Δύο ή τρία πράγματα που ξέρω γι' αυτήν

Μόνο στη γαλλική nouvelle vague υπήρξαν κριτικοί κινηματογράφου που πέρασαν πίσω από την κάμερα και σκηνοθέτησαν χωρίς το αποτέλεσμα να είναι για γέλια. Οι υπόλοιποι απέτυχαν. Γι’ αυτό και συνήθως αποσιωπούν την άτυχη εκείνη έμπνευση της νεότητάς τους. Δεν ισχύει μόνο για τον κινηματογράφο, αλλά για τους πάσης φύσεως κριτικούς που νιώθουν μίζερο το ρόλο αυτό και αποφασίζουν να ικανοποιήσουν το απωθημένο του δημιουργού. Συνειδητοποιούν τότε τη μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο και επανέρχονται στο ασφαλές καβούκι της κριτικής, άλλοι πιο εμπαθείς και άλλοι πιο συγκρατημένοι.

Θα ήταν απογοητευτικό να συμβεί το ίδιο και με την πρωτοβουλία των «58» για την ανασύσταση του χώρου μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, που γέννησε σε πολύ κόσμο ελπίδα.

Προς το παρόν υπάρχει άφθονη αρθρογραφία –καλή ώρα– κριτικάροντας εύστοχα πολλά. Ένα από αυτά είναι και το πόσο κατώτερο των περιστάσεων είναι το πολιτικό μας προσωπικό. Όπως όμως συμβαίνει με τους κριτικούς, η κριτική δεν σε κάνει αυτοδίκαια ικανό για τη δημιουργία. Μόνο όταν περάσεις και στην άλλη πλευρά θα μάθεις εάν πράγματι τα καταφέρνεις ή θα προστεθείς και εσύ στα αμέτρητα θύματα που έχει καταπιεί το βαθύ ποτάμι ανάμεσα σε φαντασίωση και πράξη. Ο χώρος που απευθύνονται οι «58» έχει δεχτεί το μεγαλύτερο πλήγμα, πράγμα που οι περισσότεροι συμμετέχοντες το γνωρίζουν σαν λογικοί και με αυτογνωσία άνθρωποι που είναι και όχι καβαλημένα καλάμια που βιάζονται να «σκηνοθετήσουν» αδιαφορώντας μες στον οίστρο τους για την τύχη και την κατάληξη της ταινίας. Μη όντας φίλος της ταινίας επιστημονικής φαντασίας, αναρωτήθηκα πριν υπογράψω για τη φράση του κειμένου των «58» αν ο υπό συγκρότηση χώρος θα ενισχύσει τις «…δημοκρατικές φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ». Αναρωτήθηκα επίσης γιατί δεν απευθύνθηκε επώνυμα στο φιλελεύθερο χώρο –που έχει νομίζω το όνομα ΔΡΑΣΗ– αλλά και σε εκείνους τους συμπολίτες του Κέντρου που μπρος στο ενδεχόμενο «σκηνοθεσίας» από Πάντζα- Στρατούλη-Παναγούλη με ηθοποιούς το Μπαλασοφωτοπουλοκαλφαγιαννέϊκο τρέχουν έντρομοι οι άνθρωποι στο έργο ΝΔ.

Επωνύμως η πρόσκληση απευθύνθηκε μόνο σε ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ. Η απάντησή τους κυμάνθηκε από τσάι και συμπάθεια έως ξινίλα με καούρες. Ευτυχώς, ομολογώ για εμένα, μιας και ως μη φίλος ούτε της γκραν γκινιόλ ταινίας φοβόμουν εξαρχής ταινία με πρωταγωνιστές που μέχρι πρόσφατα οι ατάκες τους ήταν «Συναγωνίστρια Τζάκρη» και «Σύντροφε Μιχελογιαννάκη». Περασμένα ξεχασμένα τώρα αυτά, μιας και όσοι πιστέψαμε ότι η ταινία «58» έχει κάτι να πει στη χώρα υπογράψαμε το κείμενο. Είναι ώρα να διαπιστώσουμε με τη σειρά μας αν η κριτική μας μπορεί να γίνει και δημιουργία, αν εκφράζουμε δηλαδή κοινωνική ανάγκη ή προσωπική φαντασίωση.

Κάθε ταινία χρειάζεται σενάριο, σκηνοθέτη, συντελεστές. Ένα πράγμα που ξέραμε οι κινηματογραφιστές ανέκαθεν, ότι δηλαδή βάση κάθε ταινίας είναι το σενάριο, το έχουν καταλάβει πια κι άλλοι. Μες στο κείμενο των «58» υπάρχει η κεντρική ιδέα του. Πρέπει όμως να γραφτεί το σενάριο, πρέπει λοιπόν ο σεναριογράφος να κάτσει να δουλέψει.

Ένα δεύτερο είναι ότι με γερό σενάριο, ακόμη και ο ατάλαντος σκηνοθέτης ίσως να μην κάνει αριστούργημα, σίγουρα όμως θα κάνει ευπρόσωπη την ταινία. Ο ταλαντούχος βέβαια θα την απογειώσει, θα την κάνει επιτυχία. Όμως για ένα αδύναμο σενάριο πιο πιθανό είναι να μην ενδιαφερθεί σκηνοθέτης, αλλά «καλλιτέχνης» που «ζει για το χειροκρότημα».

Το τρίτο που ξέρουμε είναι ότι οι συντελεστές που κατασκευάζουν την ταινία δεν μπορεί παρά να είναι «άνθρωποι της δουλειάς». Όχι δηλαδή πτυχιούχοι σχολών και πανεπιστημίων που γνωρίζουν «κριτική και θεωρία» – πράγματα πολύτιμα, που δεν εγγυώνται όμως και ικανότητα κατασκευής. Γι’ αυτό, αν και ξέρουμε τα χούγια των «επαγγελματιών», σε αυτούς πάντα καταλήγουμε. Και εν προκειμένω στους… πολιτικούς. «Ποιους» σπεύδει δικαιολογημένα να ρωτήσει κάποιος. «Αυτοί δεν ευθύνονται που φτάσαμε εδώ;» Για χάρη της συζήτησης και μόνο ας πούμε ναι, αυτοί ευθύνονται και εμείς που τους ψηφίζαμε δεν φταίμε σε τίποτα. Πλην όμως αυτών που στο παρελθόν ασέλγησαν επάνω μας και απόλυτα δικαιολογημένα η κοινωνία σήμερα απεχθάνεται, υπήρξαν και κάποιοι λίγοι που όλοι γνωρίζουμε, είτε στην κεντρική πολιτική σκηνή είτε στην αυτοδιοίκηση είτε σε δημόσιες θέσεις, οι οποίοι απέδειξαν με το έργο τους και όχι με λόγια ότι έχουν την εντιμότητα, το ήθος και την ικανότητα να διεκπεραιώσουν αυτό που ανέλαβαν, με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία, συγκρουόμενοι με το απόλυτα εχθρικό περιβάλλον της σύγχρονης νεοελληνικής πραγματικότητας.

Με προσωπικό κόστος συχνά. Χρειαζόμαστε με άλλα λόγια τους πολιτικούς εκείνους που άλλος λίγο άλλος πολύ πήγαν «κόντρα στο ρεύμα». Το πιο σχετικά ασφαλές κριτήριο είναι το ποιους τα υπάρχοντα κόμματα, δεξιά, αριστερά, μεσαία, απομόνωσαν. Αυτοί είναι οι βασικοί συντελεστές με την ελπίδα όλων μας ότι η ταλαιπωρία τούς πρόσθεσε και αυτογνωσία. Είναι αφόρητη πολυτέλεια μέσα στο σημερινό ορυμαγδό ανοησίας, «επαγγελματίες» να κάθονται και «ερασιτέχνες» να προσπαθούν να στήσουν μόνοι τους μια τόσο δύσκολη ταινία. Η ταινία πρέπει να γίνει άμεσα, μιας και οι εξελίξεις δεν περιμένουν. Για αυτό είναι πιστεύω ώρα να πάρουν την απόφαση οι «58» ότι αυτοί οι ίδιοι θα είναι η ταινία και να προχωρήσουν στη δημιουργία της, αντί να περιμένουν «αμφιβολίες, διλήμματα, πρόσημα κ.λπ.» των κληθέντων, κόνξες που λένε στο χωριό μου, «διαδικασίες» τις λένε στα κόμματα. Μόνο τότε θα ανταποκριθούν όσοι από τους κληθέντες έχουν την ίδια αγωνία. Οι υπόλοιποι θα προτιμήσουν να δουν εκ του ασφαλούς την ταινία και να επιστρέψουν στα ασφαλή γραφεία, καφετέριες και μπλογκ για να συνεχίσουν αυτό που ξέρουν, την «κριτική».

Πώς πρέπει να γίνουν τα τρία παραπάνω δεν το ξέρω. Δεν είμαι ούτε αρχιτέκτονας, ούτε μηχανικός, ούτε οικοδόμος της πολιτικής. Παρ’ όλα αυτά τολμώ να εξειδικεύσω την πρόταση που ήδη περιλαμβάνει το κείμενο με το να επιλεγεί άμεσα ένας ικανός αριθμός στελεχών από την κεντρική πολιτική σκηνή, την αυτοδιοίκηση, τους επαγγελματικούς φορείς και επιμελητήρια, το χώρο των επιχειρήσεων και της εργασίας με κριτήριο τη δουλειά τους, το ήθος, το μεταρρυθμιστικό στίγμα και τη διάθεση προσφοράς χωρίς όρους. Με επικεφαλής τα πολιτικά πρόσωπα να συγκροτηθούν τέσσερις ομάδες που με το βλέμμα στο 2020 θα συντάξουν τα κείμενα για τη Συνταγματική αλλαγή, το Κράτος, το νέο παραγωγικό μοντέλο και τη νέα θέση της χώρας στον κόσμο. Τα κείμενα αυτά, που στόχο θα έχουν την έξοδο από την κρίση, να μπουν σε διαβούλευση με όλους όσους έχουν κληθεί. Η ιδρυτική συνάντηση όσων έχουν ήδη συμμετάσχει να οδηγήσει στη δημιουργία του νέου σχήματος, όπου τα επικυρωμένα πλέον κείμενα θα αποτελούν την προγραμματική συμφωνία και όπου θα γίνει η εκλογή της πολιτικής ηγεσίας. Η ηγεσία αυτή να αναλάβει ενόψει ευρωεκλογών διαπραγματεύσεις με πιθανούς άλλους πολιτικούς φορείς, σχηματισμούς ή και πρόσωπα που θα συμφωνήσουν. Ο χρόνος είναι λίγος, δεν θα είναι εύκολο, αλλά μια τέτοια διαδικασία πιστεύω θα συσπειρώσει ξανά όλο εκείνο τον κόσμο που αναθάρρησε με τη διακήρυξη της πρωτοβουλίας, αλλά που καθημερινά διαπιστώνω ότι παραμένει μετέωρος και απελπισμένος περιμένοντας κάποιο φως.

*«Δυο η τρία πράγματα που ξέρω γι’ αυτήν» ταινία του Ζ.Λ.Γκοντάρ (1967)