Κεντροαριστερά και προσωπικός απομονωτισμός

Οι μεγάλες πολιτικές μεταβολές στην Ευρώπη έχουν δύο κατευθύνσεις: Μία κεντροαριστερή και μία αντισυστημική με ακροδεξιές διαστάσεις. Και οι δύο θα εκφραστούν στο νέο Ευρωκοινοβούλιο.

Η Ελλάδα παρουσιάζει ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά με μία εντονότερη απόκλιση προς την Ευρωπαϊκή αντισυστημικότητα που παρεισφρύει στα κόμματα της αριστεράς και την ακροδεξιά. Έτσι ουσιαστικά στην Ελλάδα παρατηρείται μία διάταση του πολιτικού τόξου προς τα αριστερά και τα δεξιά. Στο κέντρο διευρύνεται ένα κενό εκπροσώπησης. Αυτό είναι περισσότερο αισθητό στην πλευρά της Κεντροαριστεράς λόγω της σχετικά πρόσφατης βαριάς συρρίκνωσης του ΠΑΣΟΚ.

Ένας σοβαρός λόγος που διαμορφώνεται αυτό το θολό πολιτικό τοπίο εκπροσώπησης στο χώρο της κεντροαριστεράς, ενώ την ίδια στιγμή οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζουν μία υπερσυγκέντρωση πολιτικών προτιμήσεων των πολιτών, σχετίζεται με το κυρίαρχο, μετά το 2010, πολιτικό δίλημμα διάσωσης ή πτώχευσης. Όταν το δίλημμα αυτό κυριαρχούσε, ο χώρος της κεντροαριστεράς διασπάται σε ένα μέρος που συστρατεύεται με τη διασωστική κεντροδεξιά και ένα μέρος που συστρατεύεται με την «ηρωική» πτωχευτική αριστερά δεδομένου ότι το κυρίαρχο ζήτημα δεν είναι η κατεύθυνση της πολιτικής αλλά η διάσωση ή μη της χώρας. Στο βαθμό που το δίλημμα αυτό αποσύρεται για να αντικατασταθεί από αυτό της κατεύθυνσης της οικονομικής πολιτικής έχει νόημα η επανασύσταση του κεντροαριστερού χώρου. Έχει αποσυρθεί το δίλημμα αυτό ή ακόμη είναι ενεργό και σε ποιο βαθμό; Υπάρχει περίπτωση μία πολιτική μεταβολή στην Ελλάδα να επανεργοποιήσει τα διλήμματα αυτά; Η πολυσυλλεκτικότητα του κόμματος της αντιπολίτευσης δε βοηθά στην παραγωγή σαφών απαντήσεων. Και από εδώ προέρχονται σημαντικές δυνάμεις που συντελούν στην αναπηρία του χώρου της πολιτικής κεντροαριστεράς αναστέλλοντας την αυτόνομη πολιτική παρουσία της.

Κοινωνικοοικονομικοί ιστορικοί λόγοι (μακρά διακυβέρνηση της Κεντροαριστεράς) και η παγκόσμια εξέλιξη των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν παράξει ένα υψηλού επιπέδου στελεχιακό δυναμικό με μακρά παράδοση σε θέσεις διακυβέρνησης και προσωπικές δυνατότητες.

Παρόλα αυτά πάρα πολύ δύσκολα φαίνεται να διαμορφώνεται ένας πολιτικός φορέας που μπορούν να ενσωματωθούν παρ’ όλες τις σοβαρές (και μη) κινήσεις που εκδηλώνονται. Αντιθέτως, υπάρχει ένας πολυμερισμός στο χώρο αυτό.

Ουσιαστικά αναπτύσσεται ένας απομονωτισμός των στελεχών αυτών στους οποίους θα μπορούσε να γίνει η κριτική ότι υιοθέτησαν μία μοναχική πορεία στην οποία ο καθένας διατηρεί την αυτάρεσκη ακεραιότητα των πεποιθήσεων του περιορίζοντας όμως την αποτελεσματικότητα της κοινωνικής του παρουσίας.

Όμως πολύ φοβάμαι ότι αυτή είναι η εύκολή πλευρά κριτικής προς τους ανθρώπους αυτούς. Υπάρχει και μία πραγματικότητα που τους απωθεί που εάν δεν αλλάξει, δύσκολα θα μπορέσουν να κινητοποιηθούν:

1. Θα πρέπει στις νέες πολιτικές πρωτοβουλίες να προβληθούν και να έχουν την ευθύνη νέοι άνθρωποι (ιδίως ηλικιακά) για να υπάρχει και προοπτική.

2. Δεν νοείται να ανακυκλώνονται πολιτικά πρόσωπα που συμμετείχαν στο πανηγύρι της απρονοησίας και διαχείρισης σκοπιμοτήτων στην τελευταία δεκαετία έστω και εάν είχαν τις καλύτερες προθέσεις.

3. Με κάποιο τρόπο να διαθέτουν χαρακτηριστικά επιλογής από κοινωνικούς χώρους (π.χ. τοπική αυτοδιοίκηση). Ένα πολύ καλό δείγμα που συμπίπτει με τα παραπάνω κριτήριο είναι αυτό της εκλογής του Δημάρχου της Φλωρεντίας στην Κεντροαριστερά της Ιταλίας. Δεν είναι βέβαια απαραίτητο τα νέα στελέχη να προέρχονται αποκλειστικά από την τοπική αυτοδιοίκηση. Αλλά είναι προφανές ότι η εμπειρία διακυβέρνησης (που δεν είναι απαραίτητο να έχει κομματική σφραγίδα) είναι ένα πλεονέκτημα.

4. Να έχουν αποτάξει από πάνω τους τη γοητεία της διασύνδεσης και διευκόλυνσης με τα χρηματοπιστωτικά κέντρα εξουσίας. Η χρηματοπιστωτική επιρροή και ο εναγκαλισμός μαζί τους αποτέλεσε ανέκαθεν βασικό χαρακτηριστικό της κεντροαριστεράς. Η διασύνδεση αυτή έδινε δύναμη (πολιτική, κοινωνική και οικονομική) και ήταν εργαλείο αναπτυξιακής πολιτικής. Τώρα ο χώρος αυτός ασθενεί βαριά και βρίσκεται υπό αναδιάρθρωση που θα κρατήσει τουλάχιστον μία δεκαετία παρόλο βέβαια που παραμένει θεμέλιος λίθος της λειτουργίας του οικονομικού συστήματος. Ο κόσμος αυτό το καταλαβαίνει. Ας μην ξεχνάμε ότι από εδώ περιμένει (λανθασμένα βέβαια για την Ελλάδα) το επόμενο αρνητικό σοκ. Έτσι ο αποχωρισμός χρηματοπιστωτικής και πολιτικής δύναμης και διαπλοκής θα είναι εξαιρετικά υγιής για όλους.

5. Να διαθέτουν παιδεία (και να διαβάζουν) που θα τους επιτρέπει να αντιλαμβάνονται τις σημερινές περίπλοκες καταστάσεις. Εναλλακτικά η ικανότητά τους και η ελευθερίας τους (έλλειψη ανασφάλειας) να μπορούν να επικοινωνούν με τους ανθρώπους που έχουν τις κατάλληλες γνώσεις θα βοηθούσε ιδιαίτερα στον τομέα αυτό. Δεν είναι απαραίτητο να έχουν όλοι διδακτορικό για να είναι πολιτικοί!

Τα χαρακτηριστικά αυτά δεν είναι πάρα πολύ δύσκολο να συμπέσουν. Πάντως το αισθητήριο του πολιτικού όντος (όταν υπάρχει) να εκπροσωπεί τους άλλους, μπορεί να καλύψει και να αντικαταστήσει κάθε δύσκολη απαίτηση και προδιαγραφή. Το εξαιρετικό πολιτικό αισθητήριο είναι πολύ πιο σπάνιο χαρακτηριστικό. Ελάχιστοι το έχουν και πάρα πολλοί νομίζουν ότι το έχουν.