Βενεζουέλα: Τόσο μακριά, τόσο κοντά

H Βενεζουέλα μπήκε στη ζωή μας όταν πριν μερικά χρόνια ο Αλέξης Τσίπρας μεσολάβησε στον Ούγκο Τσάβες για να στείλει φθηνό πετρέλαιο στους δημότες της Καισαριανής. Παρέλειψε, τότε, ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ να υπολογίσει ότι καθώς η Ελλάδα προμηθεύεται καύσιμα από κοντινές χώρες, το τεράστιο κόστος μεταφοράς του ακατέργαστου πετρελαίου από τόσο μακριά θα ακύρωνε την όποια ωφέλεια. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι δεν αναλογίστηκε κατά πόσο είναι δίκαιο η κυβέρνηση της Βενεζουέλας να στερήσει από τον πάμφτωχο λαό της τα κέρδη από το πετρέλαιο για να το στείλει στους πολύ πλουσιότερους Έλληνες. Τηρουμένων των αναλογιών, θα ήταν σαν να καλούσε η ελληνική κυβέρνηση τους κατοίκους της Ζυρίχης να κάνουν δωρεάν διακοπές στα ελληνικά νησιά.

Τα χρόνια πέρασαν, το πετρέλαιο δεν ήρθε και κανείς δεν ασχολήθηκε να βρει πού στράβωσε η δουλειά. Στο μεταξύ η Ελλάδα χρεοκόπησε και η Βενεζουέλα μαζί με την Αργεντινή αποτέλεσαν τις χώρες-πρότυπα για την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, το παράδειγμα των οποίων θα έπρεπε να ακολουθήσουμε. Οι δύο αυτές χώρες έρχονται διαρκώς στην επικαιρότητα μέσα από τις ειδήσεις για τα οικονομικά τους αδιέξοδα, τις εικόνες λεηλασιών, βίαιων επεισοδίων και αιματηρών συγκρούσεων. Και οι δύο χώρες έχουν σημαντικές πλουτοπαραγωγικές πηγές και η άνοδος στις διεθνείς τιμές των προϊόντων που εξάγουν (πετρέλαιο, σόγια) έφεραν επιπλέον έσοδα στις οικονομίες τους. Παρ’ όλα αυτά, οι οικονομίες παραπαίουν, ο πληθωρισμός τρώει τα εισοδήματα, ενώ ειδικά στη Βενεζουέλα παρατηρείται μεγάλη έλλειψη αγαθών και ειδών πρώτης ανάγκης.

Είναι γεγονός ότι τα πολύ φτωχά στρώματα επωφελήθηκαν από την πολιτική επιδομάτων και κοινωνικών παροχών που εφάρμοσε η κυβέρνηση Τσάβες. Τα στρώματα αυτά βελτίωσαν τη θέση τους και αποτέλεσαν την εκλογική πελατεία του κυβερνώντος κόμματος. Όμως, η καθήλωση της οικονομίας σε αντιπαραγωγικές δομές ανακύκλωσε τη φτώχεια. Αντιστρέφοντας τη γνωστή κινέζική συμβουλή, μοίρασαν ψάρια στους πεινασμένους αλλά δεν τους έμαθαν να ψαρεύουν.

Στη Βενεζουέλα καθημερινά συμβαίνουν δεκάδες δολοφονίες και απαγωγές, οι δε ένοπλες ληστείες είναι εκατοντάδες. Πολλές φυλακές δεν ελέγχονται από το κράτος, αλλά από το οργανωμένο έγκλημα, με τους βίαιους θανάτους φυλακισμένων να φτάνουν τους 591 το 2012. Η δημόσια ασφάλεια είναι ένα σημαντικό κοινωνικό αγαθό, ιδιαίτερα για τα αδύναμα στρώματα, ενώ παράλληλα ευνοεί την ανάπτυξη και την ευημερία. Ας το έχουν υπόψιν τους όσοι στη χώρα μας την περιφρονούν και απαξιώνουν τους λειτουργούς της, αναπαράγοντας υβριστικά στερεότυπα άλλων εποχών.

