Άλλοι, αλλόθρησκοι, αλαργινοί έρχονται από πέρα

Περί το τέλος του καλοκαιριού φαίνονταν ότι με τους ρυθμούς των αφίξεων στα νησιά η στοιχειώδης διαχείριση του μεταναστευτικού σύντομα θα γινόταν αδύνατη. Με κάποιο τρόπο οι ροές έπρεπε να περιοριστούν, αν όχι να ανακοπούν τελείως. Ήταν η εποχή που η κυβέρνηση απαντούσε στο πρόβλημα με συσκέψεις και σχέδια επί χάρτου. Όπως, η παραγγελία ηλεκτρονικών μέσων που θα «βλέπουν» τις βάρκες να ξεκινούν και θα ειδοποιούν την τουρκική ακτοφυλακή για να τις σταματήσει, οι αυξημένες περιπολίες σκαφών του λιμενικού και της Frontex, οι γρήγορες αξιολογήσεις των αιτήσεων ασύλου, τα κλειστά κέντρα παραμονής, οι επιστροφές για όσους δεν κρίνονται πρόσφυγες και φυσικά οι συνεννοήσεις με το καθεστώς του Ερντογάν.

Όπως φαίνεται τίποτα από αυτά δεν έπιασε ή δεν έγινε ή δεν πρόλαβε να γίνει και είναι λογικό. Προχτές ο αρμόδιος υπουργός Μιχάλης Χρυσοχοΐδης παραδέχτηκε: «Το πρόβλημα στα νησιά είναι εκρηκτικό. Έξω και πέρα από κάθε δυνατότητα διαχείρισης». Διότι πώς να συνεννοηθείς με τον Ερντογάν όταν αυτός έχει στη χώρα του 5 εκατ. πρόσφυγες και μετανάστες που θέλουν να έρθουν στην Ευρώπη και μπορεί μέσω αυτών να εκβιάζει, δηλαδή να κάνει την συνήθη τουρκική πολιτική; Πώς να επιταχύνεις τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου σε μια Ελλάδα της οποίας οι διοικητικές δομές έχουν εδώ και χρόνια μεγάλα άλυτα προβλήματα; Τι νόημα έχουν οι επιστροφές όταν οι εισαγωγές είναι πολλαπλάσιες; Οι περιπολίες για να είναι αποτρεπτικές πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο όσους επιχειρούν να φτάσουν στην Ελλάδα κάτι που απαγορεύεται ρητώς από τη διεθνή νομοθεσία όταν πρόκειται για αιτούντες άσυλο. Πέρα φυσικά από το ηθικό μέρος που είναι και το πλέον σημαντικό.  Η ΕΕ ήταν ξεκάθαρη. Μπορείτε να κάνετε ότι θέλετε στα σύνορά σας αλλά αν υπάρξουν νεκροί θα μας βρείτε απέναντι.   

Η προηγούμενη κυβέρνηση κληροδότησε στη σημερινή μια τέλεια βόμβα έτοιμη να εκραγεί όπως εξάλλου σε τόσα άλλα φλέγοντα θέματα. Στο μεταναστευτικό πολιτεύτηκε με τη λογική «Ω τι απίθανο μπάχαλο, ω τι υπέροχη κατάσταση». Τους στοιβάζω όλους στα νησιά σε hot spot τύπου Μόριας, δεν ενοχλώ την ενδοχώρα, παίρνω τα καλά λεφτά της ΕΕ, δίνω δουλειά στις ΜΚΟ και δηλώνω αλληλέγγυος. Αλλά οι χθεσινές αθλιότητες δεν λένε σήμερα τίποτα, ούτε κανείς κυβερνητικός μπορεί να τις επικαλείται. Ο Μητσοτάκης θα κριθεί από τους δικούς του χειρισμούς στο μεταναστευτικό που παρέλαβε.

Πολλοί ψηφοφόροι είχαν πιστέψει ότι μια κυβέρνηση ΝΔ θα βάλει φρένο στις ροές ακόμα και με τη βία αν χρειαστεί. Άλλοι υπέθεταν ότι υπήρχε κάποια μυστική συνταγή διεθνούς διπλωματίας που θα έλυνε ή θα μετρίαζε το πρόβλημα. Η πραγματικότητα όμως είναι τόσο διαφορετική αλλά και τόσο απλή. Με τα σημερινά δεδομένα θα έρθουν όσοι είναι να έρθουν, ή τουλάχιστον θα το προσπαθήσουν. Και όσο τα καταφέρνουν, αφού οι δρόμοι είναι ανοικτοί, η επιτυχία τους θα ωθεί και άλλους να τους μιμηθούν. Ναι, η Ασία και η Αφρική έρχονται στην Ευρώπη.  

