31 Αυγούστου 2019: 70 χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, o Δημήτρης Φύσσας εξηγεί γιατί όλοι χάσαμε.
Καθώς φέτος, στις 31 Αυγούστου, κλείνουν 70 στρογγυλά χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, ευκαιρία είναι ν’ αναστοχαστούμε σχετικά με το μείζον αυτό γεγονός, που ολοκλήρωσε την αιματηρότατη δεκαετία του ’40.
Θυμίζω λοιπόν ότι κατά τη διάρκεια της τριπλής Κατοχής (1941-44) η αριστερή αντίσταση είχε δυναμώσει τόσο πολύ -ειδικά με τα ιταλικά όπλα μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943- ώστε με την απελευθέρωση από τους Γερμανούς (Οκτώβρης 1944), η Αριστερά να μη δέχεται την παλινόρθωση του αστικού καπιταλιστικού καθεστώτος. Όμως, καθώς η Ελλάδα είχε ήδη συμφωνηθεί ν’ ανήκει στη βρετανική σφαίρα επιρροής (συμφωνία της Μόσχας ή «συμφωνία των ποσοστών»), τα σοβιετικά στρατεύματα, απωθώντας τους Γερμανούς, σταμάτησαν επιμελώς στα βουλγάρικα σύνορα και δεν μπήκαν στη χώρα μας.
Συνεπώς η Ελλάδα δεν υπήρχε περίπτωση να περάσει στο κομμουνιστικό μπλοκ. Αυτό το απλό πράγμα δεν έγινε δυνατό να γίνει αντιληπτό από την ηγεσία του ΚΚΕ: έτσι επήλθαν τα Δεκεμβριανά του 1944, οπότε οι δυνάμεις της επίσημης κυβέρνησης, με την ισχυρή βοήθεια των Βρετανών, συνέτριψαν τον κατά βάση κομμουνιστικό ΕΛΑΣ στην Αθήνα (η σύγκρουση ήταν πρωτοφανής, δεδομένου ότι ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος συνεχιζόταν και η ναζιστική Γερμανία, καθώς και η φασιστική Ιαπωνία αντέχανε ακόμα). Τα επόμενα χρόνια το μεν ΚΚΕ δεν παραδέχτηκε την ήττα, ούτε προσανατολίστηκε σε αποκλειστικά κοινοβουλευτική δράση, η δε Δεξιά και μάλιστα η Άκρα Δεξιά, άσκησε άγρια τρομοκρατία κατά των αριστερών– μέχρις ότου το ΚΚΕ, πέφτοντας στην παγίδα, εξωθήθηκε σε νέο πόλεμο πάνω στα βουνά. Ο γενικευμένος αυτός Εμφύλιος Πόλεμος (ο επίσημος: γιατί άτυπα τον είχε αρχίσει το ΚΚΕ το 1943, αρχικά στα βουνά κι αργότερα στις πόλεις) κράτησε από το 1946 ως το 1949 και τέλειωσε με τη νίκη του Εθνικού Στρατού εναντίον του «Δημοκρατικού Στρατού» του ΚΚΕ.
Ο πόλεμος υπήρξε εμφύλιος και όχι «συμμοριτοπόλεμος», ούτε «ανταρτοπόλεμος». Ο όρος «συμμορίτες» πολύ περισσότερο ταίριαζε στους ακροδεξιούς φονιάδες Σουρλαίους, ΜΑΥδες κ.λπ. ή στη δολοφονική ΟΠΛΑ του ΚΚΕ (που είχε όμως ήδη διαλυθεί), παρά στους αρκετά πειθαρχημένους στρατιώτες του «Δημοκρατικού Στρατού». Ούτε απλός «ανταρτοπόλεμος» ήταν, δεδομένου ότι ο «Δημοκρατικός Στρατός» έλεγχε εκτεταμένες περιοχές, όπου είχε επιβάλει οιονεί κρατική οργάνωση, για να μη μιλήσουμε για την πολιτική επιρροή του ΚΚΕ στις πόλεις. Ο πόλεμος υπήρξε εμφύλιος, γιατί οι στρατιώτες και των δύο πλευρών ήταν Έλληνες πολίτες. Κι αν ο «Δημοκρατικός Στρατός» εφοδιαζόταν από τις «Λαϊκές Δημοκρατίες» (όπου αργότερα κατέφυγαν ως πρόσφυγες όσοι μαχητές του διασώθηκαν μετά τις τελευταίες μάχες, ιδίως στο Γράμμο), άλλο τόσο και περισσότερο εφοδιαζόταν ο Εθνικός Στρατός από τους Αμερικανούς.
