, κατά πολύ δηλαδή περισσότερο από τη σημερινή συνθήκη, όπου το ένα έβδομο των Αμερικανών είναι 65+. Επιπλέον, ο αριθμός των ανθρώπων που θα καταφέρουν να φτάσουν τα 100 έτη θα διπλασιαστεί παγκοσμίως το 2023 και θα διπλασιαστεί ξανά μέχρι το 2035. Σύμφωνα με πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες, το προσδόκιμο επιβίωσης σε κάποιες βιομηχανικές χώρες περίπου στα μισά του αιώνα που διανύουμε θα ξεπεράσει τα 100 χρόνια— πρόκειται σχεδόν για τριπλασιασμό του προσδόκιμου επιβίωσης που κυριαρχούσε σχεδόν στο σύνολο της ιστορίας της ανθρωπότητας.
Οι τεχνολογίες που στοχεύουν στη μείωση των επιπτώσεων της γήρανσης -από φάρμακα που βελτιώνουν τη μνήμη μέχρι υψηλής τεχνολογίας κατασκευές στις επεμβάσεις ισχίου- έχουν συνδυαστεί με προγράμματα προαγωγής της υγείας όχι μονάχα για να παρατείνουν τη μακροβιότητα αλλά για να παρατείνουν τα υγιή χρόνια ζωής στους ηλικιωμένους. Παρόλο που δεν έχει ακόμη πλήρως στοιχειοθετηθεί, υπάρχουν ήδη στοιχεία που δείχνουν πως η παράταση του χρόνου εργασίας για τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας ελαττώνει τα έτη αναπηρίας και επιπλέον τα μεταθέτει σε πολύ μεγαλύτερες ηλικίες (80+). Στο μέλλον, θα αυξηθεί ο αριθμός των εργαζόμενων που θα θέλουν να διατηρήσουν μια μορφή εργασίας κατά την όγδοη ηλικία της ζωής τους.
Οι επιχειρήσεις έχουν περιορίσει τους σχεδιασμούς τους για την αντιμετώπιση της γήρανσης του εργατικού δυναμικού, όμως αυτή η καθυστέρηση στο εγγύς μέλλον δεν θα αποτελεί πλέον επιλογή. Η ανεργία σήμερα είναι υψηλή για τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, όμως, καθώς το εργατικό δυναμικό θα συρρικνώνεται, ιδιαίτερα στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία, οι επιχειρήσεις σε λίγο δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να καλωσορίσουν μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενους. Η προληπτική λήψη μέτρων για την ενίσχυση της απασχόλησης των ηλικιωμένων θα αποτελεί ισχυρό αναπτυξιακό πλεονέκτημα για τις χώρες που θα την εφαρμόσουν.
Η αποτελεσματική διαχείριση της μακροβιότητας θα απαιτήσει αλλαγές στην πρακτική των επιχειρήσεων αλλά και στις δημόσιες πολιτικές. Το να υπάρξει ένα πιο ελεύθερο πλαίσιο επιλογής του χρόνου συνταξιοδότησης από τους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά στη ηλικία συνταξιοδότησης είναι αναμφίβολα μια καλή αρχή. Η έρευνά μας (σε συνεργασία με τους συναδέλφους μας Jocelyn Finlay και Guenther Fink) στο προσδόκιμο επιβίωσης των ανδρών σε 43 χώρες την περίοδο 1965-2005 δείχνει μια μεσοσταθμική αύξηση 8.8 ετών. Την ίδια περίοδο ο μέσος όρος της θεσμοθετημένης συνταξιοδότησης για τους άνδρες αυξήθηκε μόλις 4 μήνες. Τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης σε πολλές χώρες περιλαμβάνουν ισχυρά κίνητρα συνταξιοδότησης για όσους είναι μεταξύ 60 και 65 ετών. Οι συνταξιοδοτικές εισφορές και οι αποδοχές θα πρέπει να επανασχεδιασθούν και να βελτιωθούν έτσι ώστε να επιτρέπουν, να ενθαρρύνουν και να διασφαλίζουν τα προνόμια μιας παρατεταμένης εργασιακής καριέρας.
