Με τον τρόπο της Ευρώπης, με την ελευθερία

Αν ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής αποτελούσε μια ελαφρά παραλλαγή σε έναν παγκόσμιο τρόπο ζωής δεν θα είχαμε σοβαρούς λόγους να τον προστατεύσουμε, μιας και δεν θα κινδύνευε. Και να τον χάναμε δεν θα τρεχε και τίποτα. Όταν όμως διαφέρει τόσο πολύ από τους τρόπους ζωής της Ασίας, της Αφρικής ή και της λατινικής Αμερικής, ε τότε έχουμε κάθε λόγο να διατηρήσουμε όλα όσα συνιστούν τη σημερινή Ευρώπη. Γιατί η γηραιά μας ήπειρος είναι ένα ορόσημο, ένα φεγγοβόλο αστέρι. Γι’ αυτό και προσελκύει ανθρώπους κάθε φυλής, γλώσσας και θρησκείας από όλον τον κόσμο. Και πρέπει να είμαστε υπερήφανοι γι’ αυτό.

Η αρχαία ελληνική γραμματεία, το ρωμαϊκό δίκαιο και ο εκκοσμικευμένος χριστιανισμός φιλτραρισμένα και αναγεννημένα μέσα από τον διαφωτισμό αποτελούν τη βάση ενός θαυμαστού εποικοδομήματος, δηλαδή όλων όσων συνιστούν την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Δημοκρατία, ανοικτοί θεσμοί, ελεύθερη αγορά, ανεξάρτητη δικαιοσύνη, ελευθερία έκφρασης, ασφάλεια και καταδίκη της βίας, απαγόρευση της θανατικής ποινής, σεβασμός των μειονοτήτων, ισότητα όλων των φύλων και των φυλών, ανεξιθρησκεία. Δύσκολες και πολύτιμες έννοιες, σχεδόν οντότητες, που αποτελούν το ευρωπαϊκό DNA, οι οποίες δεν είναι καθόλου δεδομένες σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Αντιθέτως σε πολλές από αυτές διώκονται ή απαγορεύονται.

Οι αξίες μας δεν έπεσαν από τον ουρανό. Δεν είναι απόσταγμα σοφίας ενός βασιλιά, ενός προφήτη, μιας θρησκευτικής σέχτας ή ενός think tank. Διαμορφώθηκαν μέσα στους αιώνες από την ευρωπαϊκή αλλά και την παγκόσμια σκέψη  δοκιμάστηκαν από σκληρή κριτική, θριάμβευσαν και κατατροπώθηκαν, σφυρηλατήθηκαν σε εποχές ευημερίας και φτώχειας, ειρήνης και πολέμου, αυταρχικών καθεστώτων και κοινωνικών επαναστάσεων, σκοτεινών και φωτεινών περιόδων για να μας οδηγήσουν σε όλα αυτά που συνιστούν τη σημερινή ενωμένη Ευρώπη. Χωρίς φασισμό, χωρίς κομμουνισμό. Και δεν παγιώθηκαν ποτέ. Οι θεσμοί και οι αξίες ζουν και αναπνέουν μαζί μας, εξελίσσονται και μεταλλάσσονται, γεννάνε και γερνούν, αποτελούν ένα ζωντανό πλάσμα που διατρέχει καθημερινά, κάθε σχολείο, κάθε γειτονιά, κάθε σπίτι, κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Η κοινωνία των ανοικτών θεσμών.

Εξάλλου γι’ αυτό και η Ευρώπη όπως και οι συνοδοιπόροι της, ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία είναι πόλοι έλξης προσφύγων και μεταναστών από όλον τον υπόλοιπο κόσμο. Γι’ αυτόν τον δυτικό τρόπο ζωής. Οι κοινωνίες των ανοικτών θεσμών παράγουν πλούτο για όλους, ενθαρρύνουν την κινητικότητα, φροντίζουν τις ευάλωτες ομάδες, προστατεύουν την ιδιοκτησία, επιτρέπουν την αναδιανομή, εξασφαλίζουν την ευημερία και την αξιοπρέπεια των πολιτών τους. Αν η γυναίκα από το Πακιστάν ή ο άντρας από τη Νιγηρία ήξεραν ότι μεταναστεύουν σε μια περιοχή που κυβερνούν η θεοκρατία, οι δεισιδαιμονίες, οι κάστες ευγενών, η βία, η φτώχια και η εκμετάλλευση δεν θα έκαναν αυτό το παράτολμο «ταξίδι του χαμού». Τέτοιες συνθήκες μπορούσαν να βρουν και στις πατρίδες τους, δεν θα είχαν πολλούς λόγους να αλλάξουν δυνάστες.