Η Βενεζουέλα κατέληξε να γίνει ένα πλήρως αποτυχημένο κράτος, τη στιγμή που γειτονικές της χώρες εκμεταλλευτήκαν τις ευκαιρίες της παγκοσμιοποίησης και περιόρισαν τη φτώχεια με πιο στέρεο και διατηρήσιμο τρόπο. Μάλιστα οι χώρες αυτές ξεκίνησαν από χειρότερο σημείο και χωρίς το θησαυρό του πετρελαίου. Υπεύθυνος για την κατάντια της Βενεζουέλας είναι ο λαϊκισμός του καθεστώτος της, ο οποίος στηρίχτηκε στα «οράματα» και τη «θέληση» του ηγέτη, αντί της προσεκτικής ανάλυσης και αξιοποίησης των διεθνών και εσωτερικών οικονομικών συνθηκών.

Όσο κι αν ψάξουμε δεν θα βρούμε κανένα λαϊκιστικό καθεστώς που να έχει οδηγήσει, μακροπρόθεσμα, το λαό του σε ευημερία. Αυτό θα πρέπει να μας κάνει ιδιαίτερα προσεκτικούς απέναντι σε εγχώριους υποψήφιους μεσσίες που διακηρύττουν ότι αρκεί η βούλησή τους για να διαγραφεί το χρέος και να εξαφανιστούν μονομιάς οι επιπτώσεις της χρεοκοπίας, χωρίς κανένα σχέδιο ανασυγκρότησης της παραγωγής. Στην Ελλάδα ζήσαμε και ζούμε τις συνέπειες δήθεν φιλολαϊκών πολιτικών, όπως οι παροχές με δανεικά. Τα χρήματα που μοίρασε ο Ανδρέας Παπανδρέου την περίοδο 1981-85, οδήγησαν στη σκληρή λιτότατα της επόμενης διετίας, ενώ οι ανεξέλεγκτες δαπάνες του Κώστα Καραμανλή ξεκίνησαν τη σημερινή κατάρρευση.

Τα αδιέξοδα στις δύο χώρες της λατινικής Αμερικής θέτουν στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ένα κρίσιμο ερώτημα: Πόσο μακριά από την πραγματικότητα μπορεί να βρίσκεται κάποιος που εμπνέεται από τη Βενεζουέλα του Τσάβες και του Μαδούρο και λέει «μακάρι να είχαμε γίνει Αργεντινή»; Μήπως η φαντασίωση ενός τριτοκοσμικού σοσιαλισμού τον καθηλώνει σε μια εφηβική ανωριμότητα;

Αν κάποιος θέλει οπωσδήποτε ένα υπόδειγμα, ας εξετάσει το πώς αντιμετώπισε την οικονομική κρίση της δεκαετίας του ’90 η Φινλανδία. Η χώρα αυτή δεν ήταν ανέκαθεν πλούσια και η οικονομία της ήταν συνδεδεμένη με τη Σοβιετική Ένωση, η κατάρρευση της οποίας τη βύθισε σε ύφεση. Μεταρρυθμίσεις, έμφαση στην παιδεία και την καινοτομία δημιούργησαν νέο πλούτο και αύξησαν την απασχόληση. Αυτή η διέξοδος ταιριάζει σε ώριμες κοινωνίες και είναι, φυσικά, προτιμότερη από το δρόμο της Αργεντινής και της Βενεζουέλας.

Η Βενεζουέλα μάς λέει ότι το πετρέλαιο, όσο πολύ και να είναι, δεν αρκεί για να φέρει την ευημερία. Το θεσμικό έλλειμμα, ο αυταρχισμός και ο τρόπος που δυσλειτουργεί η δημοκρατία δεν είναι άσχετα με την οικονομική και κοινωνική κατάρρευση της χώρας. Η κυβέρνηση ελέγχει τα ΜΜΕ και συκοφαντεί τους διαδηλωτές ως φασίστες και πράκτορες του εχθρού, παραπέμποντας ευθέως στη σταλινική παράδοση. Δυστυχώς, με την αντίληψη αυτή εναρμονίζεται η ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ, λέγοντας ότι «οι νοσταλγοί της οπισθοδρόμησης και της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης δεν έχουν καταθέσει τα “όπλα”». Εφόσον δεν θέλουν να δουν και να καταδικάσουν τον αυταρχισμό οι εκπρόσωποι του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσαν, κατηγορώντας τους διαδηλωτές, να πουν ότι στις δημοκρατίες οι κυβερνήσεις πέφτουν μόνο με εκλογές. Πώς, όμως, να επικαλεστούν κάτι τέτοιο όταν τόσες φορές έχουν προαναγγείλει την πτώση της ελληνικής κυβέρνησης μέσα από διαδηλώσεις και απεργίες;