Η Επιδημία του Φόβου

Έχουν ήδη καταγραφεί στην ιστορία της επιδημιολογίας η γρίπη των χοίρων, η γρίπη των πουλερικών και πρόσφατα το ξέσπασμα του νέου ιού που αποκαλείται ιός με κορώνα και ήδη έχει ενσκύψει διαμάχη μεταξύ των γλωσσολόγων για την ορθή γραφή του ονόματος (αν θα γράφεται κοροναϊός ή κορονοϊός). Με βάση τα επιστημονικά δεδομένα η προέλευση του νέου αυτού (πιθανά καταστροφικού) ιού είναι η ανοιχτή αγορά πόλης της Κίνας και υπαίτια όντα αυτή την φορά (διακομιστές προς τον άνθρωπο) είναι μάλλον οι νυχτερίδες. Ούτε οι επιδημιολόγοι, ούτε οι λοιμωξιολόγοι γνωρίζουν ακόμη την έκβαση που θα έχει αυτή η νέα επιδημία του ιού των νυχτερίδων. Πάντως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε παγκόσμιο συναγερμό. Τα επιστημονικά κριτήρια για την ανακήρυξη κάποιας λοίμωξης ως πανδημίας λαμβάνουν υπόψιν κυρίως την θνητότητα και δευτερευόντως τη νοσηρότητα. Τα πρώτα στοιχεία γύρω από τον ιό των νυχτερίδων δεν δείχνουν πολύ μεγάλη θνητότητα αλλά είναι αρκετά νωρίς ακόμη όπως αναφέρουν οι ειδικοί. Για ακόμα μια φορά βέβαια θεωρώ ότι περισσότερα προβλήματα θα προκαλέσει στην ανθρωπότητα η πανδημία του φόβου παρά η ίδια η ασθένεια.

Τα ίδια ακριβώς συμπτώματα πανδημίας του φόβου είχαν σημειωθεί με την ιστορία του Η1Ν1 το 2009. Θυμάμαι μάλιστα ότι αρκετοί από τους ειδικούς λοιμωξιολόγους και επιδημιολόγους το 2009, κατά την ανάλογη περίοδο κρίσης Η1Ν1, είχαν ισχυριστεί ότι θα χρειαστεί να γεμίσουμε γήπεδα με βαρέως ασθενούντες και ότι θα είχαμε ανάγκη από εκατοντάδες κρεβάτια μονάδων εντατικής θεραπείας την ημέρα! Τίποτε από αυτά δεν συνέβη τελικά και η θνητότητα από H1N1 αποδείχτηκε ότι ήταν τόση όση και της εποχικής γρίπης. Μάλιστα η τρομολαγνεία στη χώρα μας τότε καλά κρατούσε για καιρό, ακόμη και μετά την δημοσίευση των πρώτων κλινικών δεδομένων από τον απολογισμό της επιδημίας Η1Ν1 (2009) στην Αυστραλία (είχαν δημοσιευτεί στο ευαγγέλιο της ιατρικής, στο New England Journal of Medicine). Η σημαντική δημοσίευση αυτή έδειχνε ότι τελικά η θνητότητα Η1Ν1 ήταν όση και της εποχικής γρίπης.

Ο κάθε νέος φόβος γύρω από την εποχική γρίπη, μαζί και η τρομοκρατία των ΜΜΕ, ξεκινάνε κάθε χρόνο από τον Αύγουστο και τελειώνουν γύρω στον Μάρτιο. Και βέβαια ο εμβολιασμός για τη γρίπη δεν αφήνει πλέον κανένα πολίτη εκτός εμβολίου (οι αμερικανικές οδηγίες προτείνουν ολόκληρο τον πληθυσμό ενώ οι ευρωπαϊκές εστιάζουν στις ομάδες κινδύνου). Να ξεκαθαρίσω ότι ως γιατρός προσωπικά εμβολιάζομαι εδώ και χρόνια, διότι ανήκω σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Όμως γίνεται της κακομοίρας πλέον στο γενικό πληθυσμό. Δίνει και παίρνει το Tamiflu που χορηγείται άνευ συνταγής, έχει υποκαταστήσει ακόμη και την παρακεταμόλη (Depon) και σε λίγο η παρακεταμόλη θα είναι πιο ακριβή και δυσεύρετη από το ακριβό σήμερα Tamiflu.

