Κοροναϊός: Πρωτίστως πολιτικός ο πονοκέφαλος του Πεκίνου

Η εξάπλωση της επιδημίας

Την ώρα που γράφονται αυτές οι αράδες, τα θύματα του κοροναϊού στην Κίνα ανέρχονται επισήμως σε 56 και τα καταγεγραμμένα κρούσματα ξεπερνούν τις 2.000 σ’όλη την χώρα. Στην Σανγκάη έχει σημειωθεί ο πρώτος θάνατος εκτός της επαρχίας Hubei – που είναι το επίκεντρο της επιδημίας – και αναφέρονται κρούσματα σε πάνω από 10 άλλες χώρες ανά τον κόσμο. Μέχρι στιγμής, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν έχει αποφασίσει να κηρύξει συναγερμό, μια απόφαση που επικρίνεται ως άτολμη και εκλαμβάνεται από πολλούς ως αποτέλεσμα πολιτικών πιέσεων εκ μέρους της Κίνας.

Η σημερινή επιδημία ξυπνά εφιαλτικές μνήμες για το οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) που εξαπλώθηκε κυρίως στην Ασία την διετία 2002-2003 και προκάλεσε περίπου 800 θανάτους. Η μεγαλύτερη δυσκολία με τον σημερινό κορονοϊό έγκειται στο γεγονός ότι τα συμπτώματα της νόσου αργούν να φανούν και οι φορείς του ιού τον μεταφέρουν χωρίς να το γνωρίζουν.

Οι προσπάθειες των κινεζικών αρχών

Στην αρχή της κρίσης η ενστικτώδης αντίδραση των κινεζικών αρχών ήταν να υποβαθμίσουν την σοβαρότητα των κινδύνων και να εμφανίσουν τα πρώτα κρούσματα ως μεμονωμένα και αντιμετωπίσιμα περιστατικά. Στις 20 Ιανουαρίου, ενώ ήδη υπήρχαν πάνω από 200 καταγεγραμμένα κρούσματα, πρώτη είδηση στα κινεζικά ΜΜΕ ήταν η επίσκεψη του Xi Jinping στην επαρχία Yunnan στο νοτιοδυτικό άκρο της χώρας κι όχι η επιδημία. Ο Κινέζος πρόεδρος αναγκάστηκε να συγκαλέσει επείγουσα σύσκεψη σε ανώτατο επίπεδο με αρκετές ημέρες καθυστέρηση και να μιλήσει για «επιτάχυνση της εξάπλωσης» του ιού.

Σήμερα, περίπου 56 εκατ. Κινέζοι πολίτες βρίσκονται σε καραντίνα σε διάφορες πόλεις στην εν λόγω επαρχία κι έχουν επιβληθεί περιορισμοί στις μετακινήσεις σε πολλά άλλα σημεία της χώρας. Παρομοίως, η υπερεπείγουσα κατασκευή δύο εξειδικευμένων νοσοκομείων στην Wuhan εντός ολίγων ημερών είναι μεν επιβεβλημένη, αλλά ταυτόχρονα υπηρετεί και προπαγανδιστικούς σκοπούς: προβάλλεται από τις κινεζικές αρχές ως επίδειξη της αποτελεσματικότητας της κρατικής μηχανής, χάρη στο σοσιαλιστικό σύστημα της χώρας [sic] και εντάσσεται στην εμφανή προσπάθεια της κυβέρνησης να καθησυχάσει τους Κινέζους πολίτες, όπως και τις κυβερνήσεις πολλών άλλων χωρών που ήδη καταγράφουν κρούσματα της νόσου. Ο δε ψεκασμός στους δρόμους πολλών πόλεων της επαρχίας Hubei, λες και πρόκειται για κουνούπια ή δάκο, ερμηνεύεται περισσότερο ως άσκοπη ενέργεια και πανικόβλητη αντίδραση των αρχών παρά ως ουσιαστική στρατηγική αντιμετώπισης του κορονοϊού.

Πολιτικές προεκτάσεις της κρίσης

Ασχέτως της ανθρωπιστικής διάστασης αυτής της επιδημίας, το ξέσπασμά της αποτελεί πλήγμα για την κυβέρνηση της Κίνας και την διεθνή εικόνα της, δεδομένου του βεβαρημένου παρελθόντος της χώρας με το SARS. Πλήττει προσωπικά και τον Xi Jinping, καθώς ο Κινέζος πρόεδρος έχει συγκεντρώσει υπερεξουσίες στα χέρια του, αλλά επωμίζεται και αυξημένες ευθύνες για την συνολική πορεια της χώρας. Η επιδημία έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά από «αναποδιές» που έτυχαν της κινεζικής ηγεσίας το προηγούμενο έτος. Λόγου χάρη, πολύ μεγάλη αμηχανία προκαλούν στο Πεκίνο οι συνεχιζόμενες ταραχές στο Χονγκ Κονγκ, οι οποίες κορυφώθηκαν με την σαρωτική νίκη της αντιπολίτευσης στις εκλογές για τοπικά συμβούλια τον περασμένο Νοέμβριο. Ηχηρο χαστούκι στην ηγεσία της ηπειρωτικής Κίνας στις αρχές του έτους αποτέλεσε και η επανεκλογή της προέδρου Tsai Ing-wen στην Ταϊβάν, η οποία απορρίπτει την ρύθμιση «ένα κράτος, δύο συστήματα» και αμφισβητεί ευθέως την επικυριαρχία του Πεκίνου στο νησί.