Οι επιχειρηματικές πρακτικές επίσης χρήζουν άμεσης προσοχής. Πρωτίστως, θα πρέπει να αλλάξει η στάση τους. Οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας συχνά αντιμετωπίζονται ως «φορτίο» με αποτέλεσμα οι νεότεροι υποψήφιοι να είναι εκείνοι που τελικά επιλέγονται από τις εταιρείες. Όμως στις οικονομίες που στηρίζονται κυρίως στη γνώση, η εμπειρία των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας αρχίζει να αποκτά περισσότερη αξία. Οι μετρήσεις των εργοδοτών σχεδόν πάντοτε καταλήγουν στο συμπέρασμα πως οι εργαζόμενοι άνω των 60 έχουν περισσότερη εμπειρία, γνώσεις, είναι πιο αξιόπιστοι και πιο έμπιστοι σε σχέση με τους εργαζόμενους μικρότερης ηλικίας. Η πρακτική των επιχειρήσεων οφείλει να συγχρονιστεί με αυτή την πραγματικότητα.
Επιπλέον, οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας που επιθυμούν να εργαστούν πιθανότατα χρειάζονται ευέλικτους ρόλους και ώρες εργασίας. Θέσπιση πολιτικών, όπως η ορισμένου χρόνου εργασία και η δυνατότητα εργασίας από το σπίτι, θα δώσει κίνητρα στους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας να παρατείνουν τον εργασιακό τους βίο και έτσι να μειώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις από την επιβάρυνση που επιφέρει το γήρας. Επίσης οι εργασίες που απαιτούν περισσότερη ενέργεια και μυϊκή δύναμη θα πρέπει να δίδονται στους νεότερους εργαζόμενους καθώς έτσι θα μειωθεί σημαντικά η επιβάρυνση λόγω ηλικίας και πιθανόν θα μειωθούν τα κόστη υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, που απορρέουν από τα εργατικά ατυχήματα.
Παράλληλα, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση θα βοηθήσει τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας να αποκτήσουν νέες δεξιότητες καθώς η οικονομία και οι ανάγκες μεταβάλλονται διαρκώς. Η παράταση δε του εργασιακού βίου σε εργαζόμενους 60 και 65+ αποφέρει περισσότερα οφέλη στους εργοδότες από την επένδυση στην εκπαίδευση των μεγαλύτερης ηλικίας εργαζομένων τους.
Η επένδυση στην υγεία όλων των εργαζόμενων έχει αποδειχθεί πως αυξάνει την παραγωγικότητα και περιορίζει τα περιττά κόστη καθώς μεγαλώνει ηλικιακά το προσωπικό. Τα προγράμματα που στοχεύουν στη σωματική και ψυχική υγεία έχουν ως αποτέλεσμα πιο υγιείς εργαζόμενους σε όλες τις ηλικίες. Μικρά ιατρεία μέσα στις επιχειρήσεις εξοικονομούν χρόνο στους εργαζόμενους και προάγουν την αγωγή υγείας αλλά και την έγκαιρη διάγνωση νοσημάτων και συνεπώς μειώνουν τα κόστη των επιχειρήσεων. Τέλος, είναι κοινά αποδεκτό ότι οι υψηλοί μισθοί που συνδέονται με τα χρόνια υπηρεσίας κάποιες φορές δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική απόδοση και δη στα τελευταία στάδια του εργασιακού βίου. Σε αυτές τις περιπτώσεις η σύνδεση του μισθού με την απόδοση (ή οποία θα αξιολογείται μέσα από προσεκτικά) θα βοηθήσει τις διαδικασίες γύρω από την ηλικία της συνταξιοδότησης.
Σχεδιάζοντας τις επιχειρήσεις τους μέλλοντος, ο ιδιωτικός τομέας-με την υποστήριξη των δημόσιων πολιτικών- θα πρέπει να μην μείνει απαθής περιμένοντας να λάβει μέτρα την τελευταία στιγμή. Θα πρέπει οι επιχειρήσεις να προετοιμαστούν άμεσα για την παράταση του εργασιακού βίου των εργαζόμενων μεγαλύτερης ηλικίας. Παρόλο που κάποιες αλλαγές φαντάζουν ακόμη πολύ μακρινές, κάποιες άλλες θα μπορούσαν να υιοθετηθούν άμεσα για το καλό και των νέων και των μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενων αλλά και των επιχειρήσεων εν γένει.
* Ο David Bloom είναι Clarence James Gamble Καθηγητής Οικονομικών και Δημογραφίας στη σχολή Δημόσιας Υγείας του Harvard (Harvard School of Public Health).
Ο David Canning είναι Saltonstall Καθηγητής Οικονομικών και Διεθνούς Πολιτικής Υγείας στη σχολή Δημόσιας Υγείας του Harvard (Harvard School of Public Health).
12°
