Ο τρόπος ανάδειξης των ευρωβουλευτών

Ενόψει της επικείμενης διεξαγωγής των εκλογών για την ανάδειξη των μελών του ευρωκοινοβουλίου -μάλιστα, δε, και με την ευκαιρία της κυβερνητικής πρωτοβουλίας για εισαγωγή σταυρού προτίμησης στη διαδικασία ανάδειξης των ευρωβουλευτών-, θεωρούμε σκόπιμη την επισήμανση μιας θεσμικής «κακοτεχνίας» που υπάρχει στον υπολογισμό του εκλογικού μέτρου στις εκλογές αυτές, η οποία μπορεί να γίνει γενεσιουργός σημαντικών πολιτικών προβλημάτων. (Θυμίζουμε πως κάθε κόμμα παίρνει τόσες έδρες, όσες πλήρεις φορές οι ψήφοι του -ή το ποσοστό του- καλύπτουν το εκλογικό μέτρο, ενώ οι υπόλοιπες έδρες δίδονται ανά μια στα κόμματα με τα μεγαλύτερα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα).

Το πρόβλημα, λοιπόν, προκύπτει από το ότι το εκλογικό μέτρο για τις ευρωεκλογές υπολογίζεται με τη διαίρεση του συνόλου των εγκύρων ψήφων δια του αριθμού των προς προσκύρωση εδρών (δηλαδή σήμερα, εφόσον στη χώρα μας αναλογούν πλέον 21 ευρωβουλευτές, 100%:21=4,75%). Αυτός ο τρόπος υπολογισμού, ωστόσο, ήταν ορθός όταν και όσο δεν υπήρχε το όριο του 3%. Μετά τη θέσπιση αυτού του ορίου, όμως, ως διαιρετέος θα έπρεπε να υπολογίζεται το σύνολο των εγκύρων ψήφων –ή το αθροιστικό ποσοστό- που παίρνουν τα κόμματα τα υπερβαίνοντα το 3%, άλλως υπάρχει κίνδυνος να περισσέψουν έδρες για τη διάθεση των οποίων δεν προβλέπεται τίποτε!

Ειδικότερα και χάριν παραδείγματος: Εστω ότι 9 κόμματα παίρνουν από 9%, άρα αθροιστικά όλα μαζί 81%, και το υπόλοιπο 19% διασκορπίζεται καθ’ υπόθεση σε σχήματα που υπολείπονται του ορίου του 3%. Τότε, το καθένα από τα 9 κόμματα που έχουν δικαίωμα εκπροσώπησης θα πάρει από μια έδρα πλήρους μέτρου, εφόσον όλα καλύπτουν μια πλήρη φορά το 4,75%, και από μια έδρα εκ των υπολοίπων, άρα συνολικά το καθένα από τα 9 θα πάρει από δύο έδρες. Επομένως, θα διατίθεντο οι 18 έδρες και δεν θα προβλεπόταν κανείς τρόπος προσκύρωσης των υπολοίπων τριών! Το ορθό εκλογικό μέτρο, λοιπόν, υπολογιζόμενο επί του αθροιστικού ποσοστού των κομμάτων που υπερβαίνουν το 3%, θα ήταν 3,85% (4,75x81%=3,85%), οπότε δεν θα προέκυπτε κανένα ζήτημα και θα προσκυρώνονταν όλες οι έδρες.

Είναι προφανές πως το πρόβλημα δημιουργείται στην πράξη όταν κάποια κόμματα παίρνουν λίγο λιγότερο του πολλαπλασίου του εκλογικού μέτρου, εν προκειμένω του 4,75%, ενώ δεν θα προέκυπτε εάν έπαιρναν λίγο περισσότερο ενός τέτοιου πολλαπλασίου, πχ στο παράδειγμά μας εάν τα 9 κόμματα ελάμβαναν, αντί για 9%, περίπου από 9,6%, οπότε θα έπαιρναν όλα από δύο έδρες πλήρους μέτρου και οι λοιπές θα πήγαιναν στα τρία με τα μεγαλύτερα αχρησιμοποίητα υπόλοιπα.

