Άγγελος Συρίγος: «Είμαστε σε εξίσου κομβικό σημείο όπως το ’74»

Καθηγητής στο Πάντειο, ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που περιμένουμε τις απόψεις του κάθε φορά που προκύπτει κάποιο σοβαρό θέμα στην εξωτερική μας πολιτική, κατεβαίνει υποψήφιος βουλευτής με τη ΝΔ στη Α΄ Αθηνών. Μόλις τον συνάντησα, του είπα ότι ξέρω πως ήταν ο πρώτος που πήρε τηλέφωνο τη Μαρία Ευθυμίου όταν έγινε γνωστή η επίθεση που δέχθηκε στο πανεπιστήμιο… «Όταν διάβασα το κείμενο που της έγραψαν, ήταν το ίδιο ακριβώς με το δικό μου. “Ο Καθηγητής που λατρεύουμε να μισούμε” κλπ. Έχουν κάποιες στάνταρ εκφράσεις, δεν έχουν καν την πρωτοτυπία σκέψης, είναι ένα αναμάσημα πραγμάτων. Και επίσης ο τρόπος που στοχοποιήθηκε μου θύμισε ακριβώς τον τρόπο που στοχοποίησαν κι εμένα» μου είπε. 

Εδώ, όμως, υπάρχει ο ορισμός της φασιστικής πρακτικής. Κάποιον τον διώκουν, ή θέλουν να του κάνουν κακό, για τα πιστεύω του. Ξεκινάω από μία βασική αρχή: φασίστας είναι αυτός που ανοίγει κεφάλια. Αυτός ο οποίος δεν δέχεται την άποψή μου, και είναι διατεθειμένος να μου ανοίξει το κεφάλι γι’ αυτό. Όσες ομάδες το κάνουν, ανεξάρτητα από το πώς αποκαλούνται μεταξύ τους.

Έχει δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα Ελλήνων που να είναι πλέον υπέρ της αλλαγής του ασύλου;
Πιστεύω ότι η ελληνική κοινωνία είναι ώριμη, πλέον, να μην πιστεύει τις ιδεοληψίες, και ότι η παρούσα κατάσταση απλά διευκολύνει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, την ελεύθερη διακίνηση συμμοριών, ναρκωτικών, διευκολύνει τις απειλές κατά καθηγητών. Εγώ στο πανεπιστήμιο δεν αισθάνομαι ασφαλής να πω τις απόψεις μου. Εκεί που θα έπρεπε να είμαι απόλυτα ασφαλής για να τις πω –ό,τι απόψεις και αν είναι αυτές– εκεί αισθάνομαι ότι κινδυνεύω.
Και πολλοί φοιτητές δεν αισθάνονται ελεύθεροι να πουν τις απόψεις τους. Πολλοί φοιτητές μπορεί και να στοχοποιηθούν. Πριν από δεκατρία περίπου χρόνια, είχαν πιάσει κάποιον φοιτητή που θεώρησαν ότι ήταν χρυσαυγίτης. Τον είχαν δέσει σε μία καρέκλα και τον βασάνισαν για αρκετή ώρα, μέχρι που ο Γιάγκος Ανδρεάδης –ο οποίος είναι τώρα ομότιμος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών– και εγώ, μαζί με φοιτητές, μπήκαμε μέσα στο γραφείο που τον είχαν και τον απελευθερώσαμε. Φωνάξαμε το ασθενοφόρο. Αυτό έγινε γιατί πίστευαν ότι ήταν ακροδεξιός. Αποδείχτηκε ότι το παιδί ανήκε στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. Αλλά αυτό είναι παντελώς αδιάφορο.

Είμαστε σε μία περίοδο πραγματικά μεταβατική ως κοινωνία. Αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη, εφόσον εκλεγεί, αποδειχτεί μία καλή κυβέρνηση, θα αλλάξει όλη η συζήτηση που γίνεται στην ελληνική κοινωνία. Αν αποδειχτεί μια κακή κυβέρνηση, υπάρχει ο φόβος να κατρακυλήσουμε χειρότερα από ό,τι είμαστε τώρα. Προσωπικά, μου μοιάζει η πιο κομβική στιγμή μετά το 1974. Συμφωνείτε σε αυτό;
Θεωρώ ότι σήμερα είμαστε σε εξίσου κομβικό σημείο, όπως το ’74. Τότε ή θα βυθιζόμασταν με το κεφάλι προς το έδαφος και θα συντριβόμασταν, ή θα ξεκινούσαμε μία ανοδική πορεία η οποία μας έβαλε στην τότε Ε.Ο.Κ., μας οδήγησε σε μία περίοδο μακράς ευημερίας. Παρά τα προβλήματά της, είναι η καλύτερη περίοδος ηρεμίας και προόδου που έχει βιώσει το ελληνικό κράτος, από γενέσεώς του. Εάν δεν πετύχουμε σε αυτή τη φάση να αλλάξουμε σελίδα, τότε αντί να γυρίσουμε να κοιτάξουμε προς την Ευρώπη, τα κράτη με τα οποία θα μοιάζουμε θα είναι του Βαλκανικού μας περίγυρου, από τα οποία είχαμε ξεφύγει εδώ και πολλές δεκαετίες. Δεν έχουμε περιθώριο να χάσουμε στο σημείο που έχουμε φτάσει. Πρέπει να αλλάξουμε γρήγορα σελίδα, σε κάθε τομέα. Έχουμε φτάσει να είμαστε ο αστερίσκος με την υποσημείωση, σχεδόν σε κάθε θέμα. Στην Ευρώπη λένε «κάθε θέμα είναι έτσι, εκτός από την Ελλάδα, που είναι διαφορετικά». Πρέπει να ξαναγίνουμε ένα φυσιολογικό ευρωπαϊκό κράτος.

Στον «Ηγεμόνα» ο Μακιαβέλι έγραψε ότι μια χώρα πρέπει πάντα να έχει δύο πράγματα: καλό εξοπλισμό και καλούς συμμάχους. Εμείς σε αυτά τα δύο είμαστε σε καλή κατάσταση;
Στον εξοπλισμό είμαστε καλά, σε σχέση με το μέγεθος της χώρας μας. Μπορεί να μην είμαστε στην ίδια καλή κατάσταση που ήμασταν πριν από μερικά χρόνια, αλλά ισχύει ότι έχει εξαιρετική αποτρεπτική ικανότητα ο στρατός. Ότι πρέπει να βελτιωθεί, πρέπει. Από πλευράς συμμάχων δε, είναι γεγονός ότι, παρά τα όσα έχουμε περάσει τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα εξακολουθεί να ανήκει στα πιο σνομπ κλαμπ του κόσμου. Είμαστε στο ΝΑΤΟ, στην ΕΕ, στη ζώνη του Ευρώ, στον ΟΑΣΕ κλπ. Αν δούμε τους οργανισμούς στους οποίους είμαστε, είναι οι πιο σνομπ οργανισμοί στον κόσμο. Δεν μπαίνεις εύκολα, και εμείς είμαστε στην καρδιά αυτών των οργανισμών. Πώς είμαστε; Διότι προνοητικές ηγεσίες στο παρελθόν μας οδήγησαν εκεί.

Το αποτέλεσμα των εκλογών, αν θα έχουμε άμεσα κυβέρνηση, αν θα έχουμε ξανά εκλογές κλπ, θα παίξουν ρόλο στο πώς θα συμπεριφερθούν οι Τούρκοι;
Θεωρώ κρίσιμο το χρονικό διάστημα από τη Δευτέρα μετά τις εκλογές μέχρι την ημέρα σχηματισμού κυβερνήσεως. Εάν είναι αυτοδύναμη η κυβέρνηση, είναι μία εβδομάδα. Εάν όχι, τότε μέχρι να σχηματιστεί κυβέρνηση η Τουρκία θα έχει πεδίο δόξης λαμπρό για αρκετό καιρό. Υπάρχει και το σενάριο της μη αυτοδυναμίας. Να υπάρξει μία κυβέρνηση συνεργασίας για να αλλάξει τον εκλογικό νόμο, και να περάσει κάποιες αλλαγές σε σχέση με το Σύνταγμα. Άρα θα έχουμε μία κυβέρνηση μεταβατική κάποιων μηνών. Αντιλαμβανόμαστε ότι οι Τούρκοι έχουν μεγαλύτερο περιθώριο να παίζουν. 

Ιστορικά έχουμε παρατηρήσει ότι σχεδόν πάντα εκμεταλλεύονται αυτές τις καταστάσεις οι Τούρκοι.
Ναι. Άμα δούμε σε διάρκεια θα το διαπιστώσουμε. Το ’55 δεν υπήρχε κυβέρνηση στην Ελλάδα, και έγιναν τα Σεπτεμβριανά. Το 1964, όταν γίνονται τα επεισόδια στην Κύπρο και βομβαρδίζει η Τουρκική Αεροπορία το νησί, υπάρχει η κυβέρνηση Παπανδρέου αλλά είναι μία μεταβατική φάση. Το 1967, όταν απαιτούν να φύγει η Ελληνική Μεραρχία από το νησί, είναι πάλι η Ελλάδα σε αδύναμη θέση, λόγω και της Δικτατορίας. Το 1974 είμαστε εντελώς απομονωμένοι διεθνώς. Το 1996 έχουμε μία μεταβατική κυβέρνηση η οποία δεν έχει καν ορκιστεί.

Θέλω να κάνετε μία ευχή για αυτές τις εκλογές μόνο ως πολιτικός επιστήμονας.
Να μη μείνει ακυβέρνητη η Ελλάδα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Να υπάρχει αυτοδυναμία, να υπάρχει κυβερνησιμότητα την επόμενη ημέρα.