Από τη στιγμή που η Ευρώπη διαθέτει άφθονο ζεστό χρήμα για τους μετανάστες, προστασία ζωής, δουλειές και καταλύματα, ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης και κοινωνικές παροχές, ανοχή κάθε θρησκείας, κουλτούρας και υποκουλτούρας, οργανωμένη φροντίδα και σημαντική νομική και πολιτική υποστήριξη δεν βλέπω το λόγο να μην θέλουν να έρθουν προς τα εδώ άνθρωποι που μέχρι χτες ζούσαν στη Συρία, στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν, στο Ιράκ, στην Αλγερία, στη Νιγηρία και στη Σομαλία. Και από τη στιγμή που η πρόσβαση στην Ελλάδα είναι τελικά εύκολη και αυτό είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο, πολλά εκατομμύρια ψυχές θα το επιχειρήσουν τα επόμενα χρόνια. Ο ευρωπαϊκός παράδεισος έχει για όλους.

Αν σήμερα η ΕΕ νομίζει ότι έχει κλείσει τα εσωτερικά της σύνορα, μετατρέποντας την Ελλάδα σε ένα τεράστιο hot spot γρήγορα θα καταλάβει ότι αυτό είναι απλά μια φενάκη. Η Ελλάδα ίσως μπορεί να αντέξει σε βάθος χρόνου ένα εκατομμύριο αλλά τα πέντε ή τα δέκα ή τα πενήντα θα τα χρεωθεί ολόκληρη η Ευρώπη. Διότι η βασική αιτία της μετανάστευσης είναι ο υπερπληθυσμός της Ασίας και της Αφρικής σε συνδυασμό με τον πλούτο και την υπογεννητικότητα της Ευρώπης. Και αυτά δεν αναμένεται να μεταβληθούν τα επόμενα χρόνια στην κατεύθυνση της ανάσχεσης των ροών. Το αντίθετο.

Οι αριθμοί, που είναι σαφώς πάνω απ’ όλα, λένε ότι μόνο το 2017 εισήλθαν στην ΕΕ 2,4 εκατ. μετανάστες. Στις αρχές του 2018,  22,3 εκατ. από τα 512,4 εκατ. που ζουν στην ΕΕ ήταν πολίτες τρίτων χωρών. Το 2017, 258 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως (ή ένας στους 30) διέμεναν εκτός της γενέθλιας  χώρας τους.

Ακόμα και να αλλάξει στάση ο Ερντογάν και να θέλει να τους κρατήσει, αυτοί δεν θα συμβιβαστούν. Δεν θέλουν να μείνουν στην Τουρκία αλλά ούτε και στην Ελλάδα. Στη Βόρεια Ευρώπη και στην Βόρεια Αμερική, θέλουν να πάνε, δηλαδή στη δική τους Γη της Επαγγελίας και θα το προσπαθήσουν με κάθε τρόπο. Φεύγουν από την πατρίδα τους για να ζήσουν καλά. Οι συνοριακές δυσκολίες υπό καθεστώς διακριτικής επιτήρησης που προκρίνει η ΕΕ  μπορούν μόνο να περιορίζουν συγκυριακά τους ρυθμούς. Παγκόσμια και αδιαφανή δίκτυα διακίνησης τους υποστηρίζουν και τους οργανώνουν σε κάθε τους βήμα. Κανείς δεν προσπάθησε να αποκαλύψει ένα τέτοιο δίκτυο πόσο μάλλον να το εξαρθρώσει. Πόσα εκατομμύρια δολάρια διακινούνται σήμερα μέσω της παράνομης μετανάστευσης;

Όταν το πρόβλημα πάρει διαστάσεις και η Ευρώπη θεωρήσει ότι απειλείται να είστε σίγουροι ότι οι νόμοι και οι διεθνείς συνθήκες θα πάνε στα σκουπίδια και η Ευρώπη θα κλείσει σαν στρείδι. Ήδη η Γερμανία συνειδητοποιεί ότι οι πολιτικές ενσωμάτωσης δεν είχαν την επιτυχία που περίμενε και κλείνει την πόρτα. Προς το παρόν και μέσω της παράτυπης μετανάστευσης η Ευρώπη  συλλέγει ακόμα εργατικά χέρια και αντιμετωπίζει το δημογραφικό της πρόβλημα. Με το όποιο κόστος έχει αυτό για το πολιτικό της σύστημα. Προς το παρόν το αντέχει. Δεν θα αντέχει για πάντα, τίποτα δεν είναι πάνω από τους αριθμούς.

