Ένα Χρονολόγιο του 2013

Ιανουάριος 2013

Το 2013 ξεκινά με τη βαριά κληρονομιά τεσσάρων ετών κρίσης. Το μέλλον φαντάζει ζοφερό, με τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών (89%) να θεωρεί ότι «η νέα χρονιά θα είναι χειρότερη για τη χώρα και για την οικογένειά τους». Η συνοχή της κυβέρνησης συνεργασίας βρίσκεται υπό συνεχή δοκιμασία, με μόνο συνδετικό στοιχείο το φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό των εταίρων της, κάτι που ενστερνίζεται και η πλειοψηφία της κοινωνίας (70%), δηλώνοντας ότι σε πιθανό δημοψήφισμα θα επέλεγε την παραμονή της χώρας στην Ε.Ε. Παρόλα αυτά, μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού (6,5%) θεωρεί ότι η κυβέρνηση αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει τον κύριο μοχλό εξόδου από την κρίση.

Ενώ οι μαζικές κινητοποιήσεις του παρελθόντος μοιάζει να έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί, οι εξωσυστημικές δράσεις και η «τρομοκρατία» κάνουν ξανά την εμφάνισή τους. Η τοποθέτηση βόμβας στο εμπορικό κέντρο The Mall θα καταδικαστεί μεν από όλες τις πολιτικές δυνάμεις, όμως μια μερίδα της ελληνικής κοινωνίας (14%) θα δηλώσει ξεκάθαρα ότι δεν είναι «όλες οι τρομοκρατικές ενέργειες απόλυτα καταδικαστέες».

Φεβρουάριος 2013

Τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου πραγματοποιείται η διπλή ένοπλη ληστεία στο Βελεβεντό Κοζάνης, από μέλη των «Πυρήνων της Φωτιάς». Οι φωτογραφίες των κακοποιημένων από την αστυνομία νεαρών δραστών που θα διανεμηθούν άμεσα μετά τη σύλληψή τους, θα προβάλουν επιδεικτικά την κρατική εκδοχή της πολιτικής βίας. Με αυτό τον τρόπο η κυβέρνηση θα επιχειρήσει να απαντήσει στη μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού που αισθάνεται «απειλημένη από την αύξηση της εγκληματικότητας» (85%) και δηλώνει ότι «το κράτος και η αστυνομία δεν πρέπει να δείχνουν την παραμικρή ανοχή απέναντι σε εκείνους που εγκληματούν» (83%). Λίγες μέρες αργότερα, οι εικόνες από τις ουρές που θα γίνουν κατά τη δωρεάν διανομή φρούτων και λαχανικών έξω από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα κάνουν τον γύρο του κόσμου. Στην Ελλάδα του 2013, σε μια χώρα του σκληρού πυρήνα της ΕΕ, το 70% των πολιτών δηλώνουν ότι οι οικογένειες τους έχουν «περιορίσει την ποιότητα και την ποσότητα των τροφίμων που καταναλώνουν», ενώ το 46% δηλώνει ότι «έχει σκεφτεί να φτιάξει ένα μικρό μποστάνι» για να καλύψει τις ανάγκες του.

Η οργανωμένη και βίαιη επίθεση στις εγκαταστάσεις της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός» στις Σκουριές Χαλκιδικής, παρότι θα καταδικαστεί από την αξιωματική αντιπολίτευση, θα αποτελέσει ένα από τα συστατικά στοιχεία της θεωρίας των δύο άκρων. Είναι γεγονός πάντως ότι το 66% της ελληνικής κοινής γνώμης θα θεωρήσει ότι τέτοιες ενέργειες μπορεί «σε κάποιες περιπτώσεις να ωφελούν τα συμφέροντα της κοινωνίας». Στο τέλος του μήνα θα καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος ο άλλοτε κραταιός Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Β. Παπαγεωργόπουλος, γεγονός που θα ικανοποιήσει, κατά δήλωσή του, το 83% του πληθυσμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 88% της κοινής γνώμης υποστηρίζει ότι «όσοι πολιτικοί κρίνονται ένοχοι θα πρέπει να καταδικάζονται όσο πιο αυστηρά γίνεται».

