Οι αποπομπές των πέντε αστυνομικών διοικητών της Κωνσταντινούπολης λόγω συλλήψεων πολλών ατόμων για διαφθορά, ανάμεσα στα οποία και των υιών των υπουργών Εσωτερικών, Οικονομικών, Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος, φέρνει την Τουρκία ένα βήμα πιο κοντά σε εκτεταμένη εσωτερική πολιτική κρίση.
Κάτι όμως που δεν έχει γίνει ευρέως αντιληπτό στην ελληνική κοινή γνώμη, είναι το γεγονός ότι και η οικονομία της γείτονος χώρας έχει εισέρθει σε μία πολύ κρίσιμη φάση.
Πιο συγκεκριμένα, εδώ και μερικούς μήνες, η Τουρκική οικονομία συγκαταλέγεται στην ομάδα χωρών με την ονομασία Fragile Five (πέντε εύθραυστες). Η ονομασία Fragile Five κατοχυρώθηκε από την Morgan Stanley και συμπεριλαμβάνει τις χώρες Τουρκία, Βραζιλία, Ινδία, Ινδονησία και Νότιο Αφρική.
Αφορά εκείνες τις μεγάλες οικονομίες της υφηλίου, οι οποίες ενδεχομένως να επηρεαστούν περισσότερο από την έναρξη (tapering) του προγράμματος παροχής ρευστότητας, από την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ προς τη αμερικάνικη οικονομία.
Το κοινό σημείο των πέντε χωρών είναι ότι είναι μέλη της ομάδας G20, δηλαδή συγκαταλέγονται ανάμεσα στις είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Και στις πέντε περιπτώσεις, η πρόσφατη ραγδαία ανάπτυξη τους στηρίχτηκε κυρίως σε δανεικά από ΗΠΑ και Ευρώπη.
Εκτιμάται ότι λόγω του μεγάλου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών που υπάρχει και στις πέντε οικονομίες, θα προκληθεί μαζική φυγή κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ και Ευρώπη.
Όλα ξεκίνησαν τον περασμένο Μάιο όταν ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), B.Bernanke, αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο ενδεχόμενο μείωσης (tapering) του μηνιαίου προγράμματος παροχής ρευστότητας προς την αμερικάνικη οικονομία, ως αποτέλεσμα της βελτίωσης της γενικότερης μακροοικονομικής εικόνας της αμερικανικής οικονομίας.
Η αναφορά και μόνο του tapering προκάλεσε μετακινήσεις κεφαλαίων από τις αναδυόμενες οικονομίες προς ΗΠΑ και Ευρώπη. Οι χώρες που επηρεάστηκαν περισσότερο από αυτή την μετακίνηση κεφαλαίων ήταν οι Fragile Five. Και στις πέντε μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες εκτός από υποτίμηση των νομισμάτων ή/και αύξηση των επιτοκίων, είχαμε και πολιτικές αναταραχές.
Η κρίση εκτονώθηκε παροδικά με την απόφαση της Fed του περασμένου Σεπτεμβρίου να αναβάλει το tapering. Η αναβολή έδωσε κάποιο χρόνο στις πέντε οικονομίες, για να προετοιμαστούν καλυτέρα, και για να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο της μαζικής φυγής κεφαλαίων από τις οικονομίες τους.Τώρα που μόλις ξεκίνησε το tapering, το ερώτημα παραμένει εάν οι πέντε οικονομίες έχουν κάνει αρκετά για να αντιμετωπίσουν την επερχόμενη φυγή κεφαλαίων;
Η ανάλυση των οικονομικών αποτελεσμάτων σε συνδυασμό με την τεταμένη πολιτική κατάσταση και την έλλειψη γεωπολιτικής πυξίδας, δείχνουν ότι η Τουρκία εξακολουθεί να βρίσκεται στη ζώνη της επικινδυνότητας.
Στο οικονομικό επίπεδο θα αναφέρω χαρακτηριστικά ότι τα επιτόκια της διατραπεζικής παραμένουν περίπου στο διπλάσιο επίπεδο (στην περιοχή του 9% για το δανεισμό στη διετία) σε σχέση με την έναρξη της κρίσης. Και το κυριότερο δεν υπάρχουν ενδείξεις αποκλιμάκωσης τους, και παρά την αύξηση των επιτοκίων στη διατραπεζική και τις συνεχείς παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας, το τουρκικό νόμισμα έχει υποτιμηθεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου εξαμήνου, μέχρι και 15% έναντι του δολαρίου. Στον αντίποδα, αν και υπάρχει αύξηση του ελλείμματος του δημοσίου τομέα, αυτό παραμένει στο σχετικά χαμηλό επίπεδο του 2% σε σχέση με το ΑΕΠ.
Παρόλα αυτά, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών προσεγγίζει το 8% σε σχέση με το ΑΕΠ. Και το κυριότερο το 80% του ελλείμματος καλύπτεται με βραχυχρόνιο δανεισμό (μέχρι 2 χρόνια). Ενδεικτικά θα αναφέρω ότι συνήθως, σημαίνει συναγερμός όταν σε μία οικονομία το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ξεπεράσει το 5% σε σχέση με το ΑΕΠ.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τροφοδοτείται κυρίως από το βραχυχρόνιο δανεισμό του ιδιωτικού τομέα.
Αυτό όμως που αυξάνει σε σημαντικό βαθμό το ρίσκο σε σχέση με την κατάσταση στην Τουρκία, είναι το γεγονός ότι κατά το 2014 θα διεξαχθούν μία σειρά από εκλογικές αναμετρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, τον Μάρτιο θα έχουμε δημοτικές εκλογές και τον ερχόμενο Αύγουστο θα έχουμε τις πρώτες προεδρικές εκλογές. Και δεν φτάνει μόνο αυτό, αλλά πάνω στην κρίσιμη οικονομική κατάσταση, έρχεται να προστεθεί και η αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική της.
Πιο συγκεκριμένα, λίγα χρόνια μετά τη διακήρυξη της πολιτικής των «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονες, η Τουρκία έχει ανοίξει μέτωπα με όλους τους γείτονες και δείχνει σήμερα να βρίσκεται χωρίς συμμάχους στη Μέση Ανατολή. Η μακρόχρονη προεκλογική περίοδος, ενδεχομένως να προκαλέσει χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής και σε συνδυασμό με την εσωτερική κατάσταση και το tapering να προκληθεί εκτροχιασμός της οικονομίας.
Δεν είναι τυχαίο, το ότι πρόσφατα η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε την επανέναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, προέβηκε σε αίτημα για ένταξη της τουρκικής οικονομίας της στην εμπορική συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ και υπέγραψε τη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την επανεισδοχή των μεταναστών που εισέρχονται παράνομα στην Ευρώπη, μέσω του τουρκικού εδάφους.
Η πολιτική της επαναπροσέγγισης με την ΕΕ, αποτελεί θετική εξέλιξη και για την ελληνική πλευρά. Κι αυτό γιατί, ιστορικά έχει καταδειχθεί ότι η Τουρκία εκτονώνει τις εσωτερικές κρίσεις μέσω της εξωτερίκευσης.
Οι εξελίξεις στη γείτονα χώρα, καθιστούν μονόδρομο και για λόγους εθνικής ασφάλειας, την ισχυροποίηση της ελληνικής οικονομίας μέσα στη ζώνη του ευρώ.
Θα αναφέρω χαρακτηριστικά ότι την ίδια στιγμή που Τουρκία καταγράφει έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών κοντά στο 8% του ΑΕΠ, η Ελληνική πλευρά καταγράφει πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών που ξεπερνά το 2% του ΑΕΠ. Ταυτόχρονα, η ελληνική πλευρά έχει ισχυρό νόμισμα ενώ η τουρκική έχει την ευάλωτη λίρα.
Επίσης, η σημερινή θέση της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ και στο ΝΑΤΟ, την καθιστά πολύ ισχυρή σε σχέση με το παρελθόν. Ταυτόχρονα καθιστά ασύμφορη κάθε σκέψη δημιουργίας προβλημάτων προς την ελληνική πλευρά. Επίσης αποτελεί στρατηγικής σημασίας στόχος, η ενδυνάμωση του άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και ισχυροποίηση της θέσης της Ελλάδος στο ΝΑΤΟ.
Τέλος αποτελεί στρατηγικής σημασίας στόχο, η ανάπτυξη γεφυρών με την επιχειρηματική τάξη και την πολιτιστική ελίτ της Τουρκίας. Οι γέφυρες αυτές αποτελούν πολιτικές και οικονομικές επενδύσεις, από τις οποίες η ελληνική πλευρά θα έχει σε μέσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο, πολλαπλά οικονομικά οφέλη.
Το γεγονός ότι σήμερα η Ελλάδα αποτελεί τη «βεράντα» της Δύσης στη Μέση Ανατολή και η οικονομία της διακρίνεται από τάσεις σταθεροποίησης και ισχυροποίησης, ενώ η Τουρκία έχει χάσει σημαντικό έδαφος κυνηγώντας νεο-οθωμανικά οράματα, εμπεριέχει κάποια ρίσκα.
Ταυτόχρονα όμως μπορεί να αποτελέσει τη βάση για να αποκτηθούν σημαντικά οικονομικά και πολιτικά οφέλη, σε περιφερειακό επίπεδο.
