Το παιγνίδι της τυφλόμυγας στο Αιγαίο

Στο αμέσως επόμενο διάστημα η Νομική Υπηρεσία του ΟΗΕ θα αναρτήσει στη βάση δεδομένων του οργανισμού τη συμφωνία (Memorandum of Understanding) που υπέγραψαν η Τουρκία με τη Λιβύη. Πρόκειται για μια στάνταρ διαδικασία. Η συμφωνία θα αναρτηθεί από την Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea / DOALOS). Η ανάρτηση δεν σημαίνει πως ο ΟΗΕ νομιμοποιεί τη συμφωνία. Άλλωστε στη σχετική ιστοσελίδα ξεκαθαρίζεται η στάση του οργανισμού έναντι τέτοιων διαδικασιών. Συγκεκριμένα αναφέρεται: «Οι ονομασίες που χρησιμοποιούνται και το υλικό που παρουσιάζεται σε αυτό το site δεν συνεπάγονται την έκφραση οιασδήποτε γνώμης εκ μέρους της Γραμματείας των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με το νομικό καθεστώς οποιασδήποτε χώρας, περιοχής, πόλης ή περιοχής ή των αρχών της, ή σχετικά με την οριοθέτηση των συνόρων ή των ορίων»*. 

Αν προσπεράσουμε τα γραφειοκρατικά αυτά δεδομένα και τις διαδικασίες και εμπλακούμε στην ουσία του ζητήματος, όπως και θα έπρεπε, καταλήγουμε πως πέρα από τους θεατρινισμούς και τους λεονταρισμούς των κυβερνώντων η τουρκική διπλωματία κέρδισε έναν ρούμπο. Υπέγραψε ένα Μνημόνιο με μία υπαρκτή κυβέρνηση η οποία αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ. Την κοινοποίησε στη Νομική Υπηρεσία του Οργανισμού. Κατόπιν τυπικού ελέγχου το Μνημόνιο αναρτάται στη Βάση Δεδομένων του ΟΗΕ οπότε αποτελεί αναφορά. Αν κάποιος προσβάλλει αυτό το Μνημόνιο και νομίμως το αποδομήσει μέσω αποδεκτών διαδικασιών (Διεθνή Δικαστήρια, Διεθνή Forum, άλλες διαδικασίες ή ακόμη και μέσω πολέμου, ενέργεια μέσω της  οποίας μπορεί να  παραχθεί, υπό προϋποθέσεις, δίκαιο) τότε ο ΟΗΕ θα αναρτήσει στην Data Base του τα νέα δεδομένα. Μέχρι τότε όμως στον ΟΗΕ θα παραμένουν αναρτημένες οι συντεταγμένες που καθορίζουν τα γεωγραφικά όρια της Τουρκο-Λιβυκής συμφωνίας.

Εξ όσων πληροφορείται το σχετικό διπλωματικό ρεπορτάζ, η Αθήνα και συγκεκριμένα ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας έκανε τα πάντα προκειμένου να εμποδίσει ή να καθυστερήσει καθοριστικά την ανάρτηση αυτή. Καταγράφτηκε και ένα παρασκήνιο, βαλκανικού τύπου και νεοελληνικής κουτοπονηριάς – τα οποία ως διπλωματικά χαρακτηριστικά δεν περνούν εύκολα στο γνωστό κτήριο του Μανχάταν. Καταγράφτηκε επίσης, πάντα στο Μανχάταν, το ουσιαστικό έλλειμμα επιχειρηματολογίας της ελληνικής διπλωματικής παρέμβασης σε σύγκριση με την αντίστοιχη διατύπωση των επιχειρημάτων από την τουρκική πλευρά. Αυτά για να ξέρουμε που πάμε και κυρίως πώς πάμε, επειδή και οι τοίχοι (στο Μανχάταν) έχουν αυτιά. Τελικά η στάση των υπηρεσιών του ΟΗΕ ήταν η αναμενόμενη. Ουδεμία επιπλέον σχέση με τις εμπλεκόμενες πλευρές, καμία περαιτέρω συζήτηση πέραν των τυπικών διαδικασιών, καμία κίνηση η οποία θα μπορούσε να εκληφθεί από τους εμπλεκόμενους ως «προκατειλημμένη στάση» έναντι του ζητήματος. Αναφέρονται όλα τα παραπάνω διότι για μία ακόμη φορά επιχειρήθηκε να διακινηθεί η γνωστή (άθλια και αποτυχημένη) θεωρία περί ελληνικού δαιμονίου η οποία προκαλεί μόνον γέλωτα στα ανώτερα κλιμάκια της διεθνούς διπλωματίας.

Αυτό που αγνοεί ο μέσος ψηφοφόρος είναι πως η λογική ενός διεθνούς θεσμού δεν έχει
τίποτε κοινό με τις ιδεοληπτικές κορόνες των ντόπιων πολιτικών τελάληδων

Έτσι στην Αθήνα άρχισε η νέα φάση του «εθνικού διαλογισμού» η οποία ωστόσο παίρνει πολύ χρόνο και χρειάζεται μεγάλη ενέργεια. Διότι είναι εύκολο να δηλώνει η Ντόρα Μπακογιάννη ως πρώην υπουργός Εξωτερικών… «πάμε στη Χάγη» και άλλο ο αδελφός της πρωθυπουργός να συντονίσει μία ολόκληρη διπλωματία (ασυνήθιστη) και μία κοινωνία που είναι γαλουχημένη στο δόγμα «Το Αιγαίο ήταν είναι και θα είναι ελληνική λίμνη», στην προοπτική η Ελλάδα να απολέσει ένα ικανό ποσοστό υφαλοκρηπίδας και κατά  συνέπεια ΑΟΖ, αν προσφύγει στον Διεθνές Δικαστήριο. Διότι αυτό που αγνοεί ο μέσος ψηφοφόρος είναι πως η λογική ενός διεθνούς θεσμού δεν έχει τίποτε κοινό με τις ιδεοληπτικές κορόνες των ντόπιων πολιτικών τελάληδων.