Ο ελληνικός Εμφύλιος υπήρξε η πρώτη σύγκρουση του «Ψυχρού Πολέμου» (1945- 1989), κατά τον οποίο το δυτικό και το κομμουνιστικό στρατόπεδο, πρώην πρόσκαιροι σύμμαχοι κατά του Άξονα, συγκρούστηκαν πολλές φορές και σε πολλά επίπεδα (μάχες, διπλωματία, κατασκοπία, τεχνολογία, πραξικοπήματα, αποσκιρτήσεις χωρών, στρατιωτικές επεμβάσεις, εντυπώσεις κοινής γνώμης κ.λπ.), χωρίς όμως οι δύο επικεφαλής (ΗΠΑ - Σοβ. Ένωση) να πολεμήσουν ποτέ απευθείας. Ο Στάλιν χρησιμοποίησε τον Ελληνικό Εμφύλιο για να φθείρει πολιτικά τους Αγγλοαμερικάνους, ενώ οι τελευταίοι δοκίμασαν εδώ όπλα που αργότερα αξιοποιήθηκαν αλλού. Αλλά πραγματικό διακύβευμα νίκης δεν υπήρχε, αφού εξαρχής η Ελλάδα ήταν προαποφασισμένα σφηνωμένη στο δυτικό μπλοκ. Κι αν υποθέσουμε ότι όντως οι κομμουνιστές νικούσαν και επέβαλαν το καθεστώς τους, τότε από το 1989 ο κομμουνισμός θα είχε καταρρεύσει όπως παντού στην Ευρώπη και η Ελλάδα θα ήταν τώρα κάπως σαν την Αλβανία ή τη Βουλγαρία.
Η Ελλάδα μετά τον Εμφύλιο υπήρξε αναπόφευκτα μια αντικομμουνιστική, περιορισμένη και ελεγχόμενη δημοκρατία (κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί για τις χώρες του ανατολικού μπλοκ, που δεν είχαν καν επίφαση δημοκρατίας), με κύριο προσόν ανέλιξης την «εθνικοφροσύνη» και όχι την προσωπική αξία. Πάντως οι πολιτικές ελευθερίες σε γενικές γραμμές λειτουργούσαν, σταδιακά τα Μακρονήσια έκλειναν και οι εκτελέσεις λιγόστευαν, ώσπου έπαψαν το 1954 (τελευταίος ο Νίκος Πλουμπίδης, αποκηρυγμένος και από το ΚΚΕ), ενώ το αριστερό κόμμα της ΕΔΑ ήταν νόμιμο, με σημαντική δύναμη στους Δήμους, το συνδικαλισμό και στη Βουλή. Όταν όμως η δημοκρατία αυτή «κινδύνεψε» –κατά τους ψυχροπολεμικούς ιθύνοντες– να λάβει μια κάπως πιο «αριστερή» κατεύθυνση, πρώτα ήρθε η βία και νοθεία του 1961 (κάτι που και σήμερα ακόμα αρνείται ο κ. Βαρβιτσιώτης πατήρ, πρώην υπουργός του ορίτζιναλ Καραμανλή και πρώην επικεφαλής των ευρωβουλευτών της ΝΔ), ενώ αργότερα οι προγραμματισμένες εκλογές του Μάη του 1967 ματαιώθηκαν, με το πραξικόπημα της χούντας και του βασιλιά. Κι αν εφτά χρόνια μετά η δικτατορία κατέρρευσε, είχε ωστόσο προλάβει πρώτα να εκτελέσει το εθνικιστικό της έγκλημα στην Κύπρο (οι χειρότερες στρατιωτικές ήττες της νεότερης Ελλάδας οφείλονται σε εθνικιστικούς μαξιμαλισμούς: το «μαύρο ’97», η μικρασιατική καταστροφή του 1922 και η Κύπρος του 1964-74).
Ο Εμφύλιος Πόλεμος κερδήθηκε από μια ετερόκλητη, μα αναγκαστική πολιτική συμμαχία δημοκρατικών δεξιών, φιλελεύθερων, σοσιαλιστών και ακροδεξιών. Πρωθυπουργός στο μεγαλύτερο μέρος του ήταν ο βενιζελικός Σοφούλης. Όμως (σχεδόν) κανείς από τους πολιτικούς επιγόνους των παραπάνω δεν θέλει να θυμάται την επέτειο της λήξης του, επειδή (σχεδόν) κανείς δεν νιώθει περήφανος για ό,τι έγινε τότε. Θυμούνται όμως και γιορτάζουν κάθε τέλος Αυγούστου οι ηττημένοι κομμουνιστές και οι εκ των νικητών ακροδεξιοί (για τους οποίους τα Δεκεμβριανά και ο Εμφύλιος ήταν θείο δώρο, αφού τούς εξασφάλισε ατιμωρησία για όσους απ’ αυτούς είχαν συνεργαστεί με τους Γερμανούς).
