To Brexit για αρχάριους

Με τις τελευταίες εξελίξεις που συνηγορούν, στην επικύρωση της εξόδου της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε., το Brexit επανέρχεται στο πολιτικό προσκήνιο, της επικαιρότητας. Τι διαχωρίζει λοιπόν την Βρετανία από τις άλλες δυτικό Ευρωπαϊκές χώρες ως προς την στάση της απέναντι στην ιδέα της ενωμένης Ευρώπης διαχρονικά; Τι έχει οδηγήσει μια παγκόσμια δύναμη όπως η Μ. Βρετανία να βρίσκεται με το ένα πόδι ήδη «στην γωνία της πολιτικής απομόνωσης»;

Η Βρετανία είχε πάντα και ιστορικά μια ιδιόμορφη και sui generis στάση, απέναντι στην ιδέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συλλογική αίσθηση του αυτοκρατορικού μεγαλείου του παρελθόντος, η απόλυτη συνταύτιση και συμμαχία με τις ΗΠΑ και την πολιτική τους και η πολιτική απομονωτισμού των αγγλικών κυβερνήσεων, είναι ίσως οι ισχυρότεροι λόγοι που υπήρχαν πάντα στο ψυχολογικό- φαντασιακό υπόστρωμα αυτής της στάσης.

Αυτοκρατορικό μεγαλείο

Η ισχύς της Βρετανικής Αυτοκρατορίας αποτυπώνεται στο γεγονός ότι μέχρι το 1922, διοικούσε το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού και η έκταση των εδαφών της αντιστοιχούσε στο ένα τέταρτο περίπου της συνολικής έκτασης της ξηράς. Η συνείδηση των Άγγλων κυρίως, γαλουχήθηκε με την ιδέα της εθνικής κυριαρχίας και υπεροχής έναντι των άλλων λαών. Έτσι, οι Βρετανοί δυσκολεύονται να συμφιλιωθούν με την Ευρωπαϊκή συμπόρευση και την πολιτική εξάρτηση με την Ε.Ε.

Και ιστορικά όμως, τα κίνητρα της ένταξης της Μ. Βρετανίας στην Ε.Ε το 1973, περιορίζονταν στην είσοδο της στην ενιαία οικονομική αγορά. Ως πολιτική οντότητα η χώρα, ποτέ δεν είχε βλέψεις για πολιτική ενοποίηση με τις άλλες μέλη-κράτη της ένωσης, ενώ οι Βρετανοί πολίτες στο μεγαλύτερο μέρος τους, αποποιούνται την ταυτότητα του Ευρωπαίου πολίτη, και την πίστη στην ιδέα της Ευρώπης. Μόλις δύο χρόνια μετά την ένταξή της στην Ένωση το 1975, η καχυποψία του λαού, αποτυπώνεται, στην διεξαγωγή του πρώτου δημοψηφίσματος με θέμα το Brexit. Στην συνέχεια ακόμη και μετά την επικράτηση του Remain,στο πρώτο δημοψήφισμα, η πολιτική στρατηγική των κυβερνήσεων-που μάλιστα ενστερνιζόταν και η κοινή γνώμη, χαρακτηρίστηκε από την ανακολουθία της χώρας, στις καθοριστικές αποφάσεις της ολοκληρωτικής ενοποίησης των κρατών-μελών της Ένωσης. Για παράδειγμα το 1992 η Βρετανία υπογράφει την καθοριστική για το ευρωπαϊκό της μέλλον, συνθήκη του Μάαστριχτ, από την οποία επωφελείται με ρήτρα εξαίρεσης (opt-out) που της δίνει την δυνατότητα να μην ενταχθεί στο ευρώ, διατηρώντας την λίρα ως το εθνικό της νόμισμα.

Πολιτική ταύτιση με Η.Π.Α.

Ακόμη, η ταύτιση και συμμαχία με τις Η.Π.Α, είναι ίσως δυο ισχυροί λόγοι που επηρέαζαν τη στάση της Βρετανίας απέναντι στην Ε.Ε. Οι δύο χώρες μοιράζονται κοινή γλώσσα και κοινό σύστημα αξιών. Συμπορεύτηκαν στο ίδιο στρατόπεδο στους δύο παγκοσμίους πολέμους και διατηρούν την μεγαλύτερη εμπορική και χρηματοοικονομική εξάρτηση στον κόσμο. Έτσι, ο οικονομικός ανταγωνισμός των Η.Π.Α με την Ε.Ε δημιουργεί στην Μ. Βρετανία μια ηθική δέσμευση με ιστορικό βάθος που αποτελεί τροχοπέδη για την απόλυτη ακολουθία με την Ε.Ε.

Λαϊκισμός και Μπόρις Τζόνσον

Σύμφωνα, με αξιόπιστες βρετανικές πηγές, υποστηρικτές της εξόδου από την ένωση είναι κυρίως τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα τα οποία πείθονται από απλοϊκά-λαϊκίστικα επιχειρήματα, που επικεντρώνονται στην υποτιθέμενη επιστροφή της χώρας, στην πολιτική κυριαρχία του παρελθόντος. Την συγκυρία αυτή ήρθε να εκμεταλλευτεί ο σημερινός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, εκμεταλλευόμενος και τους κακούς χειρισμούς των προκατόχων του σχετικά με το ζήτημα, Κάμερον και Μέι οι οποίοι οδήγησαν και στο δεύτερο δημοψήφισμα για το Brexit.

Πώς όμως η Μ. Βρετανία έφτασε να βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στην έξοδο; Συγκεκριμένα, οι λαϊκιστές, στον δημόσιο λόγο εφευρίσκουν έναν νοητό εχθρό και στην συνέχεια χρίζουν τον εαυτό τους τον μόνο υπερασπιστή του λαού από την υποτιθέμενη «απειλή». Αν υπήρχε εγχειρίδιο με τίτλο «Πώς να γίνεις επιτυχημένος λαϊκιστής» ο Τζόνσον το ακολουθεί κατά γράμμα. Ο σημερινός πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας επινόησε ως εχθρούς, την Ευρώπη και την οικονομική ελίτ, και έχτισε την πολιτική του στόχευση, πάνω στο λαϊκίστικο αφήγημα των «κακών Ευρωπαίων που μας τρώνε τα λεφτά, ενώ μπορούμε να τα καταφέρουμε και μόνοι μας». 

Ουσιαστικά ο Μπόρις Τζόνσον ανήλθε στον πρωθυπουργικό θώκο, χρησιμοποιώντας το αφήγημα της υπεράσπισης της κυριαρχίας του κοινοβουλίου. Το τεκμήριο του λαϊκίστικου του λόγου, γίνεται εμφανές από το γεγονός ότι στην συνέχεια ο πρωθυπουργός, ανέστειλε την λειτουργία του αγγλικού κοινοβουλίου με την πρόφαση άσχετων λόγων.

Σε συνολικό επίπεδο, η χώρα διατηρούσε διαχρονικά μια στάση πολιτικής απομόνωσης και καχυποψίας απέναντι στην Ευρώπη, η οποία καλλιεργούνταν ανά τα χρόνια σχεδόν με γεωμετρική άνοδο. Τις συνθήκες αυτές εκμεταλλεύτηκε ο Τζόνσον ο οποίος χρησιμοποιώντας αθέμιτα τεχνάσματα, ψέματα και την δημαγωγική του ικανότητα και έπεισε τον λαό να τον ακολουθήσει.