Το παράδοξο ταγκό του Μάκβεθ με τη Δημοκρατία

Οι αναστοχασμοί που εκτίθενται, στη συνέχεια, γίνονται με την ευκαιρία ολοκλήρωσης της ανάγνωσης του «Μάκβεθ» του Jo Nesbo. Ήθελα, από πέρυσι, να δω πώς ο σπουδαίος αυτός λογοτέχνης θα κατάφερνε να μεταφέρει την ιστορία του Σαίξπηρ στο πλαίσιο ενός αστυνομικού μυθιστορήματος. Πώς θα μπορούσε να αποδώσει την ατμόσφαιρα των εντάσεων που πυροδοτεί η απελευθέρωση των ορμέμφυτων με τις θεσμικές αντιστάσεις μιας πόλης, της δεκαετίας ’70; Πώς θα μπορούσε να ξεπεράσει τα όρια των ηρώων του και να διαχειριστεί με επάρκεια την μεταφυσική ερμηνεία που ο Σαίξπηρ δανείστηκε από τους δικούς μας τραγικούς;

Η τύρβη της καθημερινότητας, ωστόσο, καθυστέρησε τις απαντήσεις κατά μερικούς μήνες. Έτσι, η ανάγνωση των παθών του (επιθεωρητή) Μάκβεθ έγινε μέσα σ’ ένα πολιτικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από τις πρώτες βδομάδες διακυβέρνησης της ΝΔ. Μιας κυβέρνησης που υποσχέθηκε να βάλει τέλος στον ξεδιάντροπο πελατειασμό και την φθορά των θεσμών διακυβέρνησης που επιχείρησε ο ΣΥΡΙΖΑ και ο κ. Τσίπρας.

Θες η επαγγελματική διαστροφή, θες οι υπόγειες νοητικές διεργασίες, έπιασα τον εαυτό μου να κάνει συνειρμούς για την πολιτική κατάσταση. Και, γνωρίζοντας ότι πρόκειται για μια ασύνειδη διαδικασία, έμεινα να τις παρατηρώ. Όταν, όμως, είδα ότι κάποιες από εκείνες τις σκέψεις μου άρεσαν, δευτερογενώς, αποφάσισα να τις κοινοποιήσω.

Σκέψη πρώτη: Ίδια, όπως ο Μάκβεθ που έρχεται να αποκαταστήσει την ανομία στην παραπαίουσα πόλη, εμφανίζεται και η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Για παράδειγμα, το αίτημα για την βελτίωση των συνθηκών ζωής στην μεγάλη πόλη μας, την Αθήνα, είναι πάνδημο. Ναρκωτικά, βρώμα, εγκληματικότητα συνθέτουν τον καμβά της καθημερινότητάς μας. Οι νέοι «υπερασπιστές του βασιλείου» μας έδωσαν, όμως, μια πρώτη γεύση του πως θα πορευτούν. Μας έδειξαν ότι δύσκολα θα μπορέσουν να διαχειριστούν την δίψα τους για εξουσία, τις προκλήσεις του πελατειασμού και του λαϊκισμού με τα ηθικά διλήμματα που η χρηστή διακυβέρνηση θέτει.

Ο επικοινωνιακός καταιγισμός των πρώτων ημερών σκιάζεται, ήδη από θεσμικές ανορθογραφίες που δημιουργούν εύλογα ερωτηματικά για τη συνέχεια.

Τα ίδια διλήμματα αντιμετωπίζει και ο Μάκβεθ, όταν αποφασίζει για έναν υπερκείμενο σκοπό να αρχίσει να βάζει τάξη στην πόλη αλλά με αδόκιμο τρόπο.

