Πολιτικη & Οικονομια

Επένδυση στην Παιδεία

Το όραμα της ανοιχτής, προοδευτικής και φιλελεύθερης κοινωνίας για το πανεπιστήμιο του μέλλοντος

Σπήλιος Λιβανός
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Βγαίνοντας από την κρίση, οφείλουμε να δαπανήσουμε περισσότερα για την Παιδεία και να δούμε σοβαρά ποια θα πρέπει να είναι η αποστολή της εκπαίδευσης στον 21ο αιώνα.

Η Παιδεία υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα θύματα της κρίσης των τελευταίων ετών. Το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα αναλύοντας τα δεδομένα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για τις δαπάνες στην Παιδεία. Για παράδειγμα, οι δαπάνες της Κεντρικής Κυβέρνησης για εκπαίδευση το 2016 επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ σε σύγκριση με το 2015 μειώθηκαν κατά 3,7%, ενώ σε σύγκριση με το 2012 μειώθηκαν κατά 10%. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια η χώρα μας είναι ουραγός στις δαπάνες για την παιδεία μεταξύ των 28 χωρών της ΕΕ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat. Ο προϋπολογισμός 2020 που σε λίγες μέρες θα ψηφιστεί προβλέπει μικρή αύξηση της τάξης των 102 εκ. ευρώ των δαπανών για το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ελπίζω τα επόμενα χρόνια οι αυξήσεις να είναι μεγαλύτερες. 

Σίγουρα η καλύτερη επένδυση για το μέλλον της Ελλάδας είναι η Παιδεία. Βγαίνοντας από την κρίση, οφείλουμε και να δαπανήσουμε περισσότερα για την Παιδεία και να δούμε σοβαρά ποια θα πρέπει να είναι η αποστολή της εκπαίδευσης στον 21ο αιώνα. Χρειάζεται εκσυγχρονισμός και αναβάθμιση της ποιότητά της. Χρειάζεται επένδυση ανθρωπίνων και υλικών πόρων στην κατανόηση των σύγχρονων αναγκών, την έρευνα, τη τεχνολογία, την καινοτομία, την εξωστρέφεια. Χρειάζεται επανεξέταση της σχέσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας.

Αναμφισβήτητα στα ελληνικά πανεπιστήμια παράγεται σημαντικό έργο. Πρόσφατα οι δεκατέσσερις Έλληνες πανεπιστημιακοί από το ΕΚΠΑ, το ΕΜΠ, το Αριστοτέλειο και τα Πανεπιστήμια Πατρών, Θεσσαλίας, Πειραιά και Ιωαννίνων που περιλαμβάνονται στη λίστα των επιστημόνων με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως, μας έκανε όλους υπερήφανους.

Ωστόσο, συχνά στην Ελλάδα φαίνεται ότι δεν έχουμε ακόμα κατακτήσει όσα θεωρούνται αυτονόητα σε όλον τον ανεπτυγμένο ακαδημαϊκά κόσμο, με αποτέλεσμα συχνά να παρεμποδίζεται το ακαδημαϊκό έργο από τη δράση μειοψηφιών. Οι συζητήσεις για το άσυλο, τα δικαιώματα των φοιτητών, τη βία, την αστυνόμευση, την πολιτική βούληση που συχνά περιβάλλονται από ιδεολογικό μανδύα το αποδεικνύουν. Ενθαρρυντικό είναι, όμως, το γεγονός ότι η βουβή πλειοψηφία των Ελληνίδων και Ελλήνων επιλέγει, όπως προκύπτει από όλες τις τελευταίες έρευνες κοινής γνώμης,  ανοιχτά, λειτουργικά, καθαρά και ασφαλή ανώτατα ιδρύματα.