Να μην ξεχνάμε ότι οι οικονομικοί μετανάστες από την Ασία και την Αφρική δεν ανήκουν στην κατώτερη τάξη των χωρών τους, αλλά στη μεσαία ή την ανώτερη, μιας και είναι πολύ ακριβό γι αυτούς το τίμημα  που πρέπει να πληρώσουν στους διακινητές μέχρι να φτάσουν στη Γη της Επαγγελίας. Δεν θα είχαν ισχυρά κίνητρα να μεταναστεύσουν αν δεν ήξεραν ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες μετακίνησης και εγκατάστασης αυτό που θα βρουν αξίζει τον κόπο. Όχι μόνο οικονομικά αλλά κυρίως πολιτισμικά. Οι συνθήκες που επικρατούν στη χώρα τους είναι συχνά δυσβάστακτες και επικίνδυνες για τους ίδιους. Αυτοί που δεν αντέχουν, αυτοί που ανησυχούν, έρχονται στην Ευρώπη. Και έρχονται γιατί η Ευρώπη σημαίνει ελευθερία, ανοχή, ευημερία. Όλα αυτά που τους λείπουν.

Είναι τελείως φυσικό οι μετανάστες να μεταφέρουν τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα, την συνολική κουλτούρα τους στη νέα τους πατρίδα. Και γι’ αυτό η Ευρώπη έχει θεσπίσει ανεκτικούς κανόνες για να τους βοηθήσει να προσαρμοστούν. Κανόνες που αυτοί πρέπει να σεβαστούν διότι επέλεξαν να ενσωματωθούν σε κοινωνίες τελείως διαφορετικές από αυτές που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Δεν έρχονται στο πουθενά αλλά σε οργανωμένες, αναπτυγμένες και ιδιαίτερα σύνθετες δομές. Αποτελούν απειλή για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής; Εξαρτάται. Αν γκετοποιηθούν, καταπιεστούν, εξαθλιωθούν και αισθανθούν ανασφαλείς είναι φυσικό να αντιδράσουν, ιδιαίτερα όταν είναι πολυπληθείς. Να αξιώσουν την δική τους πολιτική ισχύ. Αλήθεια όλα αυτά τα εκατοντάδες ασυνόδευτα παιδιά που βιώνουν τη φρίκη ενός καταυλισμού επιπέδου Μόριας τι χαρακτήρα διαμορφώνουν; Πόσο πιθανόν είναι να μισήσουν την κοινωνία στην οποία καλούνται να ξεκινήσουν τη ζωή τους; Πόσο πιθανόν είναι να γίνουν θύματα κάθε ισλαμικού ή άλλου φονταμενταλισμού;

Αυτός είναι ο λόγος που οι μετανάστες πρέπει να ενσωματωθούν στο νέο περιβάλλον. Να μάθουν τη γλώσσα, να πάρουν από τη δική μας παιδεία, να ζήσουν  ειρηνικά και δημιουργικά σε αξιοπρεπείς συνθήκες, να μεταλάβουν του ευρωπαϊκού πολιτισμού διατηρώντας πολλά από τα ταυτοτικά τους στοιχεία, όλα όσα μπορούν να αρθρωθούν ή να συμπλεύσουν με τις δικές μας αξίες. Δεν είναι εύκολο, θέλει προσπάθεια, ανοχή, ευελιξία. Αλλά ο στόχος πρέπει να είναι πάντοτε η ασφάλεια και η ευημερία τόσο αυτών όσο και των ημεδαπών. Για παράδειγμα πρέπει να δεχτούν ότι εδώ άντρες και γυναίκες είναι καθ’ όλα ίσοι. Κανένας δεν φορά μπούργκα. Προστατεύοντας τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής προστατεύεις πρωτίστως τους ευάλωτους αλλοδαπούς και ημεδαπούς.