Η θέση της κινεζικής ηγεσίας επιδεινώνεται έτι περισσότερο από την επιβράδυνση του ρυθμού μεγέθυνσης, εν μέρει λόγω της αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ, αλλά και εξαιτίας δομικών προβλημάτων της κινεζικής οικονομίας, η οποία καλείται να «αλλάξει πίστα» και να αναβαθμιστεί ουσιαστικά, με έμφαση στην ποιότητα των αγαθών και υπηρεσιών που προσφέρει. Σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση του Economist, τα μέτρα αναχαίτισης του κορονοϊού ενδέχεται να προκαλέσουν περαιτέρω επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας κατά μισή με μία ποσοστιαία μονάδα και, αναλόγως της εξέλιξης της επιδημίας, δεν αποκλείεται οι επιπτώσεις να αποδειχθούν ακόμη χειρότερες σε βάθος χρόνου.

Είναι φανερό ότι το ξέσπασμα αυτής της επιδημίας δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή για το Πεκίνο. Σημειώνεται ότι το 2020 έχει ιδιαίτερη βαρύτητα: η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί ότι ώς το τέλος του έτους η χώρα θα έχει εξελιχθεί σε «μετρίως ευημερούσα κοινωνία» – αυτή είναι η επίσημη διατύπωση του στόχου που έχει τεθεί από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Προς επίρρωσιν αυτού του ισχυρισμού, οι αρχές επικαλούνται τον διπλασιασμό του κινεζικού ΑΕΠ και του κατά κεφαλήν εισοδήματος σε σύγκριση με τα μεγέθη του 2010. Εξ ου και η σημασία των στατιστικών στοιχείων, όπως είναι ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας και το βιοτικό επίπεδο των Κινέζων πολιτών. Προκειμένου να επιτευχθεί ο ποθητός στόχος, ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2018 έχει αναθεωρηθεί από την κρατική στατιστική υπηρεσία κατά 2,1% προς τα πάνω, αλλά αιωρούνται πολλές υποψίες για λαθροχειρίες εκ μέρους των κινεζικών αρχών με προφανή πολιτική σκοπιμότητα.

Αναπόφευκτα ερωτήματα

Προς το παρόν προέχει η αναχαίτιση της επιδημίας και η αποτελεσματική αντιμετώπιση του κορονοϊού. Ηδη καταβάλλονται προσπάθειες παραγωγής αντιδότου κι ελπίζεται ότι δεν θα χρειαστεί πολύς χρόνος γι’αυτό. Ταυτόχρονα, λαμβάνονται μέτρα για την θωράκιση των συστημάτων δημόσιας υγείας σε πάρα πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Σε ό,τι αφορά την Κίνα, ήδη φουντώνει η συζήτηση όχι τοσο για την επιχειρησιακή ικανότητα των αρχών να αντιμετωπίσουν προκλήσεις αυτής της κλίμακας, όσο για την αξιοπιστία του εθνικού συστήματος δημόσιας υγείας. Μένει να δούμε κατά πόσο οι Κινέζοι πολίτες θα πειστούν στο τέλος του 2020 ότι ζουν πλέον σε μια «μετρίως ευημερούσα κοινωνία». Η επιδημία φέρνει στο προσκήνιο τις – επιεικώς προβληματικές – συνθήκες υγειηνής, αλλά και την εκτεταταμένη ρύπανση σε πολλές μεγαλουπόλεις της χώρας. Εάν δε η επιδημία πράγματι επιφέρει περαιτέρω επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, ο ονομαστικός διπλασιασμός του ΑΕΠ ενδέχεται να αναβληθεί κατά ένα ή δύο έτη ή μπορεί, παρόλα αυτά, να ανακοινωθεί εις πείσμα των περιστάσεων, αλλά χωρίς να πείθει πολλούς.

Είναι περίπου βέβαιον ότι μετά το τέλος της σημερινής κρίσης οι Κινέζοι πολίτες θα θέσουν πολλά ερωτήματα σχετικά με την ποιότητα ζωής τους και τον βαθμό, στον οποίον οι αρχές μπορούν να την διασφαλίσουν. Επίσης, ένα από τα θέματα που συζητιούνται ψιθυριστά στην Κίνα αφορά το μεγαλεπήβολο και δαπανηρό σχέδιο για τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού σε άλλες ηπείρους, ενώ την ίδια στιγμή η χώρα εξακολουθεί να έχει πολλές αναπτυξιακές ανάγκες και εναπομείναντες θύλακες φτώχειας. Η επίσημη θέση του Πεκίνου είναι ότι, παρά τα εντυπωσιακά επιτεύγματα των τελευταίων δεκαετιών, η Κίνα παραμένει «αναπτυσσόμενη» χώρα και η σημερινή επιδημία δείχνει να το επιβεβαιώνει.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο blog Kappa news.