Η βαθιά διασύνδεση ανάμεσα στην ακαδημαϊκή και την πολιτική ελευθερία

Και όμως, σε καιρό απαξίωσης της αριστείας, συμβαίνουν πολύ σημαντικά, παγκόσμια επιστημονικά γεγονότα στην Ελλάδα…

Ας δούμε τα παρακάτω πολύ σημαντικά ονόματα καθηγητών και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα στα οποία διδάσκουν...

• Homi Bhabha (Harvard, Διευθυντής του Mahindra Humanities Center)
• Γιώργος Δερτιλής (EHESS, Παρίσι)
• Peter Frankopan (Οξφόρδη, Διευθυντής του Oxford Centre for Byzantine Research)
• Michèle Lamont (Harvard, Διευθυντής του Weatherhead Center for International Affairs)
• Σπύρος Πολλάλης (Harvard School of Design)
• Παναγιώτης Ροϊλός (Harvard, Ιδρυτής της Δελφικής Ακαδημίας)
• Δημήτρης Γιατρομανωλάκης (Johns Hopkins University)

Αυτή λοιπόν είναι η επιτροπή που διευθύνει την Δελφική Ακαδημία Ευρωπαϊκών Σπουδών.

Για 3η συνεχή χρονιά το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, με την οικονομική υποστήριξη της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, διοργάνωσε από τις 16-29 Ιουνίου, διεπιστημονικά σεμινάρια ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών, τα οποία απευθύνονται σε μεταπτυχιακούς αλλά και προπτυχιακούς φοιτητές. Αυτή τη χρονιά εστίασε στις περιβαλλοντικές σπουδές και την περιβαλλοντική πολιτική σε ευρωπαϊκά και παγκόσμια πλαίσια. Δίδαξαν οι καθηγητές John Barry, από το Queen's University/Belfast, και James Engel, και Verena Conley, από το Harvard University.

H ATHENS VOICE συζήτησε με τους καθηγητές Τζον Μπάρι και Τζέιμς Ένγκελ.

Καθηγητά Μπάρι, τελικά, υπάρχει κάποιος πολιτικός χώρος στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων και των Κομμάτων Οικολογίας, που δείχνουν αληθινό ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή;
Αρχικά να πω προτιμώ να χρησιμοποιώ τον όρο «κλιματική κατάρρευση» ή «κλιματικό χάος» αντί για το «κλιματική αλλαγή». Ονομάζοντάς το «κλιματική αλλαγή» είναι σαν να αποκαλούμε έναν στρατιωτικό εισβολέα «ανεπιθύμητο επισκέπτη». Ο όρος αυτός δεν επικοινωνεί πλήρως τη δριμύτητα της απειλής που αντιμετωπίζουμε και την αναγκαιότητα αντίδρασης. Τα μόνα κόμματα που δείχνουν να παίρνουν σοβαρά υπόψη την κλιματική κατάρρευση είναι τα Πράσινα κόμματα, και μερικά μικρά Αριστερά  της Ευρώπης. Πολλά κόμματα μιλάνε για κλιματική δράση, όμως νομίζω ότι δεν αποδέχονται πραγματικά την μεγάλη κλίμακα των αλλαγών που απαιτούνται στις δομές και στην οικονομία  ή οποία οφείλει να έχει μια απόλυτη απαλλαγή από τον άνθρακα. Κατά τη γνώμη μου, η αλλαγή που ψάχνουν τα παραδοσιακά κόμματα για την σταθεροποίηση του κλίματος και μια οικολογική υποδομή στη ζωή μας, δεν γίνεται διατηρώντας αυτή τη μορφή οικονομίας  και το «business as usual»

Και έχουμε φτάσει στο σημείο όπου το πρόσωπο - σύμβολο των πολέμιων των αλλαγών είναι ο πλανητάρχης Τραμπ, και των υπέρμαχων η 16χρονη Greta Thunberg.
Ο Πρόεδρος Τραμπ ο οποίος είναι εντελώς εναντίον στο να αναληφθεί δράση για την κλιματική κατάρρευση, και άλλοι πολλοί λαϊκιστές που την αρνούνται, χλευάζουν και ασκούν κριτική στην κλιματική επιστήμη, την θεωρούν ελιτίστικη, άρα και χωρίς ενδιαφέρον για τον κόσμο. Είμαι σίγουρος ότι η Ιστορία θα τους κρίνει πολύ αυστηρά, επειδή στάθηκαν εμπόδιο στις αλλαγές που πρέπει να γίνουν τώρα, και με χαμηλό ακόμα κόστος, αντί να περιμένουμε την τελευταία στιγμή. Στο κάτω-κάτω, φτιάχνεις τη στέγη σου όταν υπάρχει λιακάδα, όχι όταν βρέχει. Από την άλλη έχουμε την άνοδο της κοινωνικής κινητοποίησης γύρω από την κλιματική καταστροφή, όπως η μαζική σχολική απεργία του κινήματος για το κλίμα, που ηγήθηκε η νεαρή Σουηδή έφηβη Greta Thunberg. Σπουδαία παιδιά…!

Οι άνθρωποι εξακολουθούν να δρουν προκαλώντας την κλιματική κατάρρευση γιατί πιστεύουν ότι στο τέλος, αν θελήσουν, θα μπορέσουν να την ανατρέψουν. Ίσως οι επιστήμονες πρέπει να συμβάλλουν στο να δείξουν πόσο λάθος είναι αυτή η αντίληψη;
Καθώς θα χρειαστούμε τεχνολογική καινοτομία για να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε την κρίση της κλιματικής κατάρρευσης, είναι εξαιρετικά ριψοκίνδυνο και απερίσκεπτο να περιμένουμε ότι μπορούμε να συνεχίσουμε να καίμε άνθρακα και να εμπλεκόμαστε με μη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, και να σκεφτόμαστε ότι κάποιο είδος τεχνολογίας θα έρθει ως δια μαγείας να λύσει το θέμα. Στην έρευνά μου αυτό το ονόμασα ο συναρπαστικός «μύθος του δόρατος του Αχιλλέα». Είναι δηλαδή ένας μυθικός ευσεβής πόθος ότι ο ίδιος δρόμος που δημιούργησε τα προβλήματα θα τα επουλώσει τις πληγές, σαν το δόρυ του Αχιλλέα, και να μας επιτρέψει να αποφύγουμε να κάνουμε μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, στην οικονομία κτλ.

Συμμετείχατε για πρώτη φορά στη Δελφική Ακαδημία Ευρωπαϊκών Σπουδών. Ποιο είναι το βασικό σας συμπέρασμα;
Το φετινό σεμινάριο ήταν πολύ συναρπαστικό. Τρεις Πανεπιστημιακοί δίδαξαν τρία, μικρής διάρκειας σεμινάρια για δύο εβδομάδες, πάνω σε πλατιά και πολύ σημαντικά θέματα, γνώσεις που χρειαζόμαστε για να ανταποκριθούμε στην πρόκληση της χιονοστιβάδας της οικολογικής κρίσης, με θάρρος και αυτοπεποίθηση. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση της κλιματικής κατάρρευσης, σαν να ζούμε τις πρώτες ημέρες της οικοδόμησης καλύτερων κοινωνιών.

Οι άνθρωποι διατηρούν πάντα μια επιφύλαξη σχετικά με το πώς ακαδημαϊκές συζητήσεις μπορούν να συνεισφέρουν σε τόσο σημαντικά θέματα. Ποια είναι η γνώμη σας;
Θα ήθελα να συναντήσω αυτούς τους ανθρώπους και να τους μιλήσω για τις ανησυχίες τους! Τα δύσκολα και περίπλοκα ζητήματα, απαιτούν χώρο και χρόνο για να συζητηθούν, να εξεταστούν από διαφορετικές οπτικές γωνίες, να συζητηθούν διαφορετικές λύσεις. Πριν ενεργήσουμε, είναι πάντα καλύτερο να σκεφτόμαστε. Θα ενθάρρυνα τέτοιες ακαδημαϊκές συζητήσεις, ιδιαίτερα σε σχέση με τους νέους ανθρώπους που θα ηγηθούν επιχειρήσεων, τους πολιτικούς ακτιβιστές, τα μέλη ομάδων που χαράσσουν πολιτική. Είναι πολύ σημαντικό είναι να ενημερώσουμε αυτούς τους νέους ηγέτες του αύριο για τα θέματα που θα αντιμετωπίσουν. Όπως κανείς δεν έχει όλες τις απαντήσεις, έτσι ούτε μια ακαδημαϊκή κοινότητα ή μια πολιτική άποψη μπορεί να τις έχει. Είναι όμως ζωτικής σημασίας να έχουμε μια ποικιλία φωνών και πλουραλισμού στη σκέψη μας γι αυτά τα θέματα και αυτό είναι που κάνουν τέτοιες ακαδημαϊκές συζητήσεις. Προσωπικά, και ως άνθρωπος που παίρνω πολύ σοβαρά το γεγονός ότι πληρώνομαι  από τους φόρους των πολιτών, θεωρώ τον εαυτό μου εργαζόμενο του δημόσιου τομέα, και έτσι ανεβάζω δωρεάν όλα τα διδακτικά μου υλικά. Είμαι ευτυχής να τα μοιραστώ με οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να επικοινωνήσει μαζί μου.