Επιπροσθέτως μάλιστα, ως αποτέλεσμα του λάθους τρόπου υπολογισμού του εκλογικού μέτρου, μπορεί να υπάρξει και μια ακόμη παρενέργεια συνιστάμενη στη νόθευση της αναλογικότητας. Αυτό πράγματι προέκυψε το 2009 που οι έδρες πήγαν 8-8 σε ΠΑΣΟΚ και ΝΔ και όχι 9-7, το οποίο ανταποκρινόταν στον κανόνα της αναλογικότητας, και δεν θα συνέβαινε εάν το εκλογικό μέτρο υπολογιζόταν - όχι στο 4,54% όπως έγινε, αφού τότε οι προς κατανομή έδρες ήταν 22, άρα προχώρησαν σε διαίρεση 100%:22=4,54%-, αλλά όπως θα ήταν το ορθό στο 4,22% (αφού τα κόμματα τα υπερβάντα το 3% πήραν τότε αθροιστικά 93% και, επομένως, 93%x4,54=,4,22%). Αυτό το λάθος είχε μάλιστα από τότε επισημανθεί (βλ. Θαν. Διαμαντόπουλου, «Τα παράδοξα το εκλογικού νόμου», στις 12.06.2009 στην Ελευθεροτυπία, και του ιδίου «Πώς κλέψανε μια έδρα από το ΠΑΣΟΚ», στις 13.06.2009 στον Κόσμο του Επενδυτή). Ωστόσο, το μείζον πρόβλημα δεν είναι μια μικρή, υπό προϋποθέσεις, ενδεχόμενη απόκλιση από την αναλογικότητα, αλλά το σοβαρό προαναφερθέν ενδεχόμενο να μην μπορούν να διανεμηθούν και οι 21 έδρες.

Τέλος, όσον αφορά την πρόσφατη κυβερνητική πρωτοβουλία για ανάδειξη των ευρωβουλευτών με σταυρό προτίμησης, ασφαλώς και είναι προς τη θετική κατεύθυνση: προωθεί την ευρωπαϊκή ιδέα, καθιστά τους πολίτες μετόχους και συνδιαμορφωτές του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, θα μειώσει την αποχή, επιτρέπει την ανάδειξη νέων πολιτικών ελίτ εθνικής εμβέλειας και, πάντως, δεν ευνοεί το γενικό κακό του σταυρού προτίμησης, την ανάπτυξη πελατειακών δικτύων, που συνδέονται με τον τοπικισμό και δεν μπορούν να αναπτυχθούν σε εθνική κλίμακα. Το ότι, βέβαια, καναλάρχες και λοιποί κάτοχοι γνωμοδιαμορφωτικής δύναμης μπορούν να ευνοήσουν τους δικούς τους είναι γεγονός, αλλά όλοι αυτοί, όπως είναι μάλλον προφανές, δεν περιμένουν να επηρεάσουν τις πολιτικές εξελίξεις και να προωθήσουν τα φερέφωνά τους μέσω των ευρωεκλογών. (Βέβαια το χρονικό σημείο που επελέγη για τη συγκεκριμένη αλλαγή προφανώς και δεν αναδεικνύει υψηλό επίπεδο πολιτικού πολιτισμού και πάντως υποκρύπτει πολιτική υστεροβουλία των κυβερνητικών εταίρων. Ωστόσο και οι δημοσιονομικές σκοπιμότητες μιας φορολογίας επί του καπνού δεν θα αναιρούσαν τις θετικές επιπτώσεις της στη δημόσια υγεία…)

Το μόνο, επομένως, που θα μπορούσε ίσως να ζητηθεί είναι, ταυτόχρονα με την εισαγωγή του σταυρού, να θεσμοθετηθεί –αλλά, προς αποφυγή παρεξηγήσεων, να ισχύσει από τις μεθεπόμενες ευρωεκλογές- το δικαίωμα των πολιτών για διακομματική σταυροδοσία, ώστε να πάψουν οι ευρωεκλογές να προσφέρονται για αποδοκιμασία της κυβερνητικής πολιτικής, κάτι που βραχύνει τον ωφέλιμο πολιτικό χρόνο των κυβερνώντων και διογκώνει ή πυκνώνει την πανταχόθεν δημαγωγία και παροχολογία.