Ο Κώστας Γιαννακίδης εξηγεί γιατί η ταινία «Joker» έγινε παγκόσμιο trend. Όταν η πολιτική, δηλαδή το πραγματικό, οδηγεί σε αδιέξοδο, το φαντασιακό γίνεται καταφυγή.
Η πρώτη ανάγνωση του «Joker» είναι μία αγόρευση, στο παγκόσμιο βήμα, για την οργή των καταφρονεμένων. Μία δεύτερη ανάγνωση μπορεί να διακρίνει την προτροπή σε πράξεις βίας με το πρόσχημα της «ανατροπής». Και αν επιχειρήσεις μία τρίτη, ίσως ανακαλύψεις διάθεση για τη δαιμονοποίηση της ψυχικής ασθένειας – ένας ψυχασθενής που εξελίσσεται σε δολοφόνο όταν του κόβουν τα χάπια. Σίγουρα θα υπάρχουν και άλλες αναγνώσεις. Ας πούμε το κάλεσμα σε ξεσηκωμό απέναντι στον πλούτο. Ίσως υπάρχει και κάτι σχετικό με τη μάσκα του κλόουν – ποιος ξέρει; Όταν η τέχνη έχει μόνο μία ανάγνωση, είναι σαν αναψυκτικό που ξεχάστηκε ανοιγμένο στο ψυγείο. Η σπουδαία τέχνη προκαλεί στο μυαλό αυτό που κάνουν οι φυσαλίδες στον ουρανίσκο. Κάπως έτσι, όμως, ο «Joker» έγινε παγκόσμιο trend.
Πολλοί κινηματογράφοι στις ΗΠΑ προειδοποιούν τους γονείς ότι στην ταινία δεν υπάρχει Batman, δηλαδή δεν νικάει το «καλό», με τη συμβατική έννοια. Σε άλλες αίθουσες θεατές τρώνε φρίκη μαζί με τα ποπ κορν. Την ώρα που σκοτώνει ο «Joker» κάποιος αρχίζει να γελάει υστερικά και αρκετοί σηκώνονται από τις θέσεις τους, κατευθυνόμενοι προς την έξοδο. Κανένας δεν θεωρεί πλέον απίθανο το ενδεχόμενο να υπάρχει στην αίθουσα κάποιος που θέλει να βάψει το πανί με αληθινό αίμα. Στο μεταξύ, είτε βλέπετε φρίκη είτε επανάσταση, οι παραγωγοί είδαν εισπράξεις 350 εκατ. δολαρίων μόνο μέσα στο πρώτο Σαββατοκύριακο – αυτό είναι που έχει σημασία και αυτό που μένει στο τέλος.
Είναι και κάτι ακόμα. Έχει περάσει μισός αιώνας από τότε που ο Λένον, θέλοντας να περιγράψει τη δημοφιλία του γκρουπ, είπε ότι οι Beatles είναι πιο διάσημοι από τον Ιησού. Η δήλωση θεωρήθηκε προκλητική, αλλά εξηγούσε πώς η ποπ κουλτούρα γίνεται το όχημα μεταφοράς παγκόσμιων τάσεων. Αυτό το κάνει και η μόδα, θα πείτε. Ναι, απλώς τώρα η ποπ κουλτούρα δεν χρειάζεται περισσότερες από 48 ώρες για να σπείρει κάτι στον πλανήτη, τουλάχιστον στο δυτικό κομμάτι του.
Και μη μου πείτε ότι μια ταινία δεν είναι τίποτα το σπουδαίο. Το «V for Vendeta» ενέπνευσε τους Anonymous. O «Joker» μπορεί να μην εμπνεύσει κανέναν. Κάποια στιγμή, όμως, κάτι θα εμφανιστεί και κάτι συγκλονιστικό θα συμβεί. Είμαστε το κοπάδι που ακούει στα ίδια σφυρίγματα. Και όταν ο ισχυρότερος άνθρωπος στον πλανήτη είναι μία καρικατούρα, ένα καρτούν, δεν βρίσκω τον λόγο γιατί ένας κινηματογραφικός ήρωας να μην μπορεί να σηκώσει αέρα.
Δεν θέλω να σας προκαλέσω, αλλά αν κοιτάξετε με προσοχή την παγκόσμια ιστορία, θα διαπιστώσετε ότι δύο από τα μεγαλύτερα κινήματα που γέννησε η ανθρωπότητα, ο χριστιανισμός και ο μουσουλμανισμός, στηρίχθηκαν σε αφηγήσεις για τα κατορθώματα σούπερ ηρώων με υπερφυσικές δυνάμεις και διεισδυτικό λόγο. Το φανταστικό δεν υστερεί πάντα έναντι του πραγματικού. Καμιά φορά κατεβαίνει στην αρένα έχοντας μαζί του το θυμικό των ανθρώπων. Αυτό που συχνά λησμονούμε ή παραβλέπουμε στην εποχή μας είναι η διάθεση των ανθρώπων να καταναλώσουν παραμύθι και να ακολουθήσουν ουτοπία. Θυμηθείτε μόνο τι έχει συμβεί στον πλανήτη για το όραμα της αταξικής κοινωνίας και της καθολικής ευημερίας. Ο μύθος, τα κοινά ψέματα, τα σύμβολα και οι κατασκευές με στοιχεία του φανταστικού έχουν αποδειχθεί συστατικά στοιχεία της ανατροπής.
Ζούμε σε καιρούς με έλλειψη ιδεών. Η παραδοσιακή σύγκρουση ανάμεσα στη Δεξιά και στην Αριστερά μετράει πλέον τις σφαίρες της. Η ανθρωπότητα βρίσκεται, στατιστικά, στο καλύτερο σημείο της διαδρομής της. Αν όλοι οι άνθρωποι που έζησαν στον πλανήτη μπορούσαν να διαλέξουν τον χρόνο γέννησής τους, θα επέλεγαν τις μέρες μας. Ωστόσο η δυσφορία είναι το κύριο χαρακτηριστικό στις αντιδράσεις μίας δικτυωμένης παγκόσμιας κοινωνίας, όπου ο καθένας ζηλεύει και επιθυμεί την ευημερία του άλλου. Τα νέα κινήματα θα γεννηθούν μέσα από την ποπ κουλτούρα που διατρέχει την παγκόσμια κοινωνία ως ο μέγιστος κοινός διαιρέτης. Όταν η πολιτική, δηλαδή το πραγματικό, οδηγεί σε αδιέξοδο, το φαντασιακό γίνεται καταφυγή. Όταν το υπαρκτό δεν οδηγεί κάπου, αισθάνεσαι ότι το ανύπαρκτο μπορεί να σε πάει παντού.
