Ο Αλέξανδρος Σκούρας μας μιλάει για το ΚΕΦίΜ

Ο Αλέξανδρος Σκούρας, πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ), μας μιλάει για το έργο του οργανισμού, και εξηγεί ανάμεσα σε άλλα τι είναι ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης, κατά πόσο είναι φιλελεύθερη η νέα κυβέρνηση και αν ο φιλελευθερισμός είναι συκοφαντημένος στην Ελλάδα.

Το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ) τάραξε τα νερά πρόσφατα με τον Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης. Τι ακριβώς είναι αυτός ο Δείκτης;
Ο Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης είναι μια νέα και φιλόδοξη πρωτοβουλία του ΚΕΦίΜ. Στόχος του είναι η αξιολόγηση των νόμων που ψηφίζει η Βουλή κατ’ έτος, ελέγχοντας αν τηρείται το νομικό πλαίσιο και οι διεθνείς πρακτικές καλής νομοθέτησης. Για να το κάνουμε αυτό συλλέγουμε δεδομένα για πάνω από 50 μεταβλητές, όπως: το αν ενσωματώνονται άσχετες με το περιεχόμενο του νόμου τροπολογίες, το αν είχε προηγηθεί δημόσια διαβούλευση και για πόσο χρόνο, το κατά πόσο η διατύπωση είναι κατανοητή στον μέσο πολίτη και ούτω καθεξής. Οι νόμοι είναι το λογισμικό μιας χώρας. Αν το λογισμικό είναι προβληματικό, τότε όλα τα υπόλοιπα επηρεάζονται αρνητικά. Και αντιστρόφως, αν οι νόμοι είναι καλοφτιαγμένοι, τότε τα θετικά αποτελέσματα για την κοινωνία, την οικονομία, το ίδιο το πολίτευμα είναι πολλαπλά και σημαντικά.

Ποια νομοθετική περίοδος εξετάστηκε και ποια συμπεράσματα βγάλατε;
Για φέτος, πρώτη χρονιά δημοσίευσης του Δείκτη, εξετάσαμε τους νόμους που ψηφίστηκαν μέσα στο 2018. Στόχος μας είναι από δω και πέρα να πηγαίνουμε ταυτόχρονα μια χρονιά μπροστά και μια χρονιά πίσω: δηλαδή του χρόνου θα αξιολογήσουμε τους νόμους του 2019 και του 2017. Τα αποτελέσματα στα οποία καταλήξαμε είναι αποκαρδιωτικά, και επιβεβαιώνουν τη διάχυτη αίσθηση των πολιτών ότι οι νόμοι στην Ελλάδα δεν έχουν την ποιότητα που πρέπει. Αναφέρω ενδεικτικά μόνο κάποια από τα πιο εντυπωσιακά πορίσματα της έρευνάς μας, την οποία μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη στην ιστοσελίδα μας. Κανείς από τους νόμους του 2018 δεν πληροί όλες τις προϋποθέσεις καλής νομοθέτησης που ορίζει είτε ο ισχύων σήμερα νόμος (4622/2019), είτε ο προηγούμενος (4048/2012). Το 95% των νόμων και το 33% των κυρώσεων περιείχαν τροπολογίες, και από αυτούς το 95% περιείχε τουλάχιστον μία τροπολογία άσχετη με το κύριο αντικείμενο, ενώ το 97% μία τουλάχιστον εκπρόθεσμη τροπολογία. Το 61% των νόμων και κυρώσεων τροποποίησαν τουλάχιστον έναν νόμο που τέθηκε σε ισχύ από το 2015 έως το 2018, που είχε δηλαδή ψηφιστεί από την ίδια κυβέρνηση, ενώ μόνο για το 54% των νόμων του 2018 είχε προηγηθεί δημόσια διαβούλευση. Και το αγαπημένο μου: Για να διαβάσει κάποιος όλους τους νόμους που ψηφίστηκαν πέρσι, με ρυθμό 300 λέξεις το λεπτό και 8 ώρες ανάγνωση τη μέρα θα χρειαζόταν 60 μέρες!

Πού αποδίδετε την κακή ποιότητα του νομοθετικού έργου στη χώρα μας;
Πρωτίστως, στην ευχέρεια των αρμοδίων να νομοθετούν έτσι. Και νόμοι περί καλής νομοθέτησης υπάρχουν, και ο κανονισμός της Βουλής έχει σαφείς προβλέψεις. Αυτό που επιχειρούμε στο ΚΕΦίΜ είναι να καταγράψουμε έγκυρα και τεκμηριωμένα την κατάσταση, να μιλήσουμε με επιχειρήματα για τις αρνητικές επιπτώσεις της χαμηλής ποιότητας της νομοθεσίας στη χώρα μας, να ευαισθητοποιήσουμε το γενικό κοινό και να αποσπάσουμε τη δέσμευση των πολιτικών προσώπων για αλλαγές προς το καλύτερο. Θέλουμε με τον Δείκτη αυτόν να αναδεικνύουμε τόσο την καλή, όσο και την κακή νομοθέτηση στα μάτια των πολιτών και να κάνουμε δυσκολότερο στους πολιτικούς να νομοθετούν με προχειρότητα - και μερικές φορές με δολιότητα.