Καθηγητά Ένγκελ, στο σεμινάριό σας διαβάσατε έργα πολλών μεγάλων συγγραφέων. Μου έρχεται στο μυαλό ένας άλλος, ο Ναθάνιελ Χόθορν. Ποιο θα είναι το «άλικο γράμμα» που στο μέλλον θα κρύβουμε όλοι στο στήθος, σχετικά με την καταστροφή που προκαλέσαμε στο περιβάλλον;
Ένα «Άλικο Γράμμα» που θα μπορεί να λειτουργήσει σαν δικαστική απόφαση που θα βγάλουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας  για εμάς. Ότι υπήρξαμε εγωιστές και καταστρεπτικοί, και όχι μόνο ενεργήσαμε βίαια προς το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, αλλά και απέναντι στους συνανθρώπους μας που στάθηκαν λιγότερο τυχεροί από εμάς. Για παράδειγμα, οι φτωχότεροι είναι αυτοί που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική διάσπαση. Οι περιβαλλοντολογικές ανησυχίες, είναι οι ανησυχίες για τη ζωή αλλά και για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτά τα δύο δεν μπορούν να διαχωριστούν. Οι νεαροί συμμετέχοντες στο καλοκαιρινό σεμινάριο είναι ελπιδοφόροι. Και αυτό γιατί αντιμετωπίζουν τα περιβαλλοντικά θέματα με καθαρότερη ματιά από ότι οι άνθρωποι στη δική μου, παλαιότερη γενιά.

Υπάρχει κάτι αληθινά εντυπωσιακό σχετικά με κάποιους μεγάλους συγγραφείς και τη σχέση τους με τη φύση;
Αυτοί οι συγγραφείς, τους οποίους αποκαλούμε σπουδαίους -η Ρέιτσελ Κάρσον, o Θόρω, ο Γουίλιαμ Γουορντσγουόρθ, η Μαίρη Όλιβερ- αντιλαμβάνονται ότι η μοίρα των ανθρώπινων κοινωνιών και η μοίρα της Φύσης είναι άρρηκτα δεμένες. Η ευφυΐα τους έγκειται στην ενσωμάτωση ιδεών από την Ιστορία, την Επιστήμη, την Πολιτική, τα Οικονομικά, και την προσωπική τους εμπειρία, μαζί με το συναίσθημα και την επινοητικότητα της γλώσσας. Τέτοιοι συγγραφείς διαθέτουν πλατιά ματιά, δεν είναι μόνο καλοί με τις λέξεις, παρατηρούν τα φυσικά φαινόμενα και την ανθρώπινη συμπεριφορά μαζί. Είναι σοφοί.

Και εσείς συμμετείχατε για πρώτη φορά στη Δελφική Ακαδημία Ευρωπαϊκών Σπουδών. Η πρώτη σκέψη σας;
Η ελπίδα. Είναι πολύ όμορφο να βλέπεις τους νεαρούς συμμετέχοντες, από διαφορετικές χώρες και από την Ελλάδα, όχι μόνο πρόθυμους να μάθουν αλλά και να εξετάσουν νέους τρόπους δράσης, κοινωνικής έκφρασης, δημόσιας πολιτικής, και οικονομικής σκέψης. Προέρχονταν από διαφορετικά πεδία σπουδών και γνωρίζουν ότι, για να θέσουν επί τάπητος περιβαλλοντολογικά θέματα, απαιτείται η γνώση από  διαφορετικούς κλάδους, και όχι η ακαδημαϊκή απομόνωση.    

