Συναίνεση και αντίθεση

Όταν στη διαδρομή του προς τα πάνω ο γαιοσκώληκας φτάνει ένα στρώμα σκληρού εδάφους το οποίο δεν μπορεί να διαπεράσει με τη μυική του δύναμη, τότε –ίσως από το ομιχλώδες βασίλειο των ενστίκτων, ίσως από κάτι που δεν θα ανακαλύψουμε ποτέ– προκύπτει η γνώση του τι πρέπει να γίνει.

Alan Devoe, “Life and Death of a Worm”

Δεν είναι λογικό να διαφωνείς συνολικά, αναφανδόν και ολοσχερώς με κάποιον. Δεν είναι καν πιθανόν: οι άνθρωποι, οι ιδέες τους, οι στάσεις τους συναντιούνται και τέμνονται μέσα στον κόσμο· λέμε ο ένας στον άλλον: «ναι, αλλά...» και «έχεις δίκιο σ’ αυτό, όμως άκου και τούτο...» Με λίγα λόγια, προσπαθούμε να συνυπάρξουμε και να συνεννοηθούμε· προσπαθούμε να βρούμε όσα μας ενώνουν, να διαχειριστούμε όσα μας χωρίζουν. Στην Ελλάδα ο απλός αυτός κανόνας της λογικής καταστρατηγείται: το «Καλό» συγχέεται με το «Κακό», οι άνθρωποι βρίσκονται σε κενό ήθους· επηρεάζονται από διεφθαρμένα κόμματα, από οπισθοδρομικές ιδεολογίες· οποιαδήποτε αλλαγή θεωρείται επιδείνωση μιας ήδη κρίσιμης κατάστασης. Και παρά τον πατριωτισμό τους, παρά την περιλάλητη αρχαιολατρία τους, οι σημερινοί Έλληνες όχι μόνον αποτελούν ένα έθνος τεχνητό (όπως όλα) αλλά και έχθιστο έναντι του ίδιου του του εαυτού, κατακερματισμένο, ασυμφιλίωτο.

Σπεύδουν οι ψευτοεπαναστάτες –στην πλειονότητά τους τσαμπουκάδες, τζάμπα μάγκες, μισάνθρωποι και ξερόλες– να στηλιτεύσουν την ιδέα κάποιας μορφής «συμφιλίωσης»: υπενθυμίζω ότι ο εμφύλιος πόλεμος έληξε επισήμως το 1949, η δε μεταπολίτευση του 1974 έθεσε τέλος στη λευκή τρομοκρατία. Κι όμως, η τρομοκρατία, λες και συνιστά αναπόφευκτο στοιχείο της πολιτικής μας ζωής, πέρασε στα χέρια της «αριστεράς»: τα εισαγωγικά είναι απαραίτητα· δεν υπάρχει οργανωμένη αριστερά στην Ελλάδα. Υπάρχουν αριστεροί πολίτες,  αλλά επειδή είναι «αριστεροί» δεν εκφράζονται από σαφείς σχηματισμούς. Τα «αριστερά» κόμματα είναι συντηρητικά, πολεμοχαρή και ανεδαφικά. Το 1946, αυτά τα ίδια περίπου κόμματα (εξελισσόμαστε αργά) πίστευαν στην εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος σοβιετικού τύπου χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τις απαραίτητες συμμαχίες· και μολονότι ο κόσμος έχει κλυδωνιστεί, το όραμά τους φαίνεται απαράλλακτο.  

