Η οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα άρθρα 11 και 13: Γράφει η πρόεδρος της Επιτροπής για το Μέλλον στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Εύα Καϊλή.
Λίγο πριν τις Ευρωπαϊκές Εκλογές τελείωσε και τυπικά μια από τις πλέον δύσκολες διαπραγματεύσεις ευρωπαϊκών νομοθετικών προτάσεων, με την ΕΕ να προσαρμόζει τους κανόνες για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή εποχή.
Ο σκοπός της νομοθετικής πρωτοβουλίας ήταν η εξασφάλιση επαρκούς προστασίας για τους δημιουργούς και τους καλλιτέχνες, ενώ δημιουργεί νέες δυνατότητες πρόσβασης και χρήσης του περιεχομένου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η διαδικασία ήταν ιδιαίτερα φορτισμένη, με μουσικούς και δημιουργούς όπως ο Paul McCartney να υποστηρίζουν την πρόταση, και εταιρείες όπως η Google και το Twitter να είναι κατά του κανονισμού. Παράλληλα, ακτιβιστές υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης οργάνωσαν καμπάνιες ενημέρωσης φοβούμενοι ότι οι προτεινόμενες αλλαγές θέτουν σε κίνδυνο την ελευθερία έκφρασης και θα αλλάξουν τη φύση του Ιντερνέτ.
Με μια πιο ψύχραιμη, πλέον, ματιά είναι προφανές ότι η οδηγία έχει κάποια αμφιλεγόμενα σημεία. Συνήθως λόγος γίνεται για τα άρθρα 11 και 13 (πλέον 17) που ρυθμίζουν τις σχέσεις εκδοτών και δημιουργών με τις πλατφόρμες. Οι τελευταίες διορθώσεις που έγιναν στο κείμενο, δημιούργησαν μια αποδεκτή από την πλειοψηφία μορφή του άρθρου 11, όμως και πάλι, αυτό δεν ισχύει για το άρθρο 17.
Το εν λόγω άρθρο ρυθμίζει την χρήση προστατευόμενου περιεχομένου και ορίζει ότι πλατφόρμες τύπου YouΤube και Vimeo πρέπει να λαμβάνουν άδεια από τους δικαιούχους για την προβολή του περιεχομένου τους. Όταν αυτό επιτυγχάνεται, για παράδειγμα μέσω κάποιας συμφωνίας, τότε η εν λόγω άδεια επιτρέπει στους χρήστες να παράγουν και να αναφορτώνουν ελεύθερα το περιεχόμενο, για τους σκοπούς της παράθεσης περιεχομένου, της κριτικής, του ελέγχου, της γελοιογραφίας, της παρωδίας ή της μίμησης. Το πρόβλημα παρουσιάζεται όταν πλατφόρμα και δημιουργοί, δεν συμφωνούν και η άδεια δεν χορηγείται, αν μια πλατφόρμα αρνηθεί να καταβάλει το αντίτιμο που ο δημιουργός αξιώνει. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι πλατφόρμες καλούνται στην πράξη να αστυνομεύσουν τους χρήστες τους δημιουργώντας μηχανισμούς που δρουν γρήγορα και αποτελεσματικά κατά τη διάδοση μη αδειοδοτημένου περιεχομένου. Στην πράξη οι πλατφόρμες, μικρές ή μεγάλες καλούνται να φιλτράρουν ότι ανεβάζει ο κάθε χρήστης, είτε με κάποιον μηχανισμό, είτε χειροκίνητα. Αυτό δημιουργεί μια σειρά από προβλήματα:
Δημιουργεί τον κίνδυνο «να πέφτει μαύρο» στο Ιντερνετ με κριτήριο την πιθανότητα προστίμου για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων. Δίνεται τεράστια δύναμη και ευθύνη για τον έλεγχο του περιεχομένου στις πλατφόρμες.
Δημιουργεί ένα κόστος αποτρεπτικό για την εμφάνιση νέων καινοτόμων ιδεών, καθώς μόνο μεγάλες, εδραιωμένες εταιρείες έχουν την οικονομική επιφάνεια, τεχνογνωσία και το προσωπικό να ανταπεξέλθουν τόσο στα πιθανά πρόστιμα όσο και στα έξοδα δημιουργίας των απαραίτητων μηχανισμών.
