Στις 14 Νοεμβρίου η Σύνοδος των Προέδρων των πολιτικών κομμάτων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έδωσε το «πράσινο φως» για τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής για την αξιολόγηση των επιπτώσεων των πολιτικών την Τρόικα στις χώρες που εφαρμόζεται το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, ως αποτέλεσμα πρωτοβουλίας των Πράσινων. Η Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του Ευρωκοινοβουλίου έχει ξεκινήσει τη διαδικασία αξιολόγησης, η οποία περιλαμβάνει δημόσιες ακροάσεις με τη συμμετοχή κοινωνικών εταίρων και επιτόπου επισκέψεις για τη συλλογή δεδομένων στις χώρες που έχουν ενταχθεί στο μηχανισμό στήριξης. Η έκθεση με τα ευρήματα της εξεταστικής επιτροπής θα τεθεί σε ψηφοφορία στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Απρίλιο του 2014.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα βάλει στο μικροσκόπιο τη δράση της Τρόικα σε τέσσερεις χώρες της κρίσης και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Σύμφωνα με το σχέδιο, υπό αξιολόγηση τίθενται η μεθοδολογία της Τρόικα κατά τη συγκέντρωση στοιχείων, τα κριτήρια με τα οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις της, αλλά και το κατά πόσο υπάρχει δημοκρατική νομιμοποίηση των αποφάσεων αυτών.
Οι Πράσινοι αναλάβαμε τη πρωτοβουλία και πιέσαμε από τη πρώτη στιγμή για αυτή την έρευνα, καθώς στοχεύουμε στη διασφάλιση, έστω καθυστερημένα, του δημοκρατικού ελέγχου των μέτρων αντιμετώπισης της κρίσης. Εκτός από τους ισχυρισμούς για κακοδιοίκηση και παρανομίες, τα ίδια τα μέλη της Τρόικα έχουν παραδεχθεί τα λάθη που έχουν γίνει. Τα λάθη αυτά πρέπει να διερευνηθούν και όπου είναι δυνατό να διορθωθούν.
Η πρωτοβουλία των Πράσινων
Μετά από πρωτοβουλία του Σβεν Γκίγκολντ, η Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ξεκίνησε μια σημαντική διαδικασία αξιολόγησης των επιπτώσεων των πολιτικών της Τρόικα στις χώρες της κρίση. Στις 5 Νοεμβρίου 2013 πραγματοποιήθηκε δημόσια ακρόαση παρουσία οικονομολόγων και στελεχών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όχι όμως και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το οποίο αρνήθηκε να συμμετάσχει με εκπρόσωπο. Οι γνωστοί στην Ελλάδα από τη συμμετοχή τους στο σχεδιασμό και παρακολούθηση του Ελληνικού προγράμματος Servaas Deroose της Κομισιόν / ECFIN και Klaus Masuch της ΕΚΤ, βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις πολύ έντονες αντιδράσεις των ευρωβουλευτών αλλά και εμπεριστατωμένες προσεγγίσεις έγκυρων οικονομολόγων που για ακόμη μία φορά παρουσίασαν το αδιέξοδο των επιλογών της Τρόικα και την ανάγκη αλλαγής πλεύσης στη στρατηγική διαχείρισης της δημοσιονομικής κρίσης. Οι εκπρόσωποι της Τρόικα δικαιολόγησαν τις επιλογές τους υποστηρίζοντας ότι με βάση τα στοιχεία που διέθεταν τότε οι ειλημμένες αποφάσεις φάνταζαν οι πλέον ενδεδειγμένες και ότι η απόκλιση μεταξύ προβλέψεων και αποτελεσμάτων οφείλεται στη μη έγκαιρη υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων. Δικαίως, οι ευρωβουλευτές που συμμετείχαν στη διαδικασία τόνισαν με δόση ειρωνείας ότι Κομισιόν, ΔΝΤ και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν πέσει έξω στις προβλέψεις τους χειρότερα και από αποτυχημένες προγνώσεις του καιρού.
Σε συνέχεια της πρωτοβουλίας του Σβεν Γκίγκολντ, στις 7 Νοεμβρίου 2013 ζήτησα κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης του Ευρωκοινοβουλίου να ξεκινήσει μια παρόμοια διαδικασία με θέμα τις επιπτώσεις των πολιτικών της Τρόικα στους τομείς περιφερειακής ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. Στην πρόταση μου επισημαίνεται η ανάγκη να προσκληθούν εκπρόσωποι της Τρόικα, αλλά και των περιφερειών, οικονομολόγοι και κοινωνικοί φορείς. Η Πρόεδρος της Επιτροπής δεσμεύτηκε να συζητηθεί η πρόταση στην σύνοδο των συντονιστών των πολιτικών ομάδων, ενώ στις κατ’ ιδίαν επαφές μου με τους συντονιστές όλων των πολιτικών ομάδων απέσπασα την υπόσχεση ότι θα στηρίξουν την πρότασή μου και πρόταση των Πράσινων. Μένει να επιβεβαιωθεί.
Σκόπιμο είναι να διευκρινιστεί ότι η διαδικασία αξιολόγησης δεν στοχεύει και δεν θα οδηγήσει σε απόδοση νομικών ευθυνών εις βάρος της Τρόικα. Ωστόσο, συνιστά ιδιαιτέρως σημαντική εξέλιξη, καθώς πρόκειται για την πρώτη φορά που ευρωπαϊκό όργανο αξιολογεί την Τρόικα, με στόχο να ενισχυθεί η διαφάνεια, η δημοκρατική νομιμοποίηση και ο κοινοβουλευτικός έλεγχος.
