«Και τι πειράζει που τα εισοδήματα του Γιάνη αυξάνονται;»

Ας υποθέσουμε ότι ένας κοινωνιοπαθής συμπολίτης που του αρέσουν οι φλόγες και η καλή ζωή βάζει φωτιά στο σπίτι σου. Το σπίτι δεν καίγεται ολοσχερώς αλλά ένα μέρος του καταστρέφεται και το ποσό που χρειάζεται για να το ξαναφτιάξεις είναι μεγάλο και δύσκολο να το συγκεντρώσεις. Αναγκάζεσαι να κάνεις οικονομία και μια δεύτερη δουλειά την ώρα που ο εμπρηστής βγάζει λεφτά από τις πωλήσεις του βιβλίου στο οποίο περιγράφει πώς έβαλε τη φωτιά και από διαλέξεις στις οποίες ισχυρίζεται ότι το σπίτι σου έπρεπε να καεί ολόκληρο.

Αν καταλαβαίνετε γιατί μπορεί να σας πειράξει ο πλουτισμός του εν λόγω εμπρηστή, αν καταλαβαίνετε πόσο του ταιριάζει η λέξη «θράσος» τότε μπορείτε να καταλάβετε και γιατί είναι ενοχλητικό να βλέπεις τα έσοδα του Σώρρα των αστών να αυξάνονται αμέσως μετά την καταστροφική του θητεία στο υπουργείο των Οικονομικών. Μπορείτε να καταλάβετε γιατί πειράζει που βγάζει λεφτά πουλώντας την ιστορία της φωτιάς που έβαλε και διηγούμενος πόσο πιο ωραίο σπίτι θα έφτιαχνε χρησιμοποιώντας τις στάχτες αυτού που δεν κατάφερε να το κάψει ολόκληρο.

Αλλά μπορεί και να μην μπορείτε να το καταλάβετε. Ή να μη σας νοιάζει ιδιαίτερα. Ή μπορεί να λέτε πως ο άνθρωπος που προκειμένου να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους γράφει ανορθόγραφα το όνομά του δεν έχει καμία σχέση με κανέναν εμπρησμό. «Δεν έκανε τίποτα το παράνομο» λενε οι συμπολίτες που ασπάζονται τη Βουλγαράκειο αντίληψη για τη σχέση νόμιμου και ηθικού: αφού ο τρόπος που βγάζει τα λεφτά του ο Γιάνης είναι νόμιμος, είναι και ηθικός και λόγος σε κανέναν μας δεν πέφτει.

Γι’ αυτούς του συμπολίτες, τους Βουλγαρακιστές, έχω ένα άλλο παράδειγμα που μπορεί να τους βοηθήσει να καταλάβουν πόσο ανόητο είναι αυτό που λένε:

Οι παρτούζες ανάμεσα σε συναινούντες ενηλίκους δεν είναι παράνομες. Το ίδιο και η καθημερινή κατάλωση κρέατος. Το ίδιο και η αφιέρωση ατελείωτων ωρών στον καθρέφτη. Αν όλα τα παραπάνω τα κάνει ένας αρχιμανδρίτης που κηρύττει την εγκράτεια, τη νηστεία, την αποχή από το σεξ εκτός γάμου και την απέχθεια για τη ματαιοδοξία, μπορούμε (και σίγουρα θα το κάνουμε) να τον πούμε απατεώνα ακόμα κι αν δεν έχει κάνει τίποτα παράνομο. Μπορούμε να τον πούμε ανήθικο ακόμα κι αν οι πράξεις αυτές καθεαυτές δεν παραβιάζουν τον δικό μας κώδικα ηθικής. Η ανηθικότητα και η απάτη του προκύπτουν από την προσπάθειά του να επιβάλει στους γύρω του αξίες εντελώς διαφορετικές από αυτές με τις οποίες ζει. Και κανείς (με μυαλό ή χωρίς συμφέρον) δεν θα βρεθεί να τον υπερασπιστεί.

Ο Γιάνης υπήρξε (και ίσως να είναι ακόμα) κήρυκας του λιτού βίου. Το ότι αποδεικνύεται πως ο λιτός βίος στον οποίο αναφέρεται αφορά μόνο τα κορόιδα που υφίστανται τις συνέπειες της επικερδούς πυρομανίας του είναι αρκετό για να τον πει κανείς απατεώνα. Μπορεί η απάτη του να μην είναι νομικής φύσεως, αλλά είναι ηθικής.

Είναι μια απάτη που όχι μόνο κάνει το ερώτημα του τίτλου κατάλληλο μόνο για εκκολαπτόμενες Μαρίες Αντουανέτες, αλλά το παίρνει και το γυρνά ανάποδα: πώς είναι δυνατόν να μην σας πειράζει που τα εισοδήματα του Γιάνη αυξάνονται; Πώς είναι δυνατό να μην σας ενοχλεί που ο εμπρηστής του σπιτιού σας βγάζει λεφτά διηγούμενος τον εμπρησμό και πως ανέχεστε αυτός που σας προέτρεπε σε λιτό βίο προκειμένου να κάνει τα οικονομικά του πειράματα να ζει μέσα στη χλιδή;

Ίσως τελικά να είστε πολύ μεγάλες καρδιές και μπράβο σας.