Το Brexit, η αποχώρηση από την ΕΕ, η πληροφόρηση και η γνώση των πολιτών πριν προσέλθουν να συμμετάσχουν σε δημοψήφισμα
Αυτό που συμβαίνει με το Brexit είναι αδιανόητο. Μια υπερδύναμη όπως η Μεγάλη Βρετανία αποφάσισε να τινάξει στον αέρα την ηρεμία της και να φλερτάρει με την άβυσσο χωρίς ουσιαστικό λόγο αποχώρησης από την ΕΕ, χωρίς σχέδιο εξόδου, χωρίς πλάνο για την επόμενη του ημέρα. Υπνωτισμένοι από τις σειρήνες του λαϊκισμού οι μπρέξιτερς ονειρεύτηκαν μια Μ. Βρετανία μόνη και αυτοκρατορική - λες και βρισκόμαστε ακόμη στην εποχή της βασίλισσας Βικτώριας και όχι στην εποχή του διαδικτύου και των κοινών διαπλανητικών προκλήσεων.
Το όνειρο μοιάζει τώρα με πρόλογο εφιάλτη. Τρία χρόνια μετά το δημοψήφισμα, και έξι αφού ξεκίνησε το σχετικό ντιμπέιτ, κανείς στην Αγγλία ή τον υπόλοιπο κόσμο δε γνωρίζει ακόμα πώς μπορεί να επιτευχθεί ομαλά ένα Brexit. Το μόνο που ως σήμερα πέτυχε η επιλογή του είναι να ανοίξει τις πύλες απ’ όπου ξεχύνονται οι ήχοι του χάους στο «Ηνωμένο» Βασίλειο και στο ρεύμα της ΕΕ.
Αν κάτι υπενθυμίζει προς τους Έλληνες το αγγλικό θρίλερ, είναι ότι ο λαϊκισμός δε θριαμβεύει μόνο στη δική μας γειτονιά. Παρά την κοινή αίσθηση πως τα όσα τραγελαφικά ζούμε «συμβαίνουν μόνο στην Ελλάδα», συμβαίνουν όμως παντού. Στο Ηνωμένο Βασίλειο που ψήφισε Brexit, στην Αμερική που έκανε πρόεδρο τον Τραμπ, στην Ιταλία που εξέλεξε κυβέρνηση το «Κίνημα των 5 Αστέρων» και πιο πριν τον Μπερλουσκόνι, στη Γαλλία που φορτσάρει όλο και περισσότερο τη Λεπέν ή στην Ισπανία των αποσχιστικών κινημάτων. Ο λαϊκισμός φυτρώνει παντού, ακόμα και στις πιο ισχυρές και προηγμένες χώρες του κόσμου.
Στην Αγγλία και την Ελλάδα κορυφώθηκε μάλιστα με την ίδια μορφή, εκείνη ενός δημοψηφίσματος. Ενός δημοψηφίσματος που έφερε στη Μ Βρετανία το Brexit και την απειλή ενός τεκτονικού σεισμού στην οικονομία της - την 5η μεγαλύτερη του πλανήτη - και στην Ελλάδα παραλίγο να φέρει το Grexit που θα θρυμμάτιζε μια χώρα όπως η δική μας. Προσωπικά δεν καταλαβαίνω γιατί είναι ωφέλιμο να καθορίζω μέσα από τέτοιες διαδικασίες ποια πορεία είναι καλύτερο να ακολουθήσει το κράτος μου πάνω σε ζητήματα τόσο τεχνικά, όπως είναι τα μακροοικονομικά και γεωστρατηγικά, για τα οποία δεν είναι και πολύ βέβαιο ότι έχω επαρκή ενημέρωση. Ζητήματα στα οποία μια λάθος επιλογή μπορεί να στοιχίσει το μέλλον γενεών. Η Δημοκρατία, η σημαντικότερη πολιτική επινόηση του ανθρώπινου πολιτισμού, δεν ατσαλώνεται από τέτοιες διαδικασίες. Αντίθετα, διαβρώνεται γιατί αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να κατακρημνίσει τους πολίτες όπου και βασίζει την ύπαρξή της.
Ένας βασικός λόγος για τον οποίο ψηφίζουμε και καταβάλλουμε ανταποδοτικούς φόρους άλλωστε, είναι προκειμένου να έχουμε ένα πολιτικό προσωπικό που (θεωρητικά τουλάχιστον...) να ασχολείται πιο επισταμένα και συστηματικά με την πολιτική από τον μέσο πολίτη. Το ότι όλοι μετέχουμε στην πολιτική δεν ταυτίζεται με το ότι όλοι κατανοούμε την πολυπλοκότητά της. Όλοι μετέχουμε επίσης σε ένα σώμα, αλλά αν κάτι συμβεί στην υγεία του δε θα καλέσουμε συγγενείς και φίλους για να ψηφίσουν ποια θεραπεία είναι καλύτερο να κάνουμε. Όλοι μετέχουμε επίσης σε ταξίδια με αεροπλάνα αλλά δε θα κάναμε επίσης ποτέ ένα πανεθνικό δημοψήφισμα για να αποφασίσουμε πώς είναι καλύτερο να τα πιλοτάρουμε. Θα απευθυνόμασταν προς ανθρώπους με σχετική τεχνογνωσία – εάν τουλάχιστον το ένστικτο αυτοσυντήρησης είναι ακόμη μαζί μας. Με αυτό το πνεύμα το ομοσπονδιακό δικαστήριο της Ελβετίας αποφάσισε πρόσφατα να ακυρώσει μάλιστα ένα εθνικό δημοψήφισμα που είχε διεξαχθεί στη χώρα τους (μια από τις πλέον προηγμένες Δημοκρατίες διεθνώς), ακριβώς επειδή έκρινε ότι οι πολίτες δεν είχαν λάβει προηγουμένως επαρκή και διαφανή γνώση προκειμένου να ψηφίσουν.
Δεν φαίνεται πολύ πιθανό ένα τέτοιο προηγούμενο να τραντάξει τις εξελίξεις στην άλλη πλευρά της Μάγχης. Βέβαιο είναι ωστόσο ότι το Brexit (πόσο μάλλον ένα hard Brexit) θα έχει ένα κολοσσιαίο εκτόπισμα εάν τελικά πραγματοποιηθεί. Ας ελπίσουμε πως οι Βρετανοί δεν θα χρειαστεί να θυμηθούν κάποτε τον συμπατριώτη τους τον Χομπς όταν έγραφε ότι «η κόλαση είναι η αλήθεια που είδαμε πολύ αργά». Τουλάχιστον, όχι πολύ αργά.
