Εμφύλιος χωρίς τέλος

Μιλώντας με έναν σπουδαίο διανοούμενο τον ρώτησα πότε κατά τη γνώμη του θα τελειώσει ο εμφύλιος. Μου απάντησε ότι χρειάζεται χρόνος, χρόνια: «Δεν θα πω ότι πρέπει να περάσει μια γενιά αλλά σίγουρα πρέπει να περάσει πολύς καιρός γιατί τα πνεύματα οξύνθηκαν σε ακραίο βαθμό και τα ρήγματα που δημιουργήθηκαν είναι βαθιά. Και μόνο το γεγονός ότι έγινε ομαλά η πολιτική αλλαγή είναι σημαντικό επίτευγμα της ελληνικής δημοκρατίας. Αλλοι φοβόντουσαν ότι δεν θα γίνουν εκλογές λόγω θερμού επεισοδίου με την Τουρκία, άλλοι μιλούσαν για κίνδυνο νοθείας, πολλά καταστροφικά σενάρια διακινήθηκαν και τελικά άλλαξε η κυβέρνηση χωρίς να υπάρξουν καταστροφικές εντάσεις ή απρόοπτα. Έγινε, λοιπόν, ένα σημαντικό βήμα. Το άλλο που ρωτάτε, πότε θα τελειώσει ο εμφύλιος, αργεί ακόμη». 

Μου φαίνεται πως έχει δίκιο. Όσο παρακολουθώ το δημόσιο διάλογο πείθομαι ότι είμαστε ακόμη πολύ μακριά από την υπέρβαση του διχασμού που καθόρισε την εποχή των μνημονίων. Υπάρχει μια φοβερή ετοιμότητα επίθεσης στον αντίπαλο όχι με όρους πολιτικής αντιπαράθεσης αλλά με διάθεση αφανισμού του. Περισσότερο ενδιαφέρει ποιος είναι, τι εκπροσωπεί, από πού έρχεται και λιγότερο τι λέει, ποιες θέσεις εκφράζει, τι πιστεύει. Η προσπάθεια αποδόμησης του υποκειμένου είναι πολύ εντονότερη από την προσπάθεια κατάρριψης των επιχειρημάτων του. Και το επίπεδο πέφτει όλο και πιο χαμηλά. Δεν έχουμε τελειώσει με τους «ψόφους». 

Παρόλο που η κυβέρνηση έχει μπροστά της μια καθαρή τετραετία και από πουθενά δεν προκύπτει πιθανότητα ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων, η φασαρία που γίνεται είναι προεκλογικής δυναμικής. Κραυγές, συνθήματα, εξυπνακισμοί, ατάκες, τακτικισμοί, επικοινωνιακά κόλπα, ανορθολογικά ξεσπάσματα χαρακώματα. Και ψέματα, πολλά ψέματα. Η παθολογία ξεκινάει από πάνω, από το πολιτικό σύστημα, και φτάνει μέχρι κάτω, στη βάση των φανατισμένων (όπως εκφράζονται στα social media). 

Αν παρακολουθήσει κανείς την επικαιρότητα παρουσιασμένη μόνο από τη μία πλευρά, την κυβερνητική, θα αισθανθεί ευτυχισμένος. Για παράδειγμα ο τίτλος ήταν «αυξήσεις στη ΔΕΗ - δεν επηρεάζονται οι καταναλωτές». Αν περάσει απέναντι («κωλοτούμπα για τα πλεονάσματα, μετά την κωλοτούμπα για τις Πρέσπες») θα τρομάξει και θα στενοχωρηθεί. Και αν θελήσει να βρει την αλήθεια, θα δυσκολευτεί πολύ. 

Μήπως είναι ζαίος ο Γαβράς; Πόση ανοησία σε συνδυασμό με πόσο μίσος κάνουν πόσο κακό σε μια κοινωνία πόσο αντιφατική και πόσο ανώριμη. 

Το θέμα δεν είναι πια η αναζήτηση των αιτίων του φαινομένου (έτσι κι αλλιώς υπάρχουν δυο-τρεις αναγνώσεις-ερμηνείες) όσο η συζήτηση για την υπέρβασή του. 

Φαντάζομαι ότι έχει σημασία να επιμείνουν οι μετριοπαθείς που ενδιαφέρονται για το εθνικώς ωφέλιμο πέρα από ιδιοτέλεια, σκοπιμότητες και ιδεοληψίες. Αλλά με ποιο κίνητρο; Μόνο ο ιδεαλισμός μπορεί να τους κρατήσει στη δημόσια σφαίρα, εφόσον δεν αναζητούν εκεί επαγγελματική διέξοδο. 

Ρώτησα τον συνομιλητή μου γιατί δεν παρεμβαίνει στο δημόσιο διάλογο πιο συχνά. Μου είπε ότι η τοξικότητα των επιθέσεων που δέχεται κάθε φορά που γράφει ή λέει κάτι αιχμηρό επιβαρύνουν την υγεία του. Και θέλει να προστατευθεί. Μάλλον έχει δίκιο και σ’ αυτό.