Οι κρυφές ματιές στη Γιουροβίζιον

Δεν συμβαίνει συχνά, συμβαίνει μόλις κάθε πέντε χρόνια. Αλλά τώρα που συμβαίνει μοιάζει να απαντά σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: Τι είναι ο Ευρωπαίος; Μα κάποιος που τη μία μέρα ψηφίζει για την Γιουροβίζιον κι έπειτα από μία εβδομάδα ψηφίζει για τις Ευρωεκλογές. Είναι αυθαίρετος ο ορισμός; Μπερδεύει κανείς έτσι, αυθαιρετώντας, δυο πράγματα που δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους; Ένα διαγωνισμό τραγουδιού που μια κάποια σοβαροφάνεια υποβαθμίζει σε «πανηγυράκι» με μια κορυφαία δημοκρατική διαδικασία; Ανακατεύει το γιουροβιζιονικό κιτς με σοβαρούς θεσμούς, όπως είναι το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο;

Μπορεί και όχι ακριβώς. Από τη Γιουροβίζιον δεν έλειψε ποτέ η πολιτική. Αρκεί να θυμηθεί κανείς τα δωδεκάρια που ανταλλάσσουν όχι μόνο οι Ελληνες με τους Κύπριους, αλλά και τα δυτικά Βαλκάνια ή οι σκανδιναβικές χώρες μεταξύ τους. Αρκεί να θυμηθεί ακόμη ότι πολλές φορές η πολιτική συναντά το κιτς στους στίχους για να αποδειχθεί ότι υπάρχει ένα είδος protest song που ντύνεται με στρας, όπως κάποτε είχε ντυθεί με το μακρύ φόρεμα της Μαρίζας Κοχ για την Κύπρο.

Αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, μεταξύ των οποίων και το ευρωκοινοβούλιο, αξίζει να ρίξουν μια ματιά στη Γιουροβίζιον. Είναι τα διδάγματα, γράφει ο Εκόνομιστ, που μπορούν να αντλήσουν. Η πολιτική στην Ευρώπη έχει να διδαχθεί από τη γιουροβιζιονική έλλειψη σοβαροφάνειας, την ανοχή απέναντι στο ευτελές, το γεγονός ότι το «πανηγυράκι» είναι εξίσου δεκτικό τόσο απέναντι στο οικείο όσο και στο νέο, από την ικανότητά του να ικανοποιεί το λαϊκό αίσθημα και να γίνεται αγαπητό.

Η Γιουροβίζιον έχει από αυτή την άποψη ό,τι λείπει από την ΕΕ. Και μολονότι κάποια από τα χαρακτηριστικά της είναι ικανά να μετατρέψουν και τον πιο φανατικό φιλοευρωπαίο σε αντιευρωπαϊστή, δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς ότι θεμελιώθηκε πάνω σε μια οικουμενική αξία: την προώθηση της ειρήνης σε μια ήπειρο η ιστορία της οποίας είναι από πολλές απόψεις μια ιστορία πολέμων.

Ακόμη και τώρα που ένας νέος ευρωπαϊκός πόλεμος φαντάζει πολύ μακριά, μοιάζει με ένα παρελθόν που είναι αδύνατον να επιστρέψει, η Γιουροβίζιον δεν έχει χάσει τις πολιτικές της σημάνσεις. Δεν έχει χάσει αυτό που είναι καταστατική αρχή και για την ίδια την ΕΕ, ότι οι διαφορετικές κουλτούρες της ηπείρου μπορούν να συνυπάρξουν και να δημιουργήσουν μια κοινή ευρωπαϊκή κουλτούρα χωρίς απαραιτήτως να συγχωνευθούν.

Η ΕΕ, με άλλα λόγια, θα είναι πάντα μια Ευρώπη των εθνών και μάρτυρας είναι το γεγονός ότι οι διαφορές μας στα μουσικά γούστα βασίζονται σε πολιτισμικές, γλωσσολογικές και άλλες διαφορές – στα φινλανδικά για παράδειγμα τονίζονται οι πρώτες συλλαβές των λέξεων και αυτός ο τονισμός καθορίζει και τον ρυθμό της μουσικής, στα ιταλικά πρωτεύοντα ρόλο παίζουν τα φωνήεντα, στα ολλανδικά τα σύμφωνα. Εντάξει, οι αποχρώσεις είναι λεπτές. Αλλά πώς μπορεί κανείς με τόσες πολλές αποχρώσεις να γράψει ένα τραγούδι που να αρέσει σε όλους; Πώς μπορεί να αρέσει σε όλους η Γιουροβίζιον, όταν υπάρχουν ακόμη και διαφορετικές σχολές σχολιασμού, η φανφαρόνικη που είναι –ποια άλλη–, η ιταλική, η σαρκαστική που –επίσης ποια άλλη–, η βρετανική και η αυστηρά περιγραφική που είναι –και πάλι ποια άλλη– η γερμανική;

Το ερώτημα δεν είναι μόνο γιουροβιζιονικό, είναι και πολιτικό: Πώς μπορεί να αρέσει σε όλους η ΕΕ; Δεν μπορεί. Με την ΕΕ, όμως, συμβαίνει ό,τι και με τη Γιουροβίζιον. Ακόμη και αυτοί που λένε πως την περιφρονούν, πάντα ρίχνουν κλεφτές ματιές επειδή στο βάθος την απολαμβάνουν.