Μάρτιος 2013

Το βαρύ κλίμα που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία αποτυπώνεται μέσα από το γεγονός ότι και οι τρεις δείκτες που καταγράφουν την «υποκειμενική ευημερία του ατόμου», θα βρεθούν στο κατώτερο σημείο από το 2009 που ξέσπασε η κρίση.

Η Τρόικα θα ασκήσει ανοιχτές πιέσεις για απολύσεις στον Δημόσιο Τομέα, ενώ το 58% της κοινής γνώμης εξακολουθεί να εναντιώνεται στο ενδεχόμενο αυτό. Τον Μάρτιο το Eurogroup εγκρίνει το σχέδιο της Ε.Ε. και του Δ.Ν.Τ. για την αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα της Κύπρου. Το πρώτο σχέδιο καταψηφίζεται από την Κυπριακή Βουλή, γεγονός που θα θεωρηθεί παράδειγμα αντίστασης απέναντι στην Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ. Ο ενθουσιασμός θα κοπάσει γρήγορα, καθώς το δεύτερο σχέδιο που τελικά θα αναγκαστεί να δεχθεί η Κύπρος θα έχει πολύ βαρύτερες συνέπειες για την οικονομία και την κοινωνία. Ακόμα και τότε, πάντως, μόνο το 20% της ελληνικής κοινής γνώμης θα θεωρήσει ότι θα ήταν καλύτερα να έχει δεχθεί η Κύπρος την αρχική και πιο ήπια πρόταση του Eurogroup.

Απρίλιος 2013

Το ναυάγιο, μετά από παραίνεση της Τρόικας, της συγχώνευσης μεταξύ Εθνικής Τράπεζας και Eurobank, που είχε θεωρηθεί θετικό ενδεχόμενο από το 53% της κοινής γνώμης, θα επαναφέρει την απαισιοδοξία στην ελληνική οικονομία. Οι «ματωμένες φράουλες της Μανωλάδας» κάνουν το γύρο του κόσμου μέσα από τα διεθνή ΜΜΕ. Οι συνθήκες διαβίωσης των παράνομων μεταναστών που εργάζονται στις φυτείες φράουλας θα έρθουν στην επιφάνεια μετά από τον τραυματισμό πλήθους εργατών, που ζητούσαν τα δεδουλευμένα τους, από τα όπλα τριών επιστατών. Την ίδια στιγμή, ο ένας στους δύο έλληνες (50%) δηλώνει ότι οι μετανάστες τον «ενοχλούν προσωπικά» και τάσσεται υπέρ της «κράτησης τους σε ειδικά κέντρα-στρατόπεδα», (47%).

Μάιος 2013

Η Καγκελάριος της Γερμανίας Α. Μέρκελ επισκέπτεται στις αρχές του μήνα την Αθήνα. Τα μέτρα ασφαλείας είναι ασφυκτικά, καθώς περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την απαγόρευση κυκλοφορίας στους οδικούς άξονες που θα κινηθεί η αυτοκινητοπομπή. Η αντίδραση της κοινής γνώμης επιβεβαιώνει ξανά τη ραγδαία άνοδο του ευρω-σκεπτικισμού στην Ελλάδα, καθώς πλέον μόνο το 23% του πληθυσμού θεωρεί ότι «οι ισχυρές χώρες της Ε.Ε. μας βοηθούν και μας προστατεύουν».