Για τις επιφυλάξεις που έχουν πολλοί για την χρησιμότητα των ακαδημαϊκών συζητήσεων σε τόσο σημαντικά θέματα;
Μπορώ να κατανοήσω την επιφύλαξη. Ισχύει ότι, μερικές ακαδημαϊκές συζητήσεις δεν οδηγούν πουθενά. Αλλά το ίδιο συμβαίνει και με ορισμένες πολιτικές δράσεις και οικονομικές τακτικές. Μερικές στην πραγματικότητα βλάπτουν. Από τις ακαδημαϊκές συζητήσεις προκύπτουν νέες ιδέες και γνώση. Δεν θα γνωρίζαμε για την κλιματική καταστροφή και τη σύνδεσή της  με την ανθρώπινη δραστηριότητα αν δεν μεσολαβούσε η ακαδημαϊκή επιστήμη. Υπάρχει μία βαθειά διασύνδεση ανάμεσα στην ακαδημαϊκή ελευθερία, που είναι η δυνατότητα διερεύνησης ιδεών και γνώσης, η δυνατότητα κριτικής του κατεστημένου χωρίς φόβο αντιποίνων, και την πολιτική ελευθερία. Αν ανατρέξετε στις μεγάλες επαναστάσεις της Ιστορίας, πολιτικές, επιστημονικές, οικονομικές και πολιτιστικές, θα βρείτε πάντα ότι ένα κοινό, ισχυρό κομμάτι τους, έρχεται μέσα από την ακαδημαϊκότητα, από σχολεία και πανεπιστήμια, ή από συγγραφείς και στοχαστές που σπούδασαν σε σχολεία και πανεπιστήμια. Οι κατασταλτικές κυβερνήσεις φοβούνται τις ακαδημαϊκές συζητήσεις και τους καλλιτέχνες για τις άβολες αλήθειες τους και την ισχυρή, σοκαριστική ομορφιά που αποκαλύπτουν τα έργα τους. Η ιστορία κάθε κοινωνίας και έθνους, της Ελλάδας και κάθε Ευρωπαϊκού κράτους, το επιβεβαιώνει αυτό.   

Δήλωση Παναγιώτη Ροϊλού

«Η ίδρυση ενός διεπιστημονικού ερευνητικού και εκπαιδευτικού Κέντρου στους Δελφούς, που θα έφερνε σε δημιουργικό και παραγωγικό διάλογο συναδέλφους και φοιτητές, ως επί το πλείστον υποψήφιους διδάκτορες, από όλον τον κόσμο στον "ομφαλό¨ του λεγόμενου δυτικού πολιτισμού, ήταν όραμά μου εδώ και πολλά χρόνια. Είμαι ευτυχής που  έχει γίνει πραγματικότητα, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, υπό την μορφή  της Δελφικής Ακαδημίας Ευρωπαϊκών Σπουδών, την οποία ίδρυσα πριν τέσσερα χρόνια, και που έχω την εποπτεία του ακαδημαϊκού  της προγράμματος. Εν μέσω της πολύπλευρης λεγόμενης κρίσης, της σταδιακής παγίωσης, ουσιαστικά, μίας καινούριας πραγματικότητας που αντιστρατεύεται αρκετά από όσα μέχρι προ τινος θεωρούσαμε ως κατοχυρωμένες κατακτήσεις στους χώρους της οικονομίας, της πολιτικής και της γεωπολιτικής, ιδρύθηκε η Δελφική Ακαδημία, έχοντας ως έναν από τους βασικότερους στόχους της την μελέτη και, στο μέτρο του δυνατού, δημιουργική και κριτική αναμέτρηση με την πραγματικότητα αυτή. Κεντρική λειτουργία της Δελφικής Ακαδημίας είναι η οργάνωση Προγράμματος διεπιστημονικών σεμιναρίων, πρωτίστως για υποψήφιους διδάκτορες. Φέτος έμφαση δόθηκε στον χώρο της οικοκριτικής (ενός καινούριου, σχετικά, ερευνητικού πεδίου των ανθρωπιστικών επιστημών) και στην περιβαλλοντολογική πολιτική. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι στην Δελφική Ακαδημία συναντώνται άνθρωποι, Καθηγητές και φοιτητές, που παίζουν και πρόκειται να παίξουν ηγετικό ρόλο, ο καθένας στους χώρους του, από διάφορες χώρες και πολλά Πανεπιστήμια. Τα σχόλια που δεχόμαστε κάθε χρόνο από τους συμμετέχοντες, επιβεβαιώνει το διεθνές κύρος του εγχειρήματός μας και την επίδρασή του εις βάθος χρόνου. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και προσωπικά τον Κώστα Μπακογιάννη για την αμέριστη και εμπνευσμένη υποστήριξη της σημαντικής αυτής πρωτοβουλίας. Είμαι βέβαιος ότι και ο καινούριος Περιφερειάρχης, ο κ. Σπανός, θα συνεχίσει να υποστηρίζει με τον ίδιο ζήλο και ενθουσιασμό την Δελφική Ακαδημία»