Το τρένο που ερχόταν καταπάνω μας

Το 2016 οι Βρετανοί ψήφισαν την αποχώρηση της χώρας τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά από δύο και πλέον χρόνια διαπραγματεύσεων η ΕΕ, σε αντίθεση με τη Μ. Βρετανία, φαίνεται προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει τις συνέπειες μιας εξόδου, ακόμη και χωρίς συμφωνία.

Η ανάγνωση των στοιχείων προσέλευσης των Βρετανών ψηφοφόρων στις ευρωεκλογές δίνει αφορμή για μια διαφορετική προσέγγιση. 

Στο διαδίκτυο κυκλοφορεί ως αστείο το νέο ρήμα, «brexiting», που ορίζεται ως η ανακοίνωση μιας ενέργειας και η παρατεταμένη καθυστέρηση υλοποίησής της. Διαδηλώσεