Άλλοι θεσμοί, άλλοι άνθρωποι

Στην τοπική κοινωνία, είναι γνωστοί και οι άξιοι και οι ανάξιοι. Και οι τίμιοι και τα λαμόγια. Και οι δουλευταράδες και οι τεμπέληδες. Στις τοπικές εκλογές θα αρκούσε ένα ενιαίο ψηφοδέλτιο υποψήφιων δημοτικών συμβούλων στο οποίο οι πολίτες θα σταύρωναν όσους προτιμούν. Μόνο αυτό. Και οι υποψήφιοι δήμαρχοι, ως υποψήφιοι σύμβουλοι θα συμμετείχαν. Θα εκλεγόταν το δημοτικό συμβούλιο και στην πρώτη συνεδρίασή του θα εξέλεγε τον δήμαρχο. Απλά, πολιτισμένα, ενωτικά. Αυτό το σύστημα προτείνει η «Δημιουργία, ξανά!».

Τα πλεονεκτήματά του δεν είναι μόνο διαχειριστικά. Είναι κυρίως η αλλαγή της φιλοσοφίας των τοπικών εκλογών. Με το υπάρχον σύστημα, οι πολίτες αναγκάζονται να γίνουν αντίπαλοι, μπαίνοντας κάτω από τη σημαία των υποψηφίων δημάρχων. Αναμοχλεύονται πάθη, ξύνονται παλιές πληγές, προκαλούνται καινούργιες. Αυτό εξ ορισμού δυσκολεύει τη συμμετοχή ανθρώπων που έχουν ήπιο χαρακτήρα και συναινετική αντίληψη, αυτούς δηλαδή που κατά κύριο λόγο χρειάζονται οι τοπικές κοινωνίες. Αποκλείει επαγγελματίες που δεν θέλουν να δημιουργήσουν εχθρούς. Όταν στο εστιατόριό σου τρώνε και οι μεν και οι δε, όταν από το επιπλάδικό σου ψωνίζουν όλοι, το να συνταχθείς με τη μία παράταξη θα σου δημιουργήσει πρόβλημα, οικονομικό τουλάχιστον. Αποκλείει ανθρώπους που έχουν θεσμικό υπερκομματικό ρόλο και τον αντιλαμβάνονται ως τέτοιο, όπως προέδρους επαγγελματικών ενώσεων και επιμελητηρίων. Όταν απλώς δηλώνεις την επιθυμία σου να συμμετάσχεις στα κοινά, χωρίς μπαϊράκια και φατρίες, δεν είναι όλα πιο εύκολα;

Αλλάζει, επίσης και η προεκλογική πρακτική. Συνήθως οι υποψήφιοι αφιερώνουν το 90% της προεκλογικής τους δραστηριότητας στο να χτυπάνε τον αντίπαλο, ειδικά αν είναι ο απερχόμενος αιρετός. Όμως σε ένα ψηφοδέλτιο με άλλους 100 συν/ανθυποψήφιους δεν υπάρχει συγκεκριμένος αντίπαλος. Ουσιαστικά δεν υπάρχει αντίπαλος διότι όσοι εκλεγούν θα αναλάβουν από κοινού τον χειρισμό των τοπικών θεμάτων. Έτσι ο καθένας θα επικεντρωθεί σ’ αυτά που έχει να προτείνει, στις ιδέες και τις ικανότητές του. Συνθήματα όπως «μαύρο στον…» δεν πρόκειται να ξανακουστούν.

Δεν θα υπάρχει πρώτος και δεύτερος γύρος. Εκτός από το προφανές οικονομικό όφελος για το κράτος, καταργείται και το βρώμικο αλισβερίσι του «ποιος θα στηρίξει ποιον» στον δεύτερο γύρο και οι πάσης φύσεως «υποχρεώσεις», που κουβαλάει ο εκλεγείς και χρωστάει στον «ρυθμιστή».

Το να εκλέγεται ο δήμαρχος από το δημοτικό συμβούλιο έχει πολλά πλεονεκτήματα. Κατ’ αρχάς, οι σύμβουλοι εκλέγονται ανάλογα με τη σειρά κατάταξής τους και εξαλείφεται η στρέβλωση να εκλέγονται σύμβουλοι με λιγότερους σταυρούς επειδή ανήκουν στις πριμοδοτημένες θέσεις της συμπολίτευσης. Ο υποψήφιος δήμαρχος μπαίνει στην κρίση των συμπολιτών του ως σύμβουλος και μετράει το ποσοστό αποδοχής του επί ίσοις όροις με όλους τους άλλους. Προφανώς κάποιος με υψηλότερη σταυροδοσία έχει προβάδισμα, αν και το σύστημα δεν αποκλείει το δημοτικό συμβούλιο να επιλέξει κάποιον με λιγότερους σταυρούς που όμως μπορεί να λειτουργήσει ενωτικά ή είναι καλός μάνατζερ. Δεύτερον, ξέρει ότι για να εκλεγεί δεν αρκεί να πείσει τους ψηφοφόρους αλλά και τους άλλους συμβούλους. Η απόσταση δημάρχου – συμβούλων μικραίνει. Δεν είναι πια «αυτός που τους έβγαλε», αλλά αυτοί που τον ψήφισαν, οδηγώντας σε ένα περισσότερο συλλογικό μοντέλο διοίκησης. Οι όροι αντιπολίτευση και συμπολίτευση χάνουν την ομαδική τους χροιά και ακόμα περισσότερο την κομματική, γεγονός που μετατοπίζει το κέντρο βάρους των ζυμώσεων από το μικροπολιτικό πεδίο στο ουσιαστικό, των πραγματικών προβλημάτων του δήμου.