Θεωρείτε ότι με τη νέα κυβέρνηση βελτιώνεται ή θα βελτιωθεί η ποιότητα της νομοθέτησης;
Στη συνέντευξη Τύπου με την οποία παρουσιάσαμε τον Δείκτη, ο αρμόδιος υφυπουργός για θέματα απλούστευσης των διαδικασιών, ο κ. Γεωργαντάς, δεσμεύτηκε πως η κυβέρνηση θα εφαρμόζει από το νέο έτος αυστηρούς κανόνες που θα συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας της νομοθέτησης. Σημαντικό επίσης ήταν πως και ο κ. Ζαχαριάδης από τον ΣΥΡΙΖΑ αναγνώρισε την ανάγκη για καλύτερους νόμους. Η έξοδος μάλιστα από τα μνημόνια, που θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι έθεταν τους δικούς τους όρους και στη διαδικασία της νομοθέτησης, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα συμβολικό κατώφλι για μια τέτοια θετική αλλαγή. Εμείς σε κάθε περίπτωση περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον τις σχετικές πρωτοβουλίες, καθώς αντίστοιχες προσπάθειες έχουν γίνει και στο παρελθόν, χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία. Είναι ένα σημαντικό στοίχημα που βάζει η κυβέρνηση με τον εαυτό της. 

Κινείται σε φιλελεύθερη κατεύθυνση η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας (με θετικά ή αρνητικά παραδείγματα πρακτικής και νόμων); Μήπως προσπαθεί να είναι φιλελεύθερη μόνο σε οικονομικό και όχι σε κοινωνικό ή θεσμικό επίπεδο;
Λίγο πριν τις εκλογές, το ΚΕΦίΜ παρουσίασε ένα συνολικό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα για κάθε πεδίο της δημόσιας δράσης στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας μας «Ελλάδα 2021: Ατζέντα για την ελευθερία και την ευημερία». Κάποιες από τις επιμέρους προτάσεις μας, για παράδειγμα σε ό,τι αφορά τη ρύθμιση και την εποπτεία της αγοράς, την επέκταση της επισκόπησης δαπανών στο Δημόσιο ή τη βασική στόχευση ενός ασφαλιστικού τριών πυλώνων, τις εφαρμόζει εν μέρει η σημερινή κυβέρνηση. Ακόμη, βλέπουμε ότι η κυβέρνηση ενδιαφέρεται να ενισχύσει την οικονομική ελευθερία της χώρας, να ελαφρύνει το αποτύπωμα του κράτους μειώνοντας τη φορολογία σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις  και να βελτιώσει την επίδοση της Ελλάδας σε κρίσιμους διεθνείς δείκτες όπως ο Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας, ώστε να δημιουργήσει ευνοϊκότερο περιβάλλον για την επιχειρηματικότητα. Βεβαίως, στην ατζέντα των ατομικών δικαιωμάτων είναι περιορισμένα αυτά που μπορεί να περιμένει κανείς από ένα κόμμα που έχει συντηρητική βάση. Πράγματα που τουλάχιστον εγώ προσωπικά θα ήθελα ως φιλελεύθερος να δω, όπως ο γάμος μεταξύ ομοφύλων, η αποποινικοποίηση των ναρκωτικών ή ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης κράτους - εκκλησίας θα πρέπει να ωριμάσουν περισσότερο στην κοινωνία μας, πριν γίνουν πραγματικότητα. Όμως θεωρώ πως στον τομέα της ασφάλειας και του κράτους Δικαίου, που είναι από τις κύριες προϋποθέσεις για μία φιλελεύθερη δημοκρατία, μπορούμε να περιμένουμε σημαντική βελτίωση. Από κει και πέρα, η οποιαδήποτε κυβέρνηση δεσμεύεται από το πολιτικώς εφικτό, το οποίο με τη σειρά του προσδιορίζεται από την κοινή γνώμη. Αυτή είναι και η αποστολή μιας φιλελεύθερης δεξαμενής σκέψης: να προσφέρει τα επιχειρήματα που θα πείσουν όσο γίνεται περισσότερους συμπολίτες μας ότι η καλύτερη προοπτική για όλους περνά μέσα από τη μεγαλύτερη ατομική ελευθερία.