Ένα ηγέτης σαν τον Κυριάκο Μητσοτάκη γνωρίζει και γι’ αυτό προσπαθεί να διαχειριστεί το ζήτημα οργανωμένα. Να διασπείρει τους μετανάστες σε όλη την ενδοχώρα, να τους εγκαταστήσει με ασφάλεια και να βρει τρόπους να τους ενσωματώσει. Να αποφύγει τη γκετοποίηση. Να τους δώσει δουλειά και μόρφωση, δηλαδή μέλλον, χωρίς να διαταράξει τις ισορροπίες των μικρών τοπικών κοινωνιών. Κατά το δυνατόν. Προς το παρόν δεν έχει ή δεν αναζητά άλλο τρόπο. Έχει αποφασίσει να τους εντάξει. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλοι αυτοί θέλουν ή μπορούν να ενταχθούν στην κοινωνία μας. Ούτε ότι όλα θα γίνουν γραμμικά και χωρίς εντάσεις.

Η ελληνική κοινωνία στην αρχή πήρε το θέμα χαλαρά και αψήφιστα. Όσο οι μετανάστες «λιάζονταν και εξαφανίζονταν» με κάθε νόμιμο ή παράνομο τρόπο για τη Δύση και το Βορρά δεν έτρεχε τίποτα. Όσο οι φωστήρες την ενημέρωναν ότι οι ροές θα σταματήσουν μόλις λήξει ο πόλεμος στη Συρία ήταν πρόθυμη να συντρέξει κάθε κατατρεγμένο. Όταν κατάλαβε ότι πρέπει να ζήσει μαζί του άρχισε να προβληματίζεται. Όταν τον είδε να φτάνει στη γειτονιά της εξαθλιωμένος αναστατώθηκε. Κάποιοι μάλιστα βγήκαν στους δρόμους να τον σταματήσουν με τη βία. Ευτυχώς λίγοι. Είναι οι χτεσινοί αγανακτισμένοι που μούτζωναν τη Βουλή. Χωρίς βουλή, χωρίς θεό και σήμερα και χτες.

Κάπως έτσι αντιδρούν οι κοινωνίες μπροστά στον άγνωστο, στον ξένο, στον αλαργινό, όταν αυτός έχει άλλο χρώμα δέρματος, μιλάει άλλη γλώσσα και άλλο θεό πιστεύει. Ειδικά όταν είναι Ασιάτης, Αφρικανός και μουσουλμάνος. Και ξενοφοβία θα βγάλουν και ρατσισμό και βάναυσες συμπεριφορές και μίσος. Αντιδράσεις καταδικαστέες δίχως άλλο, που δεν τιμούν την ελληνική παράδοση, δεν λύνουν κανένα πρόβλημα, αντιθέτως παράγουν νέα.

Οι βίαιες αντιδράσεις των αγανακτισμένων ενδέχεται να πολλαπλασιαστούν όσο η κατάσταση είναι ρευστή και να προκαλέσουν πολιτικό πρόβλημα στην κυβερνώσα παράταξη. Μια τηλεοπτική παρέμβαση του πρωθυπουργού νομίζω ότι είναι απαραίτητη σήμερα. Για να περιγράψει στους πολίτες με σαφήνεια τον οδικό χάρτη, που υποθέτω ότι διαθέτει, επί του θέματος. Προφανώς και έχουν δικαίωμα να ξέρουν.

Σίγουρα οι ρυθμοί με τους οποίους η Τουρκία στέλνει σήμερα τους μετανάστες απαγορεύουν μια ορθολογική και ανθρώπινη διαχείριση του προβλήματος. Και γι’ αυτό η Ευρώπη και η Ελλάδα πρέπει να αντιδράσουν. Ίσως με κάποια από κοινού «δραματική δήλωση» του Έλληνα πρωθυπουργού και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που θα ενημερώνει όλο τον κόσμο ότι η Ελλάδα σταματά επ’ αόριστον και λόγω ανωτέρας βίας να εξετάζει αιτήσεις ασύλου από μια ημερομηνία και μετά. Μέχρι να διεκπεραιώσει τις ήδη υπάρχουσες. Πράγμα που σημαίνει ότι όσοι έρχονται θα επιστρέφονται αυτομάτως χωρίς εξέταση του αιτήματός τους. 