Η «Δημιουργία, ξανά!» προτείνει οι δημοτικές εκλογές να συνδυάζονται και με ένα παράλληλο σύστημα δημοψηφίσματος.

Εξηγώ. Η ενημέρωση των πολιτών για τα θέματα του δήμου είναι από ανεπαρκής ως μηδενική. Πόσοι ξέρετε ποιο είναι το ετήσιο κονδύλι που διαχειρίζεται ο δήμος σας, η οικονομική του κατάσταση, αν χρωστάει ή όχι, πόσους υπαλλήλους απασχολεί, ποιες υπηρεσίες περιλαμβάνει, ποια είναι τα δέκα σημαντικότερα έργα που έγιναν την τελευταία 4ετία και πόσο κόστισαν; Τι παρέλαβε και τι παραδίδει η απερχόμενη αρχή; Ποιο είναι το νομικό πλαίσιο άσκησης της δημοτικής εξουσίας; (Πόσοι ξέρετε ότι τη νομική ευθύνη για το πεζοδρόμιό σας την έχετε εσείς και όχι ο Δήμος, ότι πρέπει να το επισκευάζετε με δικά σας έξοδα και αν κάποιος σκοντάψει σε μια τρύπα του και χτυπήσει μπορεί να σας μηνύσει;) Αυτά θα έπρεπε να είναι τα κριτήρια για να αποφασίσουμε αν κάποιος πέτυχε ή όχι στην αποστολή του.

Αντιθέτως, τα κριτήριά μας είναι αν έχει ωραίο χαμόγελο κι αν είναι γνωστός του μπατζανάκη του κουνιάδου της ξαδέλφης. (Αυτά δεν είναι λίγο – πολύ και τα κριτήρια για τις εθνικές εκλογές;) Όμως υπεύθυνη πολιτική με ανεύθυνο πολίτη δεν γίνεται. Ούτε με ανενημέρωτο. Προτείνουμε λοιπόν, ο κάθε δήμος να έχει στο site του, στους πίνακες ανακοινώσεων, στα έντυπα που εκδίδει, μια ενότητα των top 10 προβλημάτων, έτσι όπως τα αξιολογεί το δημοτικό συμβούλιο, όπου να γίνεται μια συνοπτική αλλά ζουμερή από πλευράς πληροφοριών παρουσίαση. Να οργανώνει εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών εντός και εκτός διαδικτύου. Οι ψηφοφόροι την ημέρα των εκλογών θα έχουν και ένα ψηφοδέλτιο με τα αυτά τα 10 θέματα στο οποίο θα σημειώνουν τα 5 πιο σημαντικά για αυτούς, βάζοντας τους αριθμούς 1-5 κατά σειρά αξιολόγησης. Η διαχείριση της κυκλοφορίας, η καθαριότητα, η ασφάλεια, οι παιδικοί σταθμοί, τα κέντρα υγείας, τα ΚΑΠΗ, η αποχέτευση, θα αποτιμηθούν με συντελεστή βαρύτητας στη συνείδηση των δημοτών.

Η ψηφοφορία αυτή, μολονότι μη δεσμευτική, λειτουργεί για όλους παιδευτικά: η νέα δημοτική αρχή θα έχει έναν «μπούσουλα» με καταγεγραμμένες τις προτεραιότητες και οι πολίτες συνηθίζουν να αναζητούν πληροφορίες και έχουν μια βάση κρίσης για την ετυμηγορία τους μετά από 4 χρόνια: «σας είπαμε ότι η δημιουργία παιδικών σταθμών είναι κύρια προτεραιότητα των δημοτών, τι κάνατε;» Αν μάλιστα καθιερωθεί η, σχεδόν χωρίς κόστος, ηλεκτρονική ψηφοφορία, η δημοτική αρχή μπορεί να προσφεύγει στην γνώμη των πολιτών συχνότερα στη διάρκεια της θητείας της.

Οι θεσμοί διαμορφώνουν τους ανθρώπους. Δεν υπάρχει αρχέτυπο Έλληνα, ούτε Ελληνάρα, όπως δεν υπάρχει αρχέτυπο Γερμανού, Ελβετού, Ινδού. Δεν υπάρχει φυλετικό DNA οργανωμένου λαού ή τσαπατσούλη. Οι άνθρωποι προσαρμόζονται στο θεσμικό πλαίσιο και εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες αλλά και τα κενά του. Αν τους βάζεις μόνιμα να σκοτώνονται στην αρένα, θα διαμορφώσουν προσωπικότητα μονομάχου. Κι όταν έρθει η σειρά τους να σχεδιάσουν, αρένες θα σχεδιάσουν κι ίσως διαφωνήσουν για τη διατομή που θα έχει το λούκι απ’ όπου θα τρέχει το αίμα. Είναι φαύλος κύκλος που πρέπει να σπάσει. Μέλλον υπάρχει μόνο μέσα από συνεργασίες και συναινέσεις. Πρέπει, επειγόντως, να διαμορφώσουμε το κατάλληλο πλαίσιο. Ας πάψουμε να συζητάμε για συμπεριφορές κι ας αρχίσουμε να σχεδιάζουμε νέους θεσμούς. Είναι ζήτημα εθνικής επιβίωσης.