Οι τριβές που αναπτύσσονται μεταξύ των τριών κυβερνητικών κομμάτων για το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο θα αποτελέσουν το πρώτο σημαντικό τραύμα στην κυβέρνηση συνεργασίας. Ο βασικός εταίρος της κυβέρνησης, το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, σε μια προσπάθεια να περιορίσει τις απώλειες που καταγράφει προς την άκρα δεξιά, θα σκληρύνει τη στάση του. Παρόλα αυτά το 60% της κοινής γνώμης θα διαφωνήσει με την κυβερνητική πλειοψηφία, καθώς θεωρεί ότι «το υπάρχον νομικό πλαίσιο είναι ανεπαρκές και θα πρέπει να θεσπιστεί ένα νέο».

Ιούνιος 2013

Πραγματοποιείται αιφνιδιαστική κατάργηση του νομικού προσώπου της ΕΡΤ και χωρίς προειδοποίηση διακόπτονται όλες οι εκπομπές τηλεόρασης και ραδιοφώνου. Η «μαύρη οθόνη» θα σοκάρει την ελληνική κοινωνία, εγείροντας αντανακλαστικά σκοτεινών εποχών και η είδηση θα κάνει το γύρο του κόσμου. Οι εργαζόμενοι θα καταλάβουν το χώρο της ΕΡΤ στην Αγία Παρασκευή, το θέμα θα πάρει άμεσα μεγάλες πολιτικές διαστάσεις, διχάζοντας την κοινή γνώμη. Το 43% των πολιτών θα ταχθεί υπέρ του «κλεισίματος της ΕΡΤ, της απόλυσης όλων των εργαζόμενων και της δημιουργίας νέου φορέα από μηδενική βάση». Ο κυβερνητικός χειρισμός του θέματος θα κριθεί λάθος από το μεγαλύτερο μέρος (81%) της κοινωνίας.

Η εξέλιξη αυτή θα οδηγήσει στην αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση συνεργασίας, αφήνοντας στα δύο παραδοσιακά κόμματα εξουσίας, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, την ευθύνη της διακυβέρνησης. Το νέο κυβερνητικό σχήμα, με αντιπρόεδρο τον Ευ. Βενιζέλο, αναμένεται από την κοινωνία να «λάβει σκληρά οικονομικά μέτρα» (78%), να «ξεπουλήσει δημόσια περιουσία» και να «υποταγεί πλήρως στην Τρόικα» (74%).

Ιούλιος 2013

Πραγματοποιείται το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, που θα σηματοδοτήσει την τυπική μετάβαση του σε ένα ενιαίο κόμμα, επιχειρώντας την αφομοίωση των διάφορων συνιστωσών και την ομογενοποίησή του. Η ελληνική κοινή γνώμη φαίνεται να αναμένει σαφέστερα δείγματα γραφής προτού να καταλήξει στα συμπεράσματά της, παρόλα αυτά ένα σημαντικό μέρος της (42%) θεωρεί ότι ο ΣΥΡΙΖΑ «θα αντικαταστήσει πλήρως το ρόλο που έπαιζε το ΠΑΣΟΚ στο πολιτικό σύστημα της χώρας» και ένα ποσοστό 39% τον θεωρεί το «κόμμα της αριστεράς και της προόδου».

Επισκέπτεται την Αθήνα ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Β. Σόιμπλε, κάτω από ιδιαίτερα αυξημένα μέτρα ασφάλειας. Το μήνυμα του προς την πολιτική ηγεσία είναι διττό. Αφενός προειδοποιεί για την ανάγκη συνέχισης της οικονομικής λιτότητας, αφετέρου επαινεί την Ελλάδα και την κυβέρνηση για τα βήματα προόδου που έχουν συντελεστεί. Πρόκειται ουσιαστικά για μια από τις πρώτες αναφορές στο περίφημο «Greek Success Story», που τόσο η κυβέρνηση όσο και η Τρόικα θα αρχίσουν να προβάλλουν από το καλοκαίρι και μετά. Τα σενάριο αυτό θα ενισχυθεί με την επιτυχημένη ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, την ίδια στιγμή που καταγράφεται ραγδαία αποκλιμάκωση της ευθύνης που αποδίδουν οι πολίτες στις τράπεζες για την κρίση. Τέλος, θα επιχειρηθεί να προβληθεί ως επιτυχία η πώληση του 33% του ΟΠΑΠ έναντι 652 εκ. ευρώ, από το ΤΑΙΠΕΔ στο σχήμα EMMA DELTA, εξέλιξη πάντως που φαίνεται να αντιμετωπίζεται θετικά μόνο από το ένα τρίτο της κοινωνίας.

Αύγουστος 2013

Σε ένα μήνα που συνήθως δεν παράγονται ειδήσεις, η μεγάλη είδηση ήταν η επιβεβαίωση της σημαντικής αύξησης της τουριστικής κίνησης από το εξωτερικό. Το 2013 αποδείχθηκε να είναι μια χρονιά «ρεκόρ», με αύξηση των εσόδων κατά 18% σε σχέση με το 2012. Είναι σημαντικό ότι η κοινή γνώμη έχει πλέον απεμπολήσει τις όποιες αρνητικές συνδέσεις του παρελθόντος και αντιλαμβάνεται τον Τουρισμό ως «τον σημαντικότερο μοχλό εξόδου από την κρίση και ανάπτυξης στην επόμενη μέρα». Παρόλα αυτά πάντως, ο ένας στους δύο Έλληνες (51%) εξακολουθεί να θεωρεί ως έναν αποδεκτό τρόπο κοινωνικής διαμαρτυρίας την «παρεμπόδιση επιβίβασης και αποβίβασης τουριστών στα κρουαζιερόπλοια από τους λιμενεργάτες».

Μαζί με τον Τουρισμό, η ελληνική κοινωνία θα αναδείξει και τον κλάδο της Κινητής Τηλεφωνίας ως κυρίαρχο παράγοντα διαμόρφωσης των εξελίξεων στη χώρα. Οι αυξημένες προσδοκίες που έχει από αυτόν τον κλάδο η κοινή γνώμη, καταγράφονται την ίδια στιγμή που θα γιορτάσει τα είκοσι χρόνια της δραστηριοποίησής του στην Ελλάδα.

Σεπτέμβριος 2013

Δολοφονείται στην Αμφιάλη ο Π. Φύσσας από μέλη της Χρυσής Αυγής. Το γεγονός αυτό θα αποτελέσει το έναυσμα για να «ανοίξει ο φάκελος» της Χρυσής Αυγής και να έρθουν στην επιφάνεια μια σειρά από εγκληματικές δράσεις στις οποίες φέρεται να εμπλέκονται διάφορα μέλη της. Οδηγούνται στη φυλακή τα ηγετικά στελέχη του κόμματος, με την κατηγορία της «σύστασης εγκληματικής οργάνωσης», γεγονός που φαίνεται να ικανοποιεί το 75% της ελληνικής κοινωνίας. Πάντως, παρότι το 83% της κοινής γνώμης θεωρεί ότι η Χρυσή Αυγή ως κόμμα «δεν σέβεται τους κανόνες της δημοκρατίας», μόνο ο ένας στους δύο Έλληνες (51%) θεωρεί σκόπιμο το κόμμα αυτό «να κηρυχθεί παράνομο και να απαγορευτεί ως αντιδημοκρατικό».

Συνεχίζεται με ραγδαίους ρυθμούς η σύσταση νέων επιχειρήσεων στο χώρο της εστίασης. Καφέ, εστιατόρια και μπαρ γεμίζουν τους άδειους εμπορικούς χώρους των πόλεων. Οι πολίτες άλλωστε, στη μεγάλη τους πλειοψηφία (67%), δηλώνουν ότι επισκέπτονται συστηματικά διάφορα κέντρα για απολαύσουν τον καφέ τους, ενώ ο ένας στους τέσσερις (25%) δηλώνει ότι πηγαίνει τακτικά σε μπαρ.