Οι ενστάσεις που ακούγονται από κάποιους ευρωβουλευτές για τον τίτλο του σχετικού χαρτοφυλακίου περί «προστασίας του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής» που έδωσε η νέα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, είναι υπερβολικές. Δεν έχουν να κάνουν με καμιά ακροδεξιά ρατσιστική ρητορική. Έχουν να κάνουν με το αυτονόητο. Η Ευρώπη δέχεται μεγάλα πλήθη μεταναστών από την Ασία και την Αφρική που στο μέλλον δυστυχώς θα αυξηθούν. Αυτό σε συνδυασμό με το δημογραφικό της πρόβλημα επιβάλουν στη νέα ηγεσία να μεριμνά για το σεβασμό των αξιών μας, τη δημοκρατία, τη συνεργασία, την ειρηνική συμβίωση και φυσικά να πασχίζει για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Ενός φαινομένου που αναπτύσσεται πάντοτε σε περιβάλλον αλλαγών και ανακατατάξεων και ανθεί στα κάθε είδους εξαθλιωμένα γκέτο.

Θεμιτές οι ευαισθησίες φιλελεύθερων φωνών που ανησυχούν μήπως και μια τέτοια κίνηση δημιουργεί κλίμα εχθρότητας προς τους μετανάστες. Μήπως όμως θα έπρεπε να ανησυχούν περισσότερο για το μέλλον της ευρωπαϊκής ιδεολογικής σκευής που εγγυάται την ωφέλιμη για όλους ενσωμάτωση των μεταναστών; Μήπως είναι ο ρατσισμός που θα γιγαντωθεί αν ο ευρωπαϊκός τρόπος καταρρεύσει; Μήπως τα μεγέθη των μεταναστευτικών ροών κάνουν στο μέλλον τη διαφορά που όλοι απευχόμαστε και πρέπει να τις περιορίσουμε προς όφελος όλων; Είναι αλώβητο και απέθαντο το ευρωπαϊκό κεκτημένο; Είναι όλοι οι μετανάστες φιλικοί και προσαρμόσιμοι προς τον ευρωπαϊκό τρόπο; Μπορούν όλοι όσοι θέλουν να έρθουν και να ζήσουν μαζί μας; Προφανώς και όχι. Μήπως τα ευχολόγια δεν κάμπτουν τον λαϊκισμό και την ξενοφοβία αλλά αντιθέτως τα διασπείρουν;   

Όσο για μεγάλο μέρος της ριζοσπασπαστικής αριστεράς που δήθεν σκίζεται και πάλι για τα δικαιώματα η υποκρισία δεν φαίνεται απλώς αλλά ψηλαφείται πάνω στο κοινωνικό σώμα. Πάντοτε για τα δικαιώματα των άλλων και όχι των γηγενών. Τι είναι γι’ αυτήν η Ευρώπη; Καπιταλιστική και νεοφιλελεύθερη και πρέπει να καταστραφεί για να αναδειχθεί ένας άλλος κόσμος, αυτός του σοσιαλισμού. Ποτέ δεν συμβιβάστηκε με την ιδέα ότι ο υπαρκτός σοσιαλισμός κατέρρευσε, καταδικάστηκε στις συνειδήσεις των ανθρώπων και δεν πρόκειται να επανέλθει. Εδώ και χρόνια στο πρόσωπο της επιθετικής συνιστώσας του Ισλάμ είδε ένα νέο υποκείμενο της επανάστασης, έναν εν δυνάμει σύμμαχο. Μέσα στην ιδεολογική και πολιτική παρακμή της, μέσα στην απελπισία της βλέπει και τους εξαθλιωμένους μετανάστες ως αρωγούς των δικών της επιδιώξεων και απώτερων πολιτικών σχεδίων. Είναι κωμικό αλλά το πιστεύει. Το μεταναστευτικό της γυαλίζει ως θρυαλλίδα νέων κοινωνικών εκρήξεων. Θα το αντέξουμε και αυτό.

Η Ευρώπη θα προχωρήσει με όλες τις ψυχές που επέλεξαν να ζήσουν ειρηνικά στο χώρο της. Με σεβασμό προς όλες τις μειονότητες, αλλά με τον δικό της τρόπο. Η κοινωνική «βιοποικιλότητα» είναι πηγή ζωής. Αρκεί να τηρούνται οι κανόνες του ευρωπαϊκού κεκτημένου.