Παρά την προσπάθεια εναρμόνισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κατά τη μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο, ενέχει ο κίνδυνος διαφοροποίησης από χώρα σε χώρα που θα δυσχεράνει τόσο την εφαρμογή των νέων κανόνων αλλά και την επέκταση των μικρότερων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στην Ευρώπη. Εδώ όμως είναι και το παράθυρό για να ερμηνεύσει διαφορετικά η Ελλάδα την συγκεκριμένη οδηγία.
Ωστόσο, τα οφέλη της οδηγίας είναι επίσης αρκετά με τα πιο σημαντικά να έχουν να κάνουν με την κατοχύρωση του δικαιώματος των δημιουργών και των ερμηνευτών σε κατάλληλη και αναλογική αμοιβή για την παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης ή τη μεταβίβαση των δικαιωμάτων τους, την υποχρέωση διαφάνειας σχετικά με την εκμετάλλευση έργων, καθώς και έναν μηχανισμό αναπροσαρμογής των αμοιβών συνοδευόμενο από ειδικό μηχανισμό εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, αποδυναμώνοντας τους μεσάζοντες.
Η πρόκληση, τώρα, είναι πως να μετριάσουμε τους κινδύνους, που απομένουν παρά το πέρας της διαδικασίας. Η συγκεκριμένη νομοθετική προσπάθεια είναι μια οδηγία, που σημαίνει ότι η ΕΕ θέτει τους νομοθετικούς στόχους (προστασία δικαιωμάτων δημιουργών, δίκαιη αμοιβή, κλπ) και τα κράτη μέλη καλούνται να νομοθετήσουν, ώστε μέσα σε 2 χρόνια να έχουν φτάσει στο επίπεδο που απαιτείται από την οδηγία. Αυτό δημιουργεί δυνατότητα να μετριαστούν οι κίνδυνοι που αναφέραμε αλλά προϋποθέτει την εγρήγορση των πολιτών σε εθνικό επίπεδο. Το κείμενο το οποίο δημοσιεύτηκε στις 15/4 είναι σαφώς βελτιωμένο σε σχέση με την πρότερη εκδοχή του, που είχε ψηφιστεί στα τέλη του 2018. Αυτό έγινε γιατί οι πολίτες κινητοποιήθηκαν και οι εκπρόσωποι τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τους άκουσαν και το καταψηφίσαμε εξαναγκάζοντας σε μια σειρά από διορθώσεις. Αν αυτό γίνει και σε εθνικό επίπεδο, τα νομοθετήματα που θα ψηφιστούν σε κάθε κράτος μέλος μπορούν να βελτιώσουν το αρχικό κείμενο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμένεται να συνεχίσουν την προσπάθεια τους για την ενίσχυση της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς, είτε με κατευθυντήριες γραμμές που θα βοηθήσουν στην καλύτερη υιοθέτηση των οδηγιών, όπως την παρούσα, είτε με νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες.
Για αυτό είναι σημαντικό οι Ευρωβουλευτές να αντιλαμβάνονται τις ανατροπές της ψηφιακής εποχής και να θέτουν τις σωστές προτεραιότητες με γνώση των προκλήσεων και της διαχείρισης των δεδομένων και με ανοιχτό μυαλό απέναντι στις εμμονές φοβικών πολιτικών που θέλουν να ελέγχουν το διαδίκτυο. Αυτή η διαπίστωση έρχεται μετά από μεγάλη εμπειρία εργασίας και τριβή σε μια σειρά από ψηφιακά ζητήματα (πλαίσιο για τεχνητή νοημοσύνη, άρση γεωγραφικών αποκλεισμών, κανονισμός για την λειτουργία των πλατφορμών) που όχι μόνο έθεσε τις βάσεις για την Ενιαία Ψηφιακή Αγορά, αλλά είχα την τιμή να αναγνωριστεί και να βραβευτεί η ομάδα μου και η δουλειά μας στις Βρυξέλλες και διεθνώς, αυτά τα 5 τελευταία χρόνια.
11°