Οι ανοικτές, εξωστρεφείς και δίκαιες κοινωνίες δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα από ξένους που έρχονται από χώρες με τόσο διαφορετικές κουλτούρες όταν η συγκέντρωσή τους είναι χαμηλή και ελεγχόμενη. Αρκεί να εφαρμόσουν γρήγορα και αποδοτικά προγράμματα ένταξης και να σταθούν άτεγκτες σε κάθε είδους παρέκκλιση από τη νομιμότητα. Αλληλεγγύη αλλά και αυστηρή τήρηση των κανόνων της ανοικτής δυτικής κοινωνίας. Αν με τον όρο πολυπολιτισμικότητα εννοούμε άπειρα μικρά γκέτο υπό το πνεύμα και το νόμο της Σαρία υπονομεύουμε θελημένα ή αθέλητα το ευρωπαϊκό κεκτημένο, το κοινό μας σπίτι.

Αλλά και οι μετανάστες είναι άτομα, έχουν πρόσωπο, είναι όντα πολιτικά, δεν είναι ανώνυμοι έστω και αν πέταξαν τα χαρτιά τους, δεν είναι πλήθος και μάζα. Έχουν ευθύνη. Θα πρέπει να γνωρίζουν ότι έρχονται σε μια χώρα στην οποία επικρατούν ήθη και έθιμα πολύ διαφορετικά από αυτά των πατρίδων που εγκατέλειψαν. Και θα πρέπει να προσαρμοστούν ταχύτατα αν θέλουν να ζήσουν μαζί μας. Όπως τόσοι και τόσοι που ήδη ζουν και προκόβουν στην πατρίδα μας και στην Ευρώπη. Να δουλέψουν και να συμβάλουν και αυτοί στην παραγωγή πλούτου για να έχουν δικαίωμα να τον μοιραστούν μαζί μας.

Η ανοικτή  φιλελεύθερη κοινωνία μπορεί και πρέπει να είναι ανεκτική. Αλλά επιβάλλεται να είναι και ορθολογική και να προστατεύει τις κατακτήσεις της διαφορετικά δεν θα επιβιώσει. Ευτυχώς υπάρχουν ακόμα εθνικά κράτη, υπάρχουν ακόμα δυτικές δημοκρατίες, υπάρχουν ακόμα σύνορα και διαδικασίες μετανάστευσης, δεν είναι όλα χύμα. Και αυτό πρέπει να το γνωρίζουν όλοι. Το πρόσχημα του πρόσφυγα πολέμου ως διαβατήριο παντός καιρού μάλλον φτάνει στα όριά του. Αρκεί οι ευρωπαϊκοί και ελληνικοί θεσμοί να έχουν κοινή και σαφή γραμμή επί του θέματος και να την εφαρμόζουν κατά γράμμα. Αλλά, προς το παρόν, κοινή γραμμή δεν υπάρχει. Αντιθέτως υπάρχει απραξία μπροστά στο αδιέξοδο.    

Χτες ένας φίλος μου είπε ότι η διεθνής σύμβαση της Γενεύης υπογράφηκε το 1951, όταν ο παγκόσμιος πληθυσμός ήταν 2,5 δισ. Σήμερα είναι υπερτριπλάσιος, σχεδόν 7,6 δισ. Προφανώς και τα νέα δεδομένα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ' όψιν. Κάθε εποχή έχει τους δικούς της αριθμούς, τις δικές της συνθήκες που διαμορφώνουν τις δικές της σχέσεις και τη δική της ηθική. Αν δεν ίσχυε αυτό, σήμερα δεν θα ψήφιζαν οι γυναίκες, ο δάσκαλος θα κυκλοφορούσε ακόμα με τη βίτσα στο χέρι και η μοιχεία θα ήταν ποινικό αδίκημα. Είναι λίγο αφύσικο να ισχύει για πάντα η ηθική του 1951. Εκ των πραγμάτων οδηγούμαστε από την ηθική της αλληλεγγύης στην ηθική της επιβίωσης...