Δεν νομίζω όμως ότι το δικαιούνται. Οι μεν κομμουνιστές ευθύνονται για τον απόλυτο παραλογισμό, ο οποίος επαγγελόταν μια ανέφικτη νίκη, πράγμα που οδήγησε στην προσωπική καταστροφή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, η δημιουργικότητα των οποίων ουδέποτε διοχετεύτηκε στην κοινωνία. Αψυχολόγητη, ετσιθελική πολιτική, «βολονταριστική» στην κομμουνιστική αργκό (που και να κέρδιζαν, το ξαναλέω, ποιος θα ήθελε να έχει ζήσει 40 χρόνια ελληνικού σταλινισμού; Διαβάστε το μυθιστόρημά μου «Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος»). Κι αν ο αγώνας εκείνος ήταν «ηρωικός» (όπως υπογραμμίζει έκτοτε, μεταφυσικότατα, το ΚΚΕ), ο ηρωισμός συνίστανταν όχι στο ότι οι άνθρωποι αγωνίζονταν για τον κομμουνισμό, αλλά στο ότι αγνοούσαν το ανέφικτο της επιβολής του. Άσε που ο ηρωισμός δεν είναι μονοπώλιο μιας πολιτικής πλευράς, αλλά προσωπική επιλογή ποικίλων υποκειμένων: δεν ήταν ήρωες μόνο όσοι φώναζαν «Ζήτω το κόμμα» μπροστά στο απόσπασμα, μα και οι ευέλπιδες της Μαδρίτης στον ισπανικό Εμφύλιο και υπερασπιστές του Μακρυγιάννη το ’44, και οι Γιαπωνέζοι καμικάζι το ’45 και οι Ούγγροι εργάτες το ’56.
Ούτε όμως οι ακροδεξιοί δικαιούνται να γιορτάζουν το τέλος του «συμμοριτοπόλεμου», όπως τον αποκαλούν. Γιατί ο κορμός τους βγήκε μέσα από το φιλοναζισμό και τη συνεργασία με τους Γερμανούς, γιατί στηρίχτηκαν στο προνομιακό γι’ αυτούς –αλλά πάντα ανήθικο– πεδίο της βίας και της τρομοκρατίας (ποιος μπορεί να ’ναι περήφανος για το Μακρονήσι;), γιατί ευθύνονται για τη χούντα του ’67 και τη διχοτόμηση της Κύπρου το ’74, γιατί δεν προσφέρανε ποτέ τίποτα στον πολιτισμό. Τέλος, γιατί η ελληνοχριστιανική - ρατσιστική πομφόλυγα της «Αιωνίας Ελλάδας», η οποία εξακολουθεί να διέπει τη σκέψη τους, είναι πάντα σε «ετοιμότητα» και γι’ άλλες συμφορές, όπως έδειξε την τελευταία δεκαετία η πρακτική της νεοναζιστικής (κι όχι απλά νεοφασιστικής) Χρυσής Αυγής.
Όλοι χάσαμε από τον Εμφύλιο Πόλεμο. Κλειστήκαμε στο καβούκι μας και ομφαλοσκοπηθήκαμε ματώνοντας τέσσερα χρόνια επιπλέον, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος έγλειφε ήδη τις πληγές του Παγκόσμιου Πολέμου. Χάσαμε σε ευκαιρίες ανασυγκρότησης, χάσαμε σε ανθρωπιά, χάσαμε σε αίσθημα ρεαλισμού, χάσαμε σε πανευρωπαϊκή - παγκόσμια (και όχι ελληνοκεντρική) θεώρηση των πραγμάτων. Ζήσαμε τη γιγάντωση ενός πανίσχυρου κράτους-αφέντη, τις συνέπειες του οποίου πληρώνουμε και σήμερα. Άρα, η επέτειος θα ’πρεπε να ’ναι ευκαιρία για σκέψη, προβληματισμό και περισυλλογή. Αντ’ αυτού, θα δούμε πάλι μπλε και κόκκινες σημαίες, ρητορείες, κορόνες και υποσχέσεις για νέους «αγώνες» ένθεν και ένθεν. Ωραία, ρε παιδιά, ακόμα έναν τέτοιο «αγώνα» και το διαλύσαμε το μαγαζί.
ΥΓ. Το άρθρο αυτό βασίστηκε κατά 99% σε αντίστοιχο που είχε δημοσιευτεί και πάλι εδώ, δέκα χρόνια πριν, στα τοτινά 60 χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου.