Χώρα που στερείται αριστερής σκέψης και πρακτικής κινδυνεύει από τον καθημερινό φασισμό, από την ευκολία με την οποία εκδηλώνεται η βαρβαρότητα. Εμείς είμαστε αυτή η χώρα: σε μια χρονική στιγμή όπου πρέπει να βρεθεί ισορροπία ανάμεσα στη συναίνεση με την κυβέρνηση (η οποία θα όφειλε να επεκταθεί προς τα αριστερά: μεμονωμένες προτάσεις υπάρχουν, ας τις ακούσει) και στην αντίθεση, στον έλεγχο και στην επαγρύπνηση, η συμπεριφορά τόσο της κυβέρνησης, όσο και των πολιτών, είναι για μια ακόμα φορά αυτοκαταστροφική.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ πρέπει να πιεστεί για ριζοσπαστικές αλλαγές: η οικονομική κρίση είναι μια ευκαιρία να ξεκαθαρίσει ο πολιτικός κόσμος από τους απατεώνες (αναρωτιέται κανείς ποιος θα μείνει στο τέλος, αν θα αναδειχθούν δυο-τρεις έντιμοι και «αθώοι”)· επίσης, είναι μια ευκαιρία  να κοιτάξουν οι Έλληνες στον καθρέφτη και να αναγνωρίσουν το τέρας στο οποίο έχουν μεταμορφωθεί. Αυτό το τέρας που βλέπει σκουπιδοτηλεόραση τέσσερις ώρες ημερησίως (μεταξύ του γενικευμένου trash παρακολουθεί πολιτικούς της Νέας Δημοκρατίας που έχουν το θράσος να εμφανίζονται στις συζητήσεις), αυτό το τέρας που δεν διαβάζει ούτε μισό βιβλίο τον χρόνο, που έχει καταντήσει τον συνδικαλισμό μικροαστική συνήθεια, αυτό το τέρας που εκδηλώνει κοινωνικό φθόνο και μίσος. Όχι: για την τερατοποίηση δεν ευθύνεται η οικονομική ανέχεια. Η ανέχεια είναι το αποτέλεσμα, όχι το αίτιο.

Οι τελευταίες ασχημίες –τρεις πολίτες, τρεις «απεργοσπάστες», απανθρακωμένοι– τις οποίες μεγάλο μέρος του κοινού θεωρεί αποτέλεσμα προβοκάτσιας και συνωμοσίας δίνουν πλήθος πληροφοριών για το τέρας: η Ελλάδα-Νεφελοκοκκυγία, ή γαλατικό χωριό (αυτός ο χαρακτηρισμός διαδίδεται με απαράδεκτη αυταρέσκεια) όπου όλα επιτρέπονται κι όπου κάνουν παιχνίδι οι δημαγωγοί.  Οι «μάζες» –όπως ονομάζονται από όσους τις κολακεύουν–φασιστικοποιούνται· οι δημοκρατικοί θεσμοί διαλύονται (το σχολείο, τα ΑΕΙ, το σύστημα της δικαιοσύνης)· επικρατεί η κοσμοαντίληψη του 1821: φταίνε οι Μεγάλες Δυνάμεις. Στις οποίες, προσθέτω, οι εξουσίες ανοίγουν την πόρτα υποκλινόμενες... Όσο για τις «μάζες», διαμαρτύρονται με τέτοιο τρόπο ώστε όχι μόνον χάνουν το δίκιο τους αλλά αποδεικνύουν ότι 36 χρόνια τώρα «με το βιοτικό τους επίπεδο, παρότι εύθραυστο, υψηλότερο από ποτέ» παραμένουν ισοπεδωτικές, δηλαδή «μάζες».   

Τι χρειαζόμαστε και τι πρέπει να διεκδικήσουμε με αξιοπρέπεια και σοβαρότητα: μεταρρυθμίσεις που να έχουν ένταση και βάθος καθημερινών επαναστάσεων. Αυτό χρειαζόμαστε: όχι ημίμετρα, όχι δειλές χειρονομίες. Η κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει στην κατεύθυνση ευρύτερης οικονομικής και κοινωνικής δικαιοσύνης, σε εξυγίανση του κράτους και των θεσμών, σε αξιοποίηση των πόρων. Οι ιερές αγελάδες –τα παράσιτα: στρατός, εκκλησία, αργόμισθοι, μεγαλοφοροφυγάδες, γκάγκστερς της οικονομίας– πρέπει να επιβαρυνθούν την κάλυψη του δημόσιου ελλείμματος· η κατρακύλα προς την ανεργία και τη μαζική φτώχεια πρέπει και μπορεί να εμποδιστεί. Παραλλήλως, αν οι «μάζες» συνεχίζουν να επιδεικνύουν τη γνωστή μιζεραμπιλιστική ψυχολογία και νοοτροπία περί «των κολασμένων της γης» θα οδηγηθούμε για μια ακόμη φορά στο χάος που αποτελεί γνώριμη, επαναλαμβανόμενη, κατάσταση της ελληνικής ιστορίας.