Υπάρχουν φιλελεύθερες προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος;
Δυστυχώς και αυτή η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι σε μεγάλο βαθμό μια χαμένη ευκαιρία παρά το γεγονός ότι υπάρχουν κάποια επιμέρους θετικά στοιχεία που διορθώνουν λάθη του παρελθόντος, όπως για παράδειγμα η κατάργηση κάποιων από τα ειδικά προνόμια υπουργών και βουλευτών που ενισχύει την ισονομία, και η αποσύνδεση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από τις εθνικές εκλογές που αποτελεί ένα βήμα πολιτικής σταθερότητας. Ως προς τη ρητή αναφορά στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, μολονότι πρόκειται για ένα μέτρο με φιλελεύθερες ρίζες που αν εφαρμοστεί σωστά μπορεί να αποδώσει θετικά αποτελέσματα, έχω μεγάλες αμφιβολίες για το αν η θέση του βρίσκεται στο Σύνταγμα. Πάντως, για μια ακόμη φορά το πολύπαθο άρθρο 16 και το άρθρο 24 έμειναν εκτός αναθεώρησης, δεν περιλήφθηκαν διατάξεις που θα συνδέουν οργανικότερα τις επιμέρους πολιτικές με τα οικονομικά τους αποτελέσματα στο ατομικό και συλλογικό επίπεδο, και οι αλλαγές που αφορούν τις ατομικές ελευθερίες ήταν άτολμες. Από κει και πέρα, φιλελεύθερες προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος έχουν αυτά τα χρόνια διατυπωθεί πολλές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, όπως για παράδειγμα η πρόταση για Ένα Καινοτόμο Σύνταγμα για την Ελλάδα που μεταξύ άλλων υπογράφει και ο Στέφανος Μάνος. Ελπίζω να ληφθούν υπόψη στην επόμενη αναθεώρηση.

Γιατί οι φιλελεύθερες ιδέες στην Ελλάδα δεν έχουν ριζώσει; Είναι ο φιλελευθερισμός συκοφαντημένος στη χώρα μας;
Μέχρι πρότινος ο φιλελευθερισμός ήταν στην Ελλάδα βρισιά, ακόμη και για ανθρώπους που κατά τα άλλα υιοθετούν πλήρως τις ιδέες, τις αξίες και τις προτάσεις του. Η συκοφάντησή του ήταν πλήρης, σε βαθμό που τα πρώτα χρόνια της κρίσης βαφτιζόταν νεοφιλελεύθερη πολιτική, ταυτόχρονα, κι οι προτάσεις για περιορισμό του κράτους και οι προτάσεις για αύξηση της φορολογίας! Σήμερα, αυτό έχει αλλάξει. Στην ετήσια μάλιστα έρευνα γνώμης της Διανέοσις, ο φιλελευθερισμός είναι πλέον ο δημοφιλέστερος ιδεολογικός αυτοπροσδιορισμός των Ελλήνων. Βεβαίως, ζητούμενο παραμένει αυτή η λέξη να αποκτήσει σαφές πολιτικό περιεχόμενο. Ο φιλελευθερισμός θα ριζώσει όταν το αίτημα για περισσότερη ελευθερία εκφράζεται ξεκάθαρα στην κοινωνία, και όταν οι πολιτικές της ελευθερίας θα αρχίσουν να παράγουν τα θετικά τους αποτελέσματα.

Συμφωνείτε με την εκτίμηση ότι ο φιλελευθερισμός βρίσκεται, παγκόσμια, σε ύφεση;
Η κρίση την οποία επισημαίνετε αφορά ευρύτερα τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Ο αυταρχισμός και ο λαϊκισμός όντως προβάλλονται με διάφορους τρόπους σήμερα ως βιώσιμες εναλλακτικές. Όμως το αίτημα για περισσότερη ατομική ελευθερία μάλλον ενισχύεται παγκοσμίως. Βεβαίως, είναι ανάγκη σε εκείνες τις χώρες όπου κυρίως οι νέοι άνθρωποι σαγηνεύονται από τις σειρήνες της alt-right ή του δημοκρατικού σοσιαλισμού να καταδειχθεί με επιχειρήματα ότι η καλύτερη ζωή που διεκδικούν έρχεται μόνο μέσα από περισσότερη ελευθερία.