Επιστρέφοντας στη συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης, η ανάρτηση εντός των επομένων ημερών ενδεχομένως του διμερούς Μνημονίου στις Καλένδες του ΟΗΕ θα πυροδοτήσει την έναρξη λειτουργίας ενός άτυπου χρονομέτρου. Από εκείνη τη στιγμή θα αρχίσει να μετρά ο χρόνος προς το καταλυτικό συμβάν το οποίο θα καθορίσει το πώς η Τουρκία και η Ελλάδα θα πάνε στη Χάγη. Θα καθορίσει επίσης το πώς θα κινηθούν η Άγκυρα, η Αθήνα, η Λευκωσία και το Λονδίνο στο Κυπριακό. Το ζητούμενο θα είναι πάντα κατά πόσο η Ελλάδα θα κληθεί να διαπραγματευθεί όλες, ορισμένες ή μία διάσταση των εκκρεμοτήτων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Αν και η μία σύσκεψη διαδέχεται την άλλη στην ελληνική πρωτεύουσα εντούτοις δεν υπάρχει προς στιγμήν κάποιο σχέδιο, μία συγκεκριμένη απόφαση για το πώς θα κινηθεί η ελληνική πλευρά. Κατά πληροφορίες που προέρχονται από έμπειρα στελέχη του ΥΠΕΞ, η κυβέρνηση φαίνεται και φέρεται να εναποθέτει μεγάλο μέρος των ελπίδων και των προσδοκιών της στους Αμερικανούς και δευτερευόντως στους Γάλλους. Μόνο που η σχέση Ουάσινγκτον - Άγκυρας διαμορφώνεται πλέον σε καθημερινή βάση και ανάλογα με τις εξελίξεις επί του εδάφους. Τουτέστιν, η αμερικανική διπλωματία «ζυγίζει» ανά εικοσιτετράωρο τις επιπτώσεις στις ρωσοτουρκικές σχέσεις από τα πολεμικά ανακοινωθέντα στη Συρία. Από αυτή τη δοσομέτρηση εξαρτάται και η ένταση του διπλωματικού φλερτ των Αμερικανών με την Άγκυρα. Είναι δηλαδή πολύ πιθανόν στις αμέσως επόμενες εβδομάδες η Ουάσινγκτον να γίνει πολύ πιο φιλική προς την Τουρκία, εάν κάτι τέτοιο υπαγορεύσει η μείωση της ρωσικής επιρροής προς τον Ερντογάν. Μπορεί η ελληνική θέση να υπαγορεύεται από τη διακύμανση του δυναμόμετρου στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις; Όχι βέβαια. Και όμως. Αυτή είναι η εικόνα η οποία κυριαρχεί στο Μέγαρο της Βασιλίσσης Σοφίας.

Στο επόμενο διάστημα θα πρέπει επίσης να ξεκαθαριστεί το τοπίο στις σχέσεις Αθηνών - Λευκωσίας. Το περιβάλλον του πρωθυπουργού και η πολιτική ηγεσία στο ΥΠΕΞ θεωρούν πως η Λευκωσία ευθύνεται κατά κύριο λόγο για την επιδείνωση του κλίματος στα ελληνοτουρκικά γενικώς. Είναι η Λευκωσία η οποία προέκρινε ως στρατηγική επιλογή την επιτάχυνση του project των υδρογονανθράκων και της παραχώρησης θαλάσσιων οικοπέδων προκαλώντας την όρεξη της Άγκυρας και την ανησυχία των Τουρκοκυπρίων. Είναι προφανές πως η Αθήνα αδικεί την κυπριακή πλευρά. Είναι προφανέστερο πως η ελληνική διπλωματία προτιμά τη διπλωματική απραξία από την ανάληψη πρωτοβουλιών. Η Ελλάδα ζει ακόμη με το δόγμα του status quo στο Αιγαίο το οποίο ανετράπη ήδη από την κρίση των Ιμίων το 1996. Μάλλον θα πρέπει να αντιληφθούν εκεί στην αρχή της Βασιλίσσης Σοφίας πως βρισκόμαστε στην τελευταία και κρισιμότερη φάση διαμόρφωσης των νέων διεθνών συνθηκών συμβίωσης για την επόμενη πεντηκονταετία στην περιοχή από τη Μάλτα έως τη Φοινίκη και από την Καλλίπολη έως τη Βεγγάζη. Μία γεύση των πραγματικών συνθηκών που ισχύουν στο Αιγαίο πήραν τα τεχνικά κλιμάκια Ελλάδας και Τουρκίας που συζητούν για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης την ώρα που πάνω από τα κεφάλια τους διεξάγονταν dog fights μεταξύ Λέσβου και Σάμου. Σε τι συνίσταται ακριβώς η έννοια του status quo;

*Όλη η επίμαχη παράγραφος στα Αγγλικά: «The designations employed and the presentation of the material on this site do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the Secretariat of the United Nations concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Publication on this site of information concerning developments relating to the law of the sea emanating from actions and decisions taken by States does not imply recognition by the United Nations of the validity of the actions and decisions in question».