Επομένως, η πρωτοβουλία των Πράσινων πέρα από την προφανή σημασία της για τις κοινωνίες που βιώνουν την σκληρή λιτότητα, έχει κι άλλες διαστάσεις. Αποδεικνύεται ότι μεταξύ Ευρωκοινοβουλίου και Συμβουλίου υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην προσέγγιση των πολιτικών, οικονομικών και δημοκρατικών υποθέσεων. Αν και πάνω από το 55% των ευρωβουλευτών ανήκουν σε κόμματα που συμμετέχουν σε κυβερνήσεις, το Ευρωκοινοβούλιο παραμένει ένα θεσμικό ευρωπαϊκό όργανο που έχει, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, την δική του αυτονομία και δυναμική και μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη λήψη των αποφάσεων. Αποδεικνύει, επίσης, ότι οι Πράσινοι, αν και αντιπροσωπεύουμε περίπου το 7% του Ευρωκοινοβουλίου, αναλαμβάνουμε σημαντικές πολιτικές πρωτοβουλίες. Ενόψει βέβαια και των ευρωεκλογών, χρήσιμο κρίνεται να έχουμε υπόψη ότι ανάλογα με τις πολιτικές ισορροπίες στο όργανο διαμορφώνονται και οι πολιτικές.
Ενίσχυση της διαφάνειας και του ελέγχου
Η Τρόικα έχει διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαχείριση της κρίσης του ευρώ, αλλά το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών και των αποφάσεών της ελήφθη κεκλεισμένων των θυρών, με αδιαφανή τρόπο και χωρίς αξιολόγηση των επιπτώσεών τους.
Ενώ οι κυβερνήσεις και η Τρόικα επιβάλλουν σκληρές πολιτικές λιτότητας που πλήττουν την κοινωνική συνοχή, εκτινάσσουν την ανεργία στα ύψη, περιορίζουν μισθούς, συντάξεις και κοινωνικές πολιτικές, το Ευρωκοινοβούλιο έχει εντείνει την κριτική του σε αυτές τις πολιτικές. Με αποφάσεις του έχει επικρίνει το γεγονός ότι η Τρόικα είναι ένας θεσμός εκτός της «κοινοτικής μεθόδου», δηλαδή εκτός της διαδικασίας συναπόφασης Ευρωκοινοβουλίου και Συμβουλίου, κατόπιν νομοθετικής πρότασης της Κομισιόν, αφού ούτε οι πολιτικές της Τρόικα, ούτε τα άτομα που την στελεχώνουν έχουν λάβει την έγκριση του Ευρωκοινοβουλίου. Επίσης, οι Πράσινοι έχουμε καταγγείλει ότι οι πολιτικές λιτότητας που επιβάλλονται βρίσκονται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές πολιτικές, όπως για παράδειγμα με τη στρατηγική Ευρώπη 2020.
Το Ευρωκοινοβούλιο, τα τελευταία δύο χρόνια, με σειρά ψηφισμάτων και αποφάσεων του, όπως για το «ευρωπαϊκό εξάμηνο» και το «εξαπλό πακέτο», αλλά και πιο εξειδικευμένες αποφάσεις που σχετίζονται με την κοινωνική πολιτική, τον προϋπολογισμό της Ένωσης και τη διαχείριση των ταμείων, είχε ασκήσει κριτική στις πολιτικές που εφαρμόζονται αλλά κυρίως είχε επικεντρώσει στην αδιαφάνεια, στην έλλειψη λογοδοσίας και στην ανάγκη αξιολόγησης των πολιτικών της Τρόικα. Είχε ζητήσει να αναθεωρείται το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής αν αποτυγχάνει ή έχει μη προβλεπόμενες συνέπειες, να μην πλήττονται από το πρόγραμμα η υγεία και η παιδεία, να μην επιβάλλεται με νομοθετικά μέτρα κατώτατος μισθός και οι αλλαγές στα προγράμματα προσαρμογής να γίνονται μετά από διάλογο, όχι μόνο με τις κυβερνήσεις αλλά και με τους κοινωνικούς φορείς.
Το Ευρωκοινοβούλιο, με πίεση και πρωταγωνιστικό ρόλο των Πράσινων, προχωρεί ένα βήμα παραπέρα και αναλαμβάνει να αξιολογήσει τόσο σε επιμέρους τομείς όσο και συνολικά τις επιπτώσεις των πολιτικών που προωθεί η Τρόικα. Είναι καιρός το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως το μόνο δημοκρατικά εκλεγμένο θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αποτελέσει ουσιαστική ασφαλιστική δικλίδα διαφάνειας και δημοκρατίας του συστήματος ευρωπαϊκής διακυβέρνησης.
Χρειάζεται καθημερινά, σε όλα τα επίπεδα και με τη συμμετοχή και τις επιλογές των πολιτών στις ευρωεκλογές να δοθεί ώθηση στις πολιτικές εκείνες που στηρίζουν την ενίσχυση της δημοκρατίας, της λογοδοσίας, της απασχόλησης, της κοινωνικής συνοχής, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δίκαιης αμοιβής και της αξιοπρεπούς διαβίωσης.