Τι είναι το ΚΕΦίΜ; Σε τι συνίσταται το έργο του;
Το ΚΕΦίΜ είναι μια ανεξάρτητη, μη κρατική, μη κομματική δεξαμενή σκέψης. Στόχος μας είναι να αυξήσουμε με τις δράσεις μας την επιρροή των φιλελεύθερων προτάσεων και ιδεών στον δημόσιο διάλογο και την πολιτική. Πιστεύουμε στην ανεκτικότητα και την ανοιχτή κοινωνία και θεωρούμε την ελεύθερη αγορά, που λειτουργεί σε πλαίσιο νομοκρατίας, ως το σημαντικότερο εργαλείο προόδου και ευημερίας. Στην κατεύθυνση αυτή, οι δράσεις και οι προτάσεις μας έχουν ως επίκεντρο την αύξηση της ατομικής ελευθερίας για κάθε πολίτη. Πέρα από τον Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης και τις προτάσεις της Ατζέντας 2021, στις οποίες αναφέρθηκα προηγουμένως, ενδεικτικά μόνο αναφέρω ανάμεσα στις δράσεις μας την ετήσια μελέτη για την Ημέρα Φορολογικής Ελευθερίας, την έκδοση σε συνεργασία με την εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος ενός βιβλίου για την ελευθερία κάθε εβδομάδα που έχει φέρει μέχρι σήμερα πάνω από 100.000 φιλελεύθερα βιβλία στους Έλληνες αναγνώστες, αλλά και το μεγάλο πρόγραμμά μας ενόψει της επετείου των 200 ετών από το 1821 για την ανάδειξη του φιλελεύθερου χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης. Στην ιστοσελίδα μας (www.kefim.org) μπορείτε να ενημερωθείτε αναλυτικά για όλες τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες μας. 

Εσείς προσωπικά γιατί είστε φιλελεύθερος; Πώς ήρθατε σε επαφή με τις ιδέες αυτές; Το επάγγελμά σας συνάδει  με την ιδεολογική σας κατεύθυνση;
Όταν ξέσπασε η ελληνική κρίση του 2008-2009, εργαζόμουν ως διευθυντής σε μία πολυεθνική εταιρία στην Αθήνα. Είχα την τύχη κάθε εβδομάδα να συνομιλώ για θέματα πολιτικής και οικονομίας με μία ομάδα ιδιαίτερα αξιόλογων ανθρώπων, πολύ πιο διαβασμένων από μένα. Σχολιάζοντας την επικαιρότητα της εποχής, συχνά μου έλεγαν ότι οι ανεπεξέργαστες τότε απόψεις μου ήταν ταυτόσημες με αυτές που εκφράζουν άνθρωποι όπως οι προναφερθέντες Φρίντμαν κι Χάγιεκ. Η παρότρυνσή τους να εμβαθύνω στη σκέψη αυτών των ανθρώπων άνοιξε λοιπόν το κουτί της Πανδώρας και με οδήγησε στον κλασικό φιλελευθερισμό. Το 2011 πήρα την απόφαση να μετακομίσω στις ΗΠΑ και να ξεκινήσω από το μηδέν μία νέα καριέρα, αφοσιωμένη στην προώθηση αυτών των φιλελεύθερων αξιών. Στα επτά χρόνια που έζησα στην Αμερική, εργάστηκα σε προεκλογικές εκστρατείες, σε πολιτικούς οργανισμούς και κατέληξα στον χώρο των δεξαμενών σκέψης ως διευθυντής διεθνών σχέσεων στο Atlas Network. Το να εργάζεσαι για τα «πιστεύω» σου είναι κάτι εκπληκτικό, καθόλου δεδομένο και πολύ σπάνιο. Αισθάνομαι γι’ αυτό πολύ τυχερός που εδώ και οκτώ χρόνια έχω αυτή τη δυνατότητα.

Πώς έρχεται κανείς σε επαφή με το ΚΕΦίΜ;
Ο ευκολότερος τρόπος είναι να μπει κανείς στην ιστοσελίδα μας στο www.kefim.org και να εγγραφεί στο newsletter μας, ώστε να λαμβάνει τα νέα μας για τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες μας. Έχουμε επίσης συστηματική παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter και Youtube), όπου ανεβάζουμε σε καθημερινή βάση ενδιαφέρον περιεχόμενο για την ελευθερία και τον φιλελευθερισμό.

Το ΚΕΦίΜ και ο Κύκλος Ιδεών για την Εθνική Ανασυγκρότηση πραγματοποιούν την Πέμπτη 28 /11 στις18.00 στο ξενοδοχείο King George εκδήλωση με θέμα: «Δείκτης Ποιότητας Νομοθέτησης: Τι πρέπει να αλλάξει σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο;». Θα μιλήσουν: Α. Σκούρας, Ευ. Βενιζέλος, Γ. Γεωργαντάς, Π. Καρκατσούλης, Svetla Kostadinova κ.ά. Τη συζήτηση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Εύα Αντωνοπούλου. Πληροφορίες - Εγγραφές: www.kefim.org