Η πλειοψηφία των πολιτών θέλει πανεπιστήμια, τα οποία θα:

  • Προστατεύουν το άσυλο στην ακαδημαϊκή ελευθερία, τη γνώση και τη διαφορετικότητα και όχι το άσυλο στη βία και την ανομία.
  • Επιβάλλουν την πανεπιστημιακή ταυτότητα που θα ξεχωρίζει τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας - φοιτητές, μέλη ΔΕΠ, εργαζόμενους - από τους επισκέπτες ή ακόμα και τους εισβολείς.
  • Διοικούνται από τολμηρές και ασυμβίβαστες πρυτανικές αρχές, που θα επιλέγουν υπηρεσίες φύλαξης και θα εφαρμόζουν εσωτερικούς κανόνες πειθαρχικού ελέγχου της παραβατικότητας.
  • Στηρίζουν σύγχρονες, ανοιχτόμυαλες και προοδευτικές ακαδημαϊκές ηγεσίες, ασυμβίβαστες σε συνδικαλιστικές και κομματικές πιέσεις, που θα τιμούν το αυτοδιοίκητο και θα δημιουργούν ακαδημαϊκά προγράμματα χτίζοντας συνέργειες με την αγορά και ανακαλύπτοντας νέες πηγές χρηματοδότησης.

Εάν επιχειρήσει κανείς ακόμα και μία σύντομη αναζήτηση στις ιστοσελίδες των πανεπιστημίων του εξωτερικού, είναι εύκολο να διαπιστώσει ότι η συζήτηση έχει πάει πολύ παρακάτω. Εκεί τα ζητήματα ασφάλειας και λειτουργίας έχουν επιλυθεί και τα θέματα στόχων και συνεργειών του σύγχρονου πανεπιστημίου ακολουθούν τις κοινωνικές, επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τη δημιουργία νέων τμημάτων και κατευθύνσεων γνώσης που αφορούν στις λεγόμενες εκθετικές τεχνολογίες, τεχνολογίες που δημιουργούν νέες δυνατότητες και ευκαιρίες αγγίζοντας τα όρια της επιστημονικής φαντασίας, όπως για παράδειγμα τεχνολογίες σχετικές με τους κβαντικούς υπολογιστές, την τεχνητή νοημοσύνη, τα ιπτάμενα οχήματα, την απεριόριστη ενέργεια. Και, βέβαια, τον τρόπο που αυτές οι τεχνολογίες θα επηρεάσουν τη ζωή, την καθημερινότητα και την εργασία εκατομμυρίων ανθρώπων.

Το όραμα της ανοιχτής, προοδευτικής και φιλελεύθερης κοινωνίας για το πανεπιστήμιο του μέλλοντος είναι σαφές. Απαιτεί, εδώ και τώρα, μια ισχυρή δημόσια παιδεία με πανεπιστήμια ανοιχτά στην καινοτομία και την ενισχυμένη έρευνα, την επένδυση στην εξωστρέφεια. Πανεπιστήμια που θα προσαρμόζονται εγκαίρως στις ταχέως εξελισσόμενες ανάγκες και απαιτήσεις στο κατώφλι της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Πανεπιστήμια που θα συνδέονται με την πραγματική οικονομία, έτσι ώστε να αξιοποιούν τις αναπόφευκτες αλλαγές που συντελούνται από την εξάπλωση των νέων τεχνολογιών. Προς την κατεύθυνση αυτή απαιτείται σύνδεση της χρηματοδότησης των πανεπιστημίων με αντικειμενικά κριτήρια αλλά και την αξιολόγησή τους. Επιπλέον, χρειάζεται ενίσχυση της αυτονομίας των Πανεπιστημίων, ώστε τα να μπορούν να:

  • Καταρτίζουν καινοτόμα εκπαιδευτικά και ερευνητικά τμήματα, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του μέλλοντος.
  • Ιδρύουν ξενόγλωσσα τμήματα και μεταπτυχιακά, με τα δίδακτρα να ενισχύουν αποκλειστικά το ταμείο τους.
  • Αξιοποιούν την ερευνητική τους δραστηριότητα για τη λειτουργία επιχειρήσεων έντασης γνώσης (spin-off).

Η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια πρέπει να καλύψει το χαμένο έδαφος και να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που προσφέρει η κοινωνία της γνώσης και της πληροφορικής, ώστε να καταστεί ψηφιακά ανταγωνιστική. Οι εξελίξεις στην τεχνολογία δίνουν τη δυνατότητα σε χώρες, όπως η δική μας, να κάνουν τεράστια βήματα ανάπτυξης και προόδου. Το έκανε η Εσθονία και κέρδισε, το έκανε η Μάλτα και κέρδισε. Τώρα είναι η σειρά μας. Όλοι κρινόμαστε στην πράξη.