Ασύμμετρη χώρα

Τα όσα ακολουθούν είναι ένα μέρος από αυτά που είπα την Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2019 στην παρουσίαση του βιβλίου του φίλου Δημήτρη Καλουδιώτη «Νέα Κανονικότητα - Δυνατότητες και Περιορισμοί» (Εκδόσεις Κριτική). Στο ίδιο πάνελ βρίσκονταν οι καλοί και διακεκριμένοι φίλοι, Γιώργος Παγουλάτος, Δημήτρης Σκάλκος και Γιώργος Φλωρίδης, υπό τον συντονισμό της αγαπητής φίλης, δημοσιογράφου Μαρίας Κατσουνάκη. Νομίζω ότι ενδιαφέρουν μιας και προσπάθησα να αναδείξω δύο από τις πτυχές του βιβλίου, πρώτον την αριστερή ηγεμονία των τελευταίων 45 χρόνων ως στοιχείο ταυτότητας της προηγούμενης περιόδου και δεύτερον τις προοπτικές και τους περιορισμούς της φιλελεύθερης ηγεμονίας ως στοιχείο μετάβασης στην εποχή του ορθολογισμού και της ανάπτυξης.

Το βιβλίο μιλάει για τις υπερβολές του εκδημοκρατισμού της μεταπολίτευσης που είχαν ως αφετηρία την κεντροαριστερά και οδήγησαν στην κρίση. Γιατί αυτές οι υπερβολές είχαν μέσα τους το σπέρμα του αριστερού λαϊκισμού, έγιναν κτήμα όλων των πολιτικών παρατάξεων και μέσα σε 45 χρόνια μας οδήγησαν στη χρεοκοπία. Αν κάτι σφράγισε τη μεταπολίτευση είναι η ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς, η δίδυμη ηγεμονία των ΚΚΕ και ΠΑΣΟΚ που γράφει ο Δ. Καλουδιώτης.

Στα χρόνια της μεταπολίτευσης η αριστερά επιβάλει το δικό της αφήγημα για τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, την αντίσταση, την κατοχή, το ρόλο του ΚΚΕ και τον εμφύλιο. Για όλα τα δεινά του εμφυλίου φταίει ο ξένος παράγοντας, ο θρόνος, η Δεξιά και οι μοναρχοφασίστες και ποτέ το ΚΚΕ. Έτσι τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα ξέρουν πολλά και μόνο καλά για τον Άρη Βελουχιώτη και σχεδόν τίποτα για τον Κωνσταντίνο Δαβάκη. Τα εγκλήματα εκείνης της ταραγμένης εποχής τα διαπράττουν πάντοτε οι άλλοι και όσα χρεώνονται στην αριστερά τα κάνουν οι Εγγλέζοι πράκτορες που εισέρχονται δολίως στις γραμμές του κόμματος.

Οι πολίτες σήμερα δεν ξέρουν σχεδόν τίποτα για τη δολοφονία της Παπαδάκη, αλλά τα πάντα για την εκτέλεση του Μπελογιάννη. Αγνοούν κυρίως ότι μετά το τέλος του εμφυλίου την περίοδο ’49-52 το ΚΚΕ κατά δήλωση του γραμματέα του είχε «το όπλο παρά πόδα» και ο παράνομος μηχανισμός του έκανε κατασκοπεία εις βάρος της χώρας στέλνοντας με τον ασύρματο πληροφορίες στη Σοβιετική Ένωση. Έπρεπε να έρθει η κρίση για να γραφεί ένα βιβλίο όπως τα «Εμφύλια Πάθη» των Καλύβα - Μαραντζίδη για να διαβάσουμε και μια άλλη άποψη.      

Η αριστερά επιβάλλει το δικό της αφήγημα για την επτάχρονη δικτατορία, υποδαυλίζει και μεγεθύνει τον αντιαμερικανισμό και τον αντινατοϊσμό, προσφέροντας καλές υπηρεσίες προς τη Σοβιετική Ένωση την ύστερη εποχή του ψυχρού πολέμου. Οικειοποιείται την περιορισμένη αντίσταση στην επτάχρονη δικτατορία και εμφανίζει την εξέγερση του Πολυτεχνείου ως συνέχεια του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του εμφυλίου. Ακόμα και σήμερα στις εκδηλώσεις για το «Πολυτεχνείο» στα σχολεία, η γεύση που απομένει στα παιδιά είναι ότι τα όνειρα των αγωνιστών εκείνης της περιόδου δεν εκπληρώθηκαν, αφού η χούντα έπεσε μεν αλλά δεν καταφέραμε να γίνουμε λαϊκή δημοκρατία.

Η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού το ’89 περνάει σχεδόν απαρατήρητη στην Ελλάδα όχι μόνο γιατί τότε εδώ έχουμε τα δικά μας βάσανα, δηλαδή το «βρώμικο ’89», αλλά και γιατί η αριστερά δεν θέλησε για ευνόητους λόγους να ανοίξει ανάλογη συζήτηση και το επέβαλε χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Ακόμα και η «ανανεωτική αριστερά» απέφευγε να μιλήσει καθαρά για τη ζωή πίσω από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα».

Ακόμα και την εποχή της δανεικής ευημερίας το αριστερό αίτημα για λιγότερο ιδιωτικό και περισσότερο δημόσιο τομέα, λιγότερη αξιοκρατία και περισσότερη προσοδοθηρία, περισσότερες παροχές αλλά και λιγότερους φόρους ήταν πανίσχυρο. Γι’ αυτό και ο Αντρέας Παπανδρέου το ικανοποιούσε κατά το δυνατόν με τα δανεικά λεφτά των άλλων και έτσι έκλεβε την παράσταση και μάζευε τις ψήφους. Ολόκληρη η εποχή της μεταπολίτευσης χαρακτηρίζεται από τον αντιπαραγωγισμό, τη δαιμονοποίηση της επιχειρηματικότητας και του κέρδους. Ακόμα και η επαφή της αριστεράς με την οικολογία είχε αποκλειστικό στόχο να συκοφαντήσει την ελεύθερη αγορά και την τεχνολογική πρόοδο και όχι βέβαια να διασώσει το περιβάλλον.

Ακόμα και μετά την είσοδο στην ΕΕ και τον πακτωλό των επιδοτήσεων και των πακέτων που κυριολεκτικά άλλαξαν την Ελλάδα, η συμμετοχή στο στενό πυρήνα της Ευρώπης εθεωρείτο για μεγάλο μέρος του πληθυσμού κάτι αρνητικό, μια πληγή που δεν άφηνε την πατρίδα να απογειωθεί και τη δημοκρατία να ανασάνει. Η κρίση χρέους ανακάλεσε στη μνήμη της κοινωνίας όλο αυτό το ισχυρό στερεότυπο. Στο τελευταίο δημοψήφισμα το 62% εξουσιοδότησε τον Τσίπρα να μας βγάλει από την ΕΕ και να μας στείλει, γιατί όχι, στην αγκαλιά του Πούτιν.

Όλα αυτά αν τα προβάλουμε στο σήμερα και παρατηρήσουμε το πολιτικό σύστημα θα δούμε μερικές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες. Το ΚΙΝΑΛ, ακόμα και σήμερα, προσπαθώντας να διασωθεί ανάμεσα από τις συμπληγάδες ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, αριστερό προφίλ φιλοτεχνεί και όχι φιλελεύθερο ή έστω σοσιαλδημοκρατικό. Παρωχημένο αριστερό λόγο αρθρώνει μιας και βλέπει ότι υπάρχει ακόμα ικανό ακροατήριο για να τον καταναλώσει.

Ακροδεξιά απομεινάρια επικαλούνταν την αριστερά για να παραμείνουν στην πολιτική σκηνή. Και όλα αυτά χωρίς έστω μια δυσφορία, από το αριστερό ακροατήριο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε με ικανό μέρος της λαϊκής δεξιάς, με την υποστήριξη τέως στελεχών της ΝΔ και μέχρι και την ύστατη στιγμή, όταν αποχωρούσε, ενσωμάτωνε στελέχη του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ. Κινήσεις τεράστιου συμβολικού φορτίου μιας και αναδεικνύουν ανάγλυφα και επικαιροποιούν την ηγεμονία που αναφέρουμε. Ακροδεξιά απομεινάρια επικαλούνταν την αριστερά για να παραμείνουν στην πολιτική σκηνή. Και όλα αυτά χωρίς έστω μια δυσφορία, από το αριστερό ακροατήριο. Ούτε από αυτούς που διαφώνησαν  και αποχώρησαν από το κόμμα μετά την υπογραφή του μνημονίου.