Ιδιαίτερα επιρρεπής είναι βέβαια η ελληνική κοινωνία στον πανικό. Και οι επίσημες στατιστικές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας  (όταν τελειώνουν οι περίοδοι τρομολαγνειας) δεν δείχνουν κάποια αξιοσημείωτη αύξηση της θνητότητας από γρίπη κατά την τελευταία δεκαετία. Και όπως φαίνεται οι περισσότεροι από όσους πεθαίνουν από γρίπη μάλλον είναι πολύ υψηλού κινδύνου άτομα που θα πέθαιναν από οποιαδήποτε επιπλοκή λοίμωξης. Και όταν τελειώνει η περίοδος τρομολαγνείας το φοβισμένο γενικό κοινό δεν γνωρίζει βέβαια πως να ερμηνεύσει τις παρουσιαζόμενες στατιστικές. Διότι και η στατιστική (όπως μου είχε εκφράσει κάποτε κάποιος σοφός Βρετανός στατιστικολόγος) συμπεριφέρεται σαν μια γυναίκα με μπικίνι, τα πιο επίμαχα  μέρη της... σκεπάζονται! Και μετά το τέλος της κάθε περιόδου τρομολαγνείας σπάνια παρουσιάζεται η πλήρης εικόνα-αληθής στατιστική, δηλαδή πόσοι ακριβώς πέθαναν αλλά και ποιες άλλες παθήσεις είχαν όσοι πέθαναν, σε ποια ομάδα κινδύνου ανήκαν τα θύματα, αν ήταν ορθή η διάγνωση και σχετιζόμενη με τον ιό κλπ.

Εν τω μεταξύ από την πανδημία του τρόμου επωφελούνται τα ΜΜΕ, η φαρμακοβιομηχανία, κάθε μορφή εξουσίας που χαμογελά διότι οι πολίτες χειραγωγούνται ιδανικά μέσω φόβου και όλες εκείνες οι αόρατες δυνάμεις καταστολής της ελευθερίας και της σκέψης που ασκούν πολύ εύκολο έργο με σύμμαχο τις λοιμώξεις!

Ας είναι καλά η κάθε γρίπη (ο εκάστοτε ιός) που βοηθάει να ξεχνάμε την ανεργία, την συντριβή της εργασιακής αμοιβής, την αύξηση της ψαλίδας των ανισοτήτων, την δυσβάσταχτη φορολογία, τα ελληνοτουρκικά, την ΑΟΖ, τη διαμάχη για τα πετρέλαια της ανατολικής μεσογείου. Για χάρη μιας (εικονικής τελικά) ασφάλειας πουλάμε την ίδια μας τη ζωή. Είναι ενδιαφέρον πως οι νέες μορφές κοινωνικής καταστολής μπορούν να αξιοποιούν θαυμάσια το φόβο για τις ιογενείς λοιμώξεις. Μια εκ νέου ανάγνωση της «Πανούκλας»του Albert Camus μας εξηγεί απόλυτα το ανανεωμένο περιεχόμενο της εικονικής ζωής  των σύγχρονων δούλων. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το εμβληματικό έργο «Η πανούκλα» του Albert Camus:

…Οι δυστυχίες, στην πραγματικότητα, είναι μια κοινή υπόθεση, αλλά δύσκολα τις πιστεύει κανείς όταν του πέσουν στο κεφάλι. Υπήρξαν στον κόσμο τόσες πανούκλες όσοι και οι πόλεμοι. Και παρόλα αυτά οι πανούκλες και οι πόλεμοι πάντα βρίσκουν τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους. Ο γιατρός Ριέ ήταν απροετοίμαστος, όπως και οι συμπολίτες μας και έτσι πρέπει να καταλάβουμε τους δισταγμούς τους. Και μ’ αυτόν τον τρόπο επίσης πρέπει να καταλάβουμε ότι μοιράστηκε ανάμεσα στην ανησυχία και την εμπιστοσύνη. Όταν ξεσπάει ένας πόλεμος, οι άνθρωποι λένε: «Δεν θα διαρκέσει πολύ, είναι πολύ ανόητο». Κι αναμφίβολα ένας πόλεμος είναι σίγουρα πολύ ανόητος, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να διαρκέσει. Η ανοησία επιμένει πάντα και θα μπορούσε κανείς να το διακρίνει αν δεν σκέφτονταν μόνο τον εαυτό του. Απ’ αυτή την άποψη οι συμπολίτες μας ήταν σαν όλο τον κόσμο, σκέφτονταν τους εαυτούς τους και για να το πούμε κι αλλιώς ήταν ανθρωπιστές: δεν πίστευαν στις δυστυχίες.

Η δυστυχία δεν είναι στα μέτρα του ανθρώπου, επομένως λέμε ότι η δυστυχία δεν είναι πραγματική, είναι ένα κακό όνειρο που θα περάσει. Αλλά δεν περνάει πάντα και από κακό όνειρο σε κακό όνειρο, είναι οι άνθρωποι που περνάνε και πρώτα πρώτα οι ανθρωπιστές, γιατί δεν πήραν τις προφυλάξεις τους. Οι συμπολίτες μας δεν ήταν πιο ένοχοι από άλλους, ξεχνούσαν να είναι μετριόφρονες, αυτό είναι όλο και σκέφτονταν ότι όλα είναι ακόμη δυνατά για αυτούς· πράγμα που σήμαινε ότι οι δυστυχίες είναι αδύναμες. Συνέχιζαν να κάνουν επιχειρήσεις, να ετοιμάζουν ταξίδια, και να έχουν γνώμες. Πώς θα μπορούσαν να σκεφτούν τη πανούκλα, που καταργεί το μέλλον, τις μετακινήσεις, τις συζητήσεις; Θεωρούσαν τους εαυτούς τους ελεύθερους και κανένας δεν θα είναι ποτέ ελεύθερος, όσο υπάρχουν δυστυχίες…