Οκτώβριος 2013

Καταδικάζεται ο Ά. Τσοχατζόπουλος σε κάθειρξη είκοσι ετών και δήμευση της περιουσίας του. Η αυστηρότητα της ποινής του θα ικανοποιήσει κατά δήλωση του το 84% της κοινής γνώμης. Μέσα στον Οκτώβριο ξεκινούν οι κινητοποιήσεις των διοικητικών υπαλλήλων στα ΑΕΙ της χώρας, μετά από την απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε απολύσεις του συγκεκριμένου πανεπιστημιακού προσωπικού. Οι αντιστάσεις πάντως προς τις απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων είναι μεγάλες, καθώς το 55% του πληθυσμού διαφωνεί ακόμα και με «την άμεση απόλυση όλων των επίορκων».

Την 28η Οκτωβρίου πραγματοποιείται μια «μεγάλη έξοδος» εκδρομέων, που κατά πολλούς θα θυμίσει στη μαζικότητά της την προ κρίσης εποχή. Φαίνεται ότι παρά την εκτεταμένη ανέχεια και παρά το γεγονός ότι το 73% του πληθυσμού δηλώνει ότι «ενώ πριν την κρίση υπήρχαν φορές που αισθανόταν πλούσιος, σήμερα αισθάνεται πραγματικά φτωχός», υπάρχει και ένα ποσοστό της ελληνικής κοινωνίας που μοιάζει να μπορεί να ζήσει όπως πριν. Γεγονός είναι άλλωστε ότι το 30% των πολιτών δηλώνουν ότι «το εισόδημά τους έχει μείνει σταθερό κατά τη διάρκεια της κρίσης», ενώ υπάρχει και ένα ελάχιστο 1,5% που αναγνωρίζει ότι αυτό έχει αυξηθεί. Το κλίμα μοιάζει σαν για κάποιους να αλλάζει και να τους οδηγεί σε μεγαλύτερη εξωστρέφεια. Σε αυτή τη μεταστροφή πιθανόν να έχει συμβάλει και το προβαλλόμενο «success story» που υπόσχεται ότι τα πιο δύσκολα πέρασαν.

Νοέμβριος 2013

Απορρίπτεται η Πρόταση Δυσπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ προς την κυβέρνηση. Η κοινή γνώμη παρουσιάζεται διχασμένη, καθώς ο ένας στους δύο πολίτες (53%) διαφωνεί με το ενδεχόμενο άμεσων βουλευτικών εκλογών. Τον Νοέμβριο δολοφονούνται δύο μέλη της Χρυσής Αυγής έξω από τα γραφεία της στο Νέο Ηράκλειο και αναλαμβάνει την ευθύνη η πρωτοεμφανιζόμενη οργάνωση «Μαχόμενες Επαναστατικές Λαϊκές Ομάδες». Σε κάθε περίπτωση είναι γεγονός ότι, η προβεβλημένη από τα ΜΜΕ, σύνδεση της Χρυσής Αυγής με διάφορες εγκληματικές ενέργειες και η προφυλάκιση της ηγεσίας της δεν αποτέλεσαν σημαντικό πλήγμα για την υπαρκτή δημοτικότητα της οργάνωσης. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι μόνο το 53% της κοινής γνώμης θεωρεί «επιτυχημένο τον τρόπο που διαχειρίστηκε η κυβέρνηση το ζήτημα της Χρυσής Αυγής».

Ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος θα καταδικάσει την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για επέκταση στα ομοφυλόφιλα ζευγάρια του Συμφώνου Συμβίωσης. Η στάση αυτή του μητροπολίτη φαίνεται να έχει διευρυμένο ακροατήριο στην ελληνική κοινωνία, καθώς οι τρεις στους τέσσερις πολίτες (75%) δεν βλέπουν θετικά την πρόταση αυτή.

Δεκέμβριος 2013

Η Αθήνα του 2013, η πόλη που ετοιμάζεται να γίνει η Πρωτεύουσα της Ευρώπης, καλύπτεται από ένα τοξικό νέφος που έχει προκληθεί από την καύση ξύλων και βιομάζας. Πάνω από το 30% του γενικού πληθυσμού της χώρας δηλώνει ότι δεν έχει πρόσβαση σε κάποιου είδους κεντρική θέρμανση. Λαμβάνονται έκτακτα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας.