Σκέψη δεύτερη: Ο Μάκβεθ ο ίδιος έχει ηθική ακεραιότητα. Δεν στρέφεται ούτε σκοτώνει για τη χαρά των διεστραμμένων ενστίκτων ενός καθ’ έξιν και κατά συρροή εγκληματία. Επηρεάζεται, εξαρτάται, μάλλον απολύτως, από τον έρωτά του προς την Λαίδη. Το περιβάλλον του ηγεμόνα ως καθοριστικού παράγοντα, στον βαθμό που αποκτά μια επιχειρησιακή κλειστότητα, έχει πολλαπλώς επισημανθεί ως αίτιο πολλών προσωπικών, κοινωνικών και πολιτικών δεινών. Το Bunker (ασφαλές καταφύγιο) με το όνομα «Μαξίμου» η «Προεδρία Κυβέρνησης», oσονδήποτε επιτελικό ρόλο κι αν οραματίζεται ο κ. Μητσοτάκης ότι μπορεί να έχει στην λειτουργία του κράτους, πάντως, έχει όλες τις προϋποθέσεις να αποτελέσει «περιβάλλον».  

Σκέψη τρίτη: Ακόμη και οι πιο δύσπιστοι θα δεχτούν ως θετική την εξέλιξη εάν στο τέλος της διακυβέρνησής τους, οι νέοι υπερασπιστές του βασιλείου θα έχουν καταφέρει, μέσα από πάθη, μίση, επιτυχίες και αποτυχίες, να ενδυναμώσουν τους θεσμούς της Πολιτείας. Εάν το σημείο στο οποίο θα ισορροπήσουν θα είναι, εν τέλει, ένα σημείο καλύτερο για την Πολιτεία- όχι γι αυτούς. Για να γίνει, όμως αυτό, θα πρέπει να αλλάξουν πράγματα στην οργάνωση και την λειτουργία της τα οποία, όμως, δεν θα αποφέρουν, ντε και καλά,  προσωπικά οφέλη σε όσους θα το επιχειρήσουν.

Στην ίδια κατηγορική προσταγή «να σωθεί η πόλη» καταλήγει και ο Nesbo μέσα από τις καταστροφές, τις ήττες και τις απώλειες των ηρώων του. Εν τέλει, η θεσμική θωράκιση της Πολιτείας είναι εκείνη που αναδείχνεται μόνη ικανή να ανασχέσει τις αδυναμίες των ανθρώπων που ζουν σ’ αυτήν.

H μάχη όλων ημών που δεν πιστεύουμε στους ουρανόπεμπτους και χαρισματικούς ηγέτες, αλλά στους μεταρρυθμιστές εργάτες οποιουδήποτε επιπέδου, κατηγορίας και αναγνωρισιμότητας, είναι να συμβάλουμε σ’ ένα -οσοδήποτε μικρό κι αν είναι- βήμα που ενδυναμώνει τους θεσμούς και το κράτος δικαίου στη χώρα μας.

Παρά τις συγκυρίες και τις εξαιρετικά μεγάλες επιφυλάξεις μου έναντι της νέας ηγεσίας, θα συνεχίσω να προσπαθώ να συμβάλλω στην ενδυνάμωση των θεσμών στη χώρα μας, όπως έκανα και όταν στα πέτρινα για την χρηστή διακυβέρνηση χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ, έβλεπα τα γιουρούσια των συριζαίων εναντίον του κράτους δικαίου και των θεσμών.

Μετά από 640 πυκνογραμμένες σελίδες ο σπουδαίος Nesbo μας δείχνει ότι δεν είναι μοιρολατρική και προεξοφλημένη η ήττα της Πόλης - ακόμη κι όταν εκείνοι που κλήθηκαν να διαχειριστούν το παρόν και το μέλλον της, στράφηκαν εναντίον της.

Μια σπουδαία κατάληξη που ακυρώνει την μεταφυσική στάση και παραδοχή του Σαίξπηρ στον πρωτότυπο Μάκβεθ.

Αυτό επιτρέπει σ’ εμάς τους χαρακτηρισμένους από τους μπλε και ροζ λαϊκιστές ως «θεσμολάγνους», να συνεχίζουμε να ποτίζουμε ένα δέντρο που έχει, πλέον, βαθιές και ισχυρές ρίζες στη χώρα μας, το δέντρο της δημοκρατίας.