Η μοίρα των μεγάλων της πολιτικής

Τον Ανδρέα Παπανδρέου έφερε στη μνήμη μου, η επέτειος της πρωτοφανούς νίκης του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου 1981. Η Αλλαγή που ενσάρκωσε και εξέφρασε αποτελούσε, αναμφίβολα, μεγάλη τομή στη συνέχεια της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Η ηγετικότητά του ήταν ανυπέρβλητη. Το πολιτικό του βάθος τού προσέδιδε ξεχωριστή εμβέλεια. Η επιστημονική και τεχνοκρατική του υποδομή τον καθιστούσαν ξεχωριστό. Ο κοσμοπολιτισμός του επιβεβαίωνε τους ανοιχτούς του ορίζοντες. Η αύρα του μαγνήτιζε τους συνομιλητές του. Η επικοινωνία του με τους πολίτες, διακρινόταν για την αυθεντικότητά της.

Η συμβολή και η συνδρομή του στο να μπει τέλος στο μετεμφυλιακό κράτος των διακρίσεων αποδείχθηκε καταλυτική. Μαζί του η χώρα άλλαξε σελίδα.

Η αποτίμηση του κυβερνητικού του έργου είναι σύνθετη και απαιτητική υπόθεση. Δεν μπορεί να εδράζεται σε απολυτότητες και μονομέρειες. Και βεβαίως, δεν έχει ανάγκη την αποθέωση των θαυμαστών του. Ούτε εκμηδενίζεται από τους φανατικούς αντιπάλους του.

Η αξία του Ανδρέα Παπανδρέου δεν προσμετράται με απλοποιήσεις, επιφανειακές προσεγγίσεις, σκοπιμότητες ή ακόμη με συμπάθειες και αντιπάθειες. Και πολύ περισσότερο με τις υπαρκτές στρεβλώσεις των πολιτικών του επιλογών.

Προσωπικά για μένα ο «Παπανδρέου» υπήρξε ιστορικός ηγέτης, ευφυής πολιτικός, διαχρονική φυσιογνωμία, θεμελιωτής ενός πολυδύναμου κόμματος. Ο «Ανδρέας» αντίθετα, ήταν ένα εμπειρικό πρόσωπο με ισχυρό ταμπεραμέντο μεγάλα πάθη, λάθη και αδυναμίες.

Πρόκειται για μια μεθοδολογική διάκριση. Αλλά αυτή είναι η μοίρα των μεγάλων: Να «τεμαχίζονται» και να κρίνονται σε περιόδους, φάσεις, εποχές. Το πρόσωπο, λοιπόν, ένα, αλλά τα σημαινόμενα περισσότερα.

Η επέτειος της Αλλαγής καθιστά επίκαιρη τη φράση του Σεφέρη: «Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον».

Την αυτονόητη αυτή αλήθεια αδυνατούν να αφομοιώσουν όσοι, ακόμη και σήμερα, τον επικαλούνται. Είτε γιατί δεν έχουν τη δυνατότητα να τον αξιολογήσουν ψυχρά και αντικειμενικά. Είτε διότι τον μειώνουν εσκεμμένα, αντιλαμβανόμενοι τη δική τους ασημαντότητα.

Μάλιστα, αυτοί που εμφανίζονται κλειδοκράτορές της ιστορίας του περιορίζονται σε ανούσια και τετριμμένα στερεότυπα. Ή ακόμη χειρότερα, φτάνουν στο σημείο να τον προσπερνούν. Όπως έκαναν πρόσφατα με τα όσα δήλωσαν και προέβαλαν οι κατοικοεδρεύοντες τη Χαριλάου Τρικούπη, δίνοντας την εντύπωση ότι ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ήταν ο Γιώργος Γεννηματάς!

Φυσικό και εύλογο. Στη μεσοβασιλεία των μετριοτήτων το να ξεχωρίζεις συνιστά αμάρτημα. Κι αυτό γιατί ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένας «Προμηθέας» που έφερε την Πολιτική από τον «Όλυμπο» μιας ελίτ στις καρδιές των ταπεινών Ελλήνων.