Αριστερή τρομοκρατία, δημοκρατία και κράτος

Σε τηλεοπτική συζήτηση για την «αριστερή» τρομοκρατία (τα εισαγωγικά είναι απαραίτητα) βρέθηκα να διαφωνώ (για μια ακόμη φορά) με τον εκπρόσωπο του ΣΥΡΙΖΑ κ. Λαφαζάνη· αν δεν παρερμήνευσα τα λεγόμενά του, ο βουλευτής φρονεί ότι η τρομοκρατία οφείλεται στην αδικία και τη φτώχεια· όπως είπε, «η εξουσία οπλίζει τα Καλάζνικοφ». Αιφνιδίως, βρέθηκα να συμφωνώ, πρόσκαιρα, με τον εκπρόσωπο του ΚΚΕ: ο κ. Σοφιανός απέρριψε την τρομοκρατία ως φαινόμενο άσχετο με τους εργατικούς και τους κοινωνικούς αγώνες. Και εξυπακούεται ότι συνέχισε αναλύοντας την ανάγκη μιας σοσιαλιστικής επανάστασης: άλλο ζήτημα αυτό... Σε άλλη τηλεοπτική εκπομπή συμφώνησα πλήρως με άλλο στέλεχος του ΚΚΕ, τον κ. Αντώνη Σκυλλάκο: η «αριστερή» τρομοκρατία δυσφημεί την αριστερά. Θα πρόσθετα ότι η τρομοκρατία και η κοινωνική της υποστήριξη οι εξωκοινοβουλευτικές, εναλλακτικές ομάδες, αλλά και ένα μέρος της επίσημης αριστεράς αποτελούν φαινόμενο αριστερής ψυχοπαθολογίας, ή κοινωνικής ψυχοπάθειας.

Παρά τις εσωτερικές διαφωνίες, η αριστερά στην Ελλάδα έχει σοβαρές ευθύνες γι’ αυτή την κληρονομούμενη πολιτική και ψυχοπαθολογία: η λευκή τρομοκρατία των δοσιλόγων και των ταγμάτων ασφαλείας που, σε κάποιο βαθμό, οδήγησαν στον εμφύλιο πόλεμο, έχει δημιουργήσει βαθύ κοινωνικό τραύμα και σειρά παρεξηγήσεων. Επειδή η Ελλάδα υπέφερε από τη δεξιά τρομοκρατία και το παρακράτος, οι αριστεροί πολίτες διστάζουν να αποδώσουν ευθύνες στα ταλαιπωρημένα θύματα της ελληνικής ιστορίας, τα οποία εξέθρεψαν τη λεγόμενη «αριστερή» τρομοκρατία και συνέβαλαν στον πολιτικό και πολιτιστικό μας επαρχιωτισμό.

Όταν το 2003 γράψαμε –ο Ηλίας Ιωακείμογλου κι εγώ– ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Αριστερή τρομοκρατία, δημοκρατία και κράτος», στο οποίο καταδικάζαμε την τρομοκρατία ως έγκλημα ηθικής, οι αριστεροί σχολιαστές μάς επιτέθηκαν· εκτός του ότι αμφισβήτησαν το κύρος μας ως επιστημόνων (με ποια προσόντα άραγε...) μας θεώρησαν «δεξιούς». Οι «διανοούμενοι» της αριστεράς βάλθηκαν να αποδείξουν ότι πράγματι το κράτος «οδηγεί» τους πολίτες στην ένοπλη βία και ότι δεν τίθεται ζήτημα προσωπικής ευθύνης· ότι το ταξικό μίσος μπορεί (και επιτρέπεται) να εκδηλώνεται με ευρύ φάσμα χειρονομιών. Εξάλλου, στην επαφή μας με αναγνώστες, έγινε φανερή η συμπάθεια μερίδας του κοινού προς την «17η Νοέμβρη», καθώς και μια μάλλον «μπολσεβικική» αντίληψη για την ένοπλη βία και τις παράπλευρες απώλειές της. Με λίγα λόγια, επειδή στο βιβλίο επιχειρηματολογούσαμε εναντίον της βίας χωρίς καμιάν εξαίρεση ή ελαφρυντικά, το κοινό και οι δημοσιογράφοι μάς αντιμετώπισαν σαν ευτελείς και απλοϊκούς ρεφορμιστές. Μπορεί και να είμαστε. Στην Ελλάδα όλοι –σχεδόν όλοι– θεωρούν τον εαυτό τους επαναστάτη: το χρωστούν στον παππού που σκοτώθηκε στο αντάρτικο ή πέρασε χρόνια στην εξορία. Οι πολιτικές ιδέες επηρεάζονται από την οικογενειακή μνήμη και το συναίσθημα, όχι από τη λογική. 

Οι περισσότεροι αριστεροί πολίτες πιστεύουν ότι ζουν σε καθεστώς τροποποιημένης δικτατορίας: δεν εμπιστεύονται κανέναν θεσμό (στην εκπομπή που ανέφερα ο κ. Λαφαζάνης αμφισβήτησε τους θεσμούς της δικαιοσύνης: fair, αλλά όχι fair enough), κατατρύχονται από φαντασιώσεις καταδιώξεως και, όπως είναι φυσικό μετά απ’ όλ’ αυτά, αισθάνονται ότι κινδυνεύουν περισσότερο από το «κράτος» παρά από την ίδια τους την τυφλότητα. Κι όμως, η αριστερή τρομοκρατία στην Ελλάδα είναι φαινόμενο πολιτικής καθυστέρησης και τυφλότητας. Ομοίως, φαινόμενο πολιτικής καθυστέρησης και τυφλότητας είναι η ανοχή της και η δυσκολία εξάρθρωσης των τρομοκρατικών οργανώσεων, οριστικά και ξεκάθαρα. Θα το ξαναπώ: Eating people is wrong· από όποια πλευρά του κράτους και της πολιτικής τοποθετείται κανείς, είναι κακό να τρως ανθρώπους. 

Μια από τις αιτίες της δυσκολίας να συλληφθούν και να τιμωρηθούν οι ένοχοι της τρομοκρατίας έχει φιλοσοφικό περιεχόμενο: κυριαρχεί η ιδέα ότι η τρομοκρατία είναι αποτέλεσμα σκοτεινών δυνάμεων, ότι πρόκειται για έναν λαβύρινθο μέσα στον οποίον τα όργανα του κράτους θα χάσουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Από την πλευρά του κράτους παρατηρείται ηττοπάθεια και ανικανότητα, από την πλευρά της αριστεράς τίθεται, για μια ακόμα φορά, ένα ζήτημα ήθους. Αν η αριστερά θέλει να είναι αριστερά οφείλει να διατηρεί τα χέρια της καθαρά, επανεξετάζοντας τις ιδεολογικές της καταβολές, τις αυταπάτες της και την ίδια της την ηθική· ή την έλλειψή της και τις διαστροφές της. 

Έχει ενδιαφέρον το πώς μια «ανθρωπιστική» παράταξη ανέχτηκε δογματικά κόμματα και υποστήριξε εγκληματικά καθεστώτα, και το πώς τώρα δείχνει, με τέτοια  υστέρηση και ανεμελιά, τέτοια ευθιξία έναντι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: η ελληνική αριστερά δεν έχει καμιά σχέση με τις ελευθερίες της δυτικής δημοκρατίας· όσοι επιμένουν σ’ αυτές δεν συνδέονται με την παράδοσή της, είναι, θα λέγαμε, «νέοι αριστεροί», όχι «παλιοί αριστεροί». Ωστόσο, το ενδεχόμενο του αυταρχισμού που μπορεί να αναδυθεί με αφορμή την αντιτρομοκρατική δράση –τον λεγόμενο «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας»–εξεγείρει αυτή την παλαιοκομματική αριστερά σχεδόν όσο εξεγείρει τις φασιστοειδείς, αναρχοαυτόνομες ομάδες. Αναρωτιέμαι ακόμα γιατί η υπερεαυαίσθητη αριστερά δεν έχει εξεγερθεί έναντι των προαναφερθέντων καθεστώτων τα οποία όχι μόνον κατηγορούσαν αθώους αλλά τους καθάριζαν μετά από φαρσικές δίκες ή χωρίς δίκες.   

Η φονταμενταλιστική τρομοκρατία τύπου Ταλιμπάν διαφέρει σε κλίμακα από την τρομοκρατία που εκτυλίσσεται στους ελληνικούς δρόμους. Διαφέρουν τα βιώματα και η κουλτούρα· ωστόσο, η ηθική, το θυμικό, η λογική και τα ολισθήματά της –στην πραγματικότητα οι τερατώδεις παραλογισμοί– μοιάζουν. Οι τρομοκράτες εμφορούνται από φοντεμενταλιστική ιδεολογία και παιδαριώδη ψυχολογία. Επιπροσθέτως, οι πράξεις τους δεν ωφελούν κανέναν: στην περίπτωση αυτή, ούτε ο σκοπός, ούτε τα μέσα έχουν την παραμικρή πολιτική εγκυρότητα· όταν λείπει το ήθος, λείπει και το αποτέλεσμα.