Ένα νέο κόμμα που ανέδειξε η κρίση, το ΠΟΤΑΜΙ, που στην αρχή φάνηκε να διατυπώνει λόγο ορθολογικό και φιλελεύθερο, γρήγορα θυσιάστηκε οικειοθελώς στο βωμό μιας κάποιας πολιτικά ορθής αριστεροσύνης και πάσχισε κυριολεκτικά να γίνει συνοδοιπόρος του ΣΥΡΙΖΑ, έστω και αν αυτός το απέφευγε. Αυτά συμβαίνουν μόνο στην Ελλάδα του διαχρονικού και διακομματικού σοσιαλιστικού αιτήματος.

Ως εκπαιδευτικός στη Μέση Εκπαίδευση μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι για το χάλι της εκπαίδευσης που όλοι διαπιστώνετε, ευθύνεται πρωτίστως η ιδεολογία. Η λεγόμενη «αντιαυταρχική εκπαίδευση» που με πηγή τους διανοούμενους της ανανεωτικής αριστεράς της δεκαετίας του ’80 διέσπειρε παντού το μικρόβιο της απαξίωσης και διάλυσης του δημόσιου σχολείου. Από το αίτημα «το σχολείο δεν είναι μόνο για να μαθαίνουμε γράμματα» φτάσαμε μέσα σε 40 χρόνια στο «το σχολείο δεν είναι για να μαθαίνουμε γράμματα». Είναι για να βρίσκουν δουλειά οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων θα πρόσθετα εγώ.

Αυτός είναι ο εκπαιδευτικός λαϊκισμός που έγινε ανάρπαστος από όλες τις πλευρές του ελληνικού κοινοβουλίου και φυσικά από τη δεξιά. Εννοείται ότι στη διάδοση συνέτεινε και η καταπίεση της δικτατορίας. Δεν είναι τυχαίο ότι Μπαλτάς, Φίλης και Γαβρόγλου είναι διάσημα παιδιά αυτής της σχολής εκπαιδευτικής αποσύνθεσης. Και η  Άννα Διαμαντοπούλου θεωρείται persona non grata για το μεγαλύτερο μέρος του εκπαιδευτικού κόσμου, ακόμα και του εκσυγχρονιστικού περιβάλλοντος. Γιατί; Μα γιατί πήγε να ξαναχτίσει την εκπαίδευση σε σύγχρονα δυτικά πρότυπα.  

Μέσω της εκπαίδευσης η αριστερά αξίωσε και απέκτησε απόλυτη ιδεολογική και σχετική πολιτική ηγεμονία

Μέσω της εκπαίδευσης η αριστερά αξίωσε και απέκτησε απόλυτη ιδεολογική και σχετική πολιτική ηγεμονία. Στο τελευταίο λύκειο της χώρας, στο τελευταίο πανεπιστημιακό τμήμα οι μαθητές και οι φοιτητές θα καταλάβουν τις εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις και θα διαμαρτυρηθούν με αιτήματα από τον φάκελο της αριστεράς και ποτέ από τις αρχές της κοινωνίας των ανοικτών θεσμών, ποτέ για την ποιότητα των σπουδών τους και κυρίως ποτέ μα ποτέ για την δυνατότητα άμεσης εφαρμογής των γνώσεων που αποκομίζουν στην παραγωγική διαδικασία. Λες και σπουδάζουν από χόμπι.

Ούτε είναι τυχαίο ότι ο μεγάλος ασθενής, σχεδόν νεκρός, της ελληνικής εκπαίδευσης είναι η Τεχνική Εκπαίδευση μιας και σχετίζεται άμεσα με την παραγωγή. Την οποία ο Γαβρόγλου κατάφερε να τελειώσει οριστικώς μετονομάζοντας τα ΤΕΙ σε πανεπιστήμια σε μια νύχτα χωρίς καμιά προϋπόθεση. Αλλά η εκπαίδευση παντού και πάντα καλύπτει ανάγκες της παραγωγής. Αν δεν υπάρχει η παραγωγή δεν υπάρχει ζήτηση και διάθεση για ανάλογη εκπαίδευση. Και η παραγωγή, η επιχειρηματική προσπάθεια και η καινοτομία είναι ενοχοποιημένες στη χώρα αυτή. Πρόσφατα ο επικεφαλής της ΟΛΜΕ και στέλεχος της ΔΑΚΕ απαξίωσε τα Πρότυπα Πειραματικά σχολεία, ως σχολεία της ελίτ. Λες και υπάρχει χώρα που προόδευσε χωρίς να στηριχτεί στις δικές της ελίτ. Το δε Πάντειο απέρριψε τις προτάσεις του Υπουργείου Παιδείας γιατί, πού ακούστηκε, συνδέουν την εκπαίδευση με την αγορά εργασίας.

Εδώ να σημειώσουμε ότι η αριστερή ιντελιντζέντσα ακόμα και η αναθεωρητική είτε δεν αποδέχεται, είτε υποβαθμίζει αυτή την ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία της αριστεράς τα τελευταία 45 χρόνια. Ίσως γιατί αν τη βάλει στην εξίσωση τότε η αριστερά χάνει το άλλοθι για τη χρεοκοπία της χώρας και γίνεται συμμέτοχη ακόμα και μέσα από το δικό της αφήγημα.

Η χώρα διαχρονικά βιώνει έναν καταλυτικό δυϊσμό. Μια ριζοσπαστική αριστερά ηγεμονεύει σε ένα ευρωπαϊκό, καπιταλιστικό πλην όμως κρατικοδίαιτο περιβάλλον. 

Και αναρωτιέσαι, υπάρχει μέλλον σε μια τέτοια χώρα; Η κανονικότητα ήταν πάντοτε δυσεύρετη στην Ελλάδα. Η χώρα παράγει περισσότερη ασυμμετρία από αυτήν που μπορεί να απορροφήσει διότι διαχρονικά βιώνει έναν καταλυτικό δυϊσμό. Μια ριζοσπαστική αριστερά ηγεμονεύει σε ένα ευρωπαϊκό, καπιταλιστικό πλην όμως κρατικοδίαιτο περιβάλλον. Είναι αυτό που αποκαλώ «σοσιαλισμό με τα λεφτά των άλλων». Είναι άρρητο αν όχι γελοίο να μιλάμε εδώ για νεοφιλελευθερισμό. Η χώρα ακροβατεί ανάμεσα στον κρατισμό και την ελεύθερη οικονομία, ανάμεσα στην κοινωνία των ανοικτλων και των κλειστών θεσμών. 

Όπως γράφει και ο Δ. Καλουδιώτης σήμερα διαγράφονται για πρώτη φορά συνθήκες φιλελεύθερης ηγεμονίας. Αυτές όμως διαμορφώθηκαν από την εμφάνιση του Μητσοτάκη στην ηγεσία της ΝΔ και τη νικηφόρα πορεία του, ενώ ικανό μέρος κεντρώων και δεξιών ψηφοφόρων εγκατέλειπε τον Τσίπρα. Στηρίζονται από ένα μικρό μέρος των διανοούμενων αυτού του τόπου των οποίων όμως η εμβέλεια είναι περιορισμένη στο κοινωνικό σώμα και ειδικά στα λαϊκά στρώματα. Δεν είναι αποτέλεσμα βαθιών εσωτερικών διαδικασιών, εκρηκτικών ή σταδιακών αλλαγών στην κουλτούρα της χώρας. Δεν έγινε ξαφνικά η κοινωνία φιλελεύθερη. Απλώς τώρα πληροφορείται ότι υπάρχει και ένα τέτοιο σύστημα. Μένει να αποδειχθεί αν η Ελλάδα θα ζήσει σημαντικές τομές που θα τη μεταμορφώσουν σε μια σύγχρονη δυτική δημοκρατία τα δέκα επόμενα χρόνια.

Η αριστερή ηγεμονία μπορεί να βρίσκεται σε ύφεση μπορεί να έχει απολέσει πολιτικό κεφάλαιο αλλά είναι ακόμα ισχυρή και κυρίως αποθηκευμένη στη μνήμη του κοινωνικού σώματος. Οι ιδέες της αριστεράς περί κοινωνικής εξίσωσης, λαϊκής βουλησιαρχίας και επαναστατικής βίας συνεχίζουν να κυριαρχούν στη δημόσια σφαίρα, διότι δεν έχουν αμφισβητηθεί ως τέτοιες, ως νοήματα και σύμβολα, που γράφει ο Μανούσος Μαραγκουδάκης. Η σύγχρονη ιστορία μας είναι επιχρισμένη από  το κομμουνιστικό αφήγημα.

Η Ελλάδα θα έχει αλλάξει, όταν το σχολείο γίνει φιλελεύθερο ή όταν γίνει μια διαδήλωση με φιλελεύθερα αιτήματα. Όταν η συγκέντρωση για τους νεκρούς της Μαρφίν θα συγκεντρώνει αντί για 100 περίεργους, 100.000 πολίτες.

Η «Νέα Κανονικότητα» θα επιβιώσει μόνο υπό φιλελεύθερη ηγεμονία. Και αυτή δεν πέφτει από τον ουρανό αλλά χτίζεται με επιλεγμένες πολιτικές πρωτοβουλίες που αφήνουν βαθύ αποτύπωμα και σηματοδοτούν το πέρασμα σε μια νέα εποχή. Δεν είναι οι μεγάλες επενδύσεις όπως η αξιοποίηση του Ελληνικού, η ανάπτυξη του τουρισμού κλπ. Τη μεγάλη ιδεολογική  αξία έχουν οι πολλές μικρές αλλαγές που σηματοδοτούν αλλαγή στον τρόπο που η Ελλάδα βλέπει τον εαυτό της. Με άλλα λόγια, η φιλελεύθερη δημοκρατία πρέπει να αποκτήσει νόημα και αυτό θα γίνει τόσο ιδεολογικά όσο και πολιτικά. Η Ελλάδα θα έχει αλλάξει, όταν το σχολείο γίνει φιλελεύθερο ή όταν γίνει μια διαδήλωση με φιλελεύθερα αιτήματα. Όταν η συγκέντρωση για τους νεκρούς της Μαρφίν θα συγκεντρώνει αντί για 100 περίεργους, 100.000 πολίτες.

Χρειάζεται καθημερινός αγώνας για τη διάδοση των φιλελεύθερων ιδεών, για την αποδόμηση της αριστερής ιδεολογίας. Και ο αγώνας δεν μπορεί να είναι μόνο ιδεολογικός χρειάζονται και έργα. Χρειάζεται ένα συνεκτικό πολυπαραμετρικό αφήγημα που σήμερα απουσιάζει.  Μικρά αλλά εμβληματικά βήματα που κυκλώνουν το Δημόσιο, δεν προκαλούν μεγάλες συγκρούσεις αλλά αλλάζουν το υπόδειγμα και διεγείρουν κοινωνικά κινήματα υπέρ τους.

→ Μπορούμε να εφαρμόσουμε σύγχρονες μεθόδους διαχείρισης των απορριμμάτων μας;

→ Μπορούμε να δούμε κάποιους μισθούς δημοσίων υπαλλήλων να διαμορφώνονται με βάση την αξιολόγησή τους;

→ Μπορούμε να επικοινωνούμε με τις δημόσιες υπηρεσίες αποκλειστικά μέσω διαδικτύου;

→ Μπορούν να λειτουργούν μέσα στα πανεπιστήμια ξενόγλωσσα προπτυχιακά τμήματα με δίδακτρα που θα προσελκύουν και ξένους φοιτητές με αυτονόητο ότι θα είναι καθαρά, χωρίς βία και καταλήψεις, αλλιώς ποιος θα πληρώσει για να έρθει;

→ Μπορούμε να δούμε ευεργετικά μέτρα για τη νεανική επιχειρηματικότητα ώστε να μην κινδυνεύει ένας νέος που θέλει να τολμήσει, να βρεθεί για όλη την υπόλοιπη ζωή του χρεωμένος;

→ Μπορεί να θεσμοθετηθεί η υποχρεωτική μαθητεία στη δευτεροβάθμια τεχνική εκπαίδευση όπως σε όλο τον κόσμο;

→ Μπορεί να φύγει η οσμή των ούρων από τα σοκάκια της Αθήνας, να φωτίζονται σωστά όλοι οι δρόμοι, να λειτουργεί η πόλη 365 μέρες το χρόνο πέρα από τις διαθέσεις του ΠΑΜΕ;

→ Μπορούν να βρεθούν ανθρώπινα καταλύματα για τους άστεγους και χώροι περίθαλψης για τους τοξικοεξαρτημένους;

→ Μπορεί να αποκτήσει και πάλι αστική συγκοινωνία η Θεσσαλονίκη;

→ Μπορούν να πληρώνουν εισιτήριο περισσότεροι επιβάτες στα ΜΜΜ;

→ Μπορεί  να εισπράττει ο συνταξιούχος ολόκληρη τη σύνταξή του σε 6 μηνες και όχι σε 2 χρόνια;

→ Μπορεί να εφαρμοστεί παντού και ειδικά στα σχολεία ο αντικαπνιστικός νόμος;

Αυτά είναι μερικά από τα πολλά αλλά τόσο μικρά και δύσκολα στοιχηματάκια που πρέπει να κερδίσει όχι η κυβέρνηση αλλά ο κάθε πολίτης, ολόκληρη η πατρίδα.