Συλλαμβάνεται ο πρώην υπουργός Μεταφορών, Μιχάλης Λιάπης, να οδηγεί ανασφάλιστο όχημα, με πλαστές πινακίδες, καθώς τις είχε καταθέσει για να αποφύγει τα τέλη κυκλοφορίας. Το γεγονός αναμφίβολα θα συμβάλει στην περαιτέρω απαξίωση των πολιτικών προσώπων που έχουν κυβερνήσει τη χώρα, ενώ ήδη οι πολίτες (84%) δηλώνουν την επιθυμία τους να «αποσυρθούν όλοι οι πολιτικοί που έχουν συμμετάσχει σε προηγούμενες κυβερνήσεις». Οι προφυλακίσεις με αιτία τις παράνομες προμήθειες από προηγούμενα εξοπλιστικά προγράμματα και η σύλληψη του προέδρου του νοσοκομείου «Αγλαΐα Κυριακού» για χρηματισμό έρχονται να κλείσουν μια χρονιά κατά την οποία, πέρα από κάποιους πολιτικούς, οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη και στη συνέχεια προφυλακίστηκαν δεκάδες γνωστοί επιχειρηματίες για χρέη προς το δημόσιο. Οι εξελίξεις φαίνεται να συνάδουν με τις επιταγές της κοινής γνώμης, η οποία μαζικά (77%) απαιτεί αυτή την «κάθαρση».

Στο τέλος του 2013 η χώρα εξακολουθεί να είναι βυθισμένη στην ανασφάλεια και τη φτώχεια. Στον κεντρικό κορμό του κοινωνικού σώματος κυριαρχεί η αδράνεια και η αμηχανία, καθώς για τη μεγάλη πλειοψηφία «δεν διαφαίνεται ακόμα κάποια πειστική πρόταση για το αύριο» (80%). Παρόλα αυτά, το προβαλλόμενο από την κυβέρνηση «success story» πιθανόν συνέβαλλε ώστε μια μικρή μερίδα της κοινωνίας, που διατηρεί κάποια οικονομική δύναμη, να διεκδικήσει πλέον την προσωπική της πορεία διαφοροποίησης μέσα στην κρίση. Αυτή η εξέλιξη σηματοδοτεί την λήξη της περιόδου κατά την οποία η ελληνική κοινωνία βίωνε συλλογικά και ομοιόμορφα τις βίαιες επιπτώσεις της κρίσης. Στη νέα συνθήκη που διαμορφώνεται, η κοινωνική ειρήνη και συνοχή φαντάζουν περισσότερο επισφαλείς, καθώς κάποιοι πλέον επιλέγουν να υπερ-διακριθούν του κοινωνικού σώματος. Τέλος, η τρομοκρατική επίθεση στο σπίτι του γερμανού πρέσβη στο τέλος του 2013 θα επαναφέρει στο προσκήνιο την παράλληλη ανάπτυξη διάφορων εξωσυστημικών πόλων, οι οποίοι πιθανόν να διεκδικήσουν ακόμα μεγαλύτερο ρόλο στην αμήχανη και κατακερματισμένη κοινωνική πραγματικότητα που διαμορφώνεται.

---

Το Ερευνητικό Πρόγραμμα Ελλάδα 2.0

Το project Ελλάδα 2.0 της qed, από το 2009 που ξεκίνησε, εξετάζει τάσεις και μεταβολές της ελληνικής κοινωνίας μέσα στην κρίση. Βασίζεται σε συστηματικά επαναλαμβανόμενη πανελλαδική ποσοτική έρευνα, που καταγράφει τις στάσεις του κοινού σε περισσότερες από 500 μεταβλητές. Κατά τη διάρκεια του 2013 πραγματοποιήθηκαν συνολικά 4.500 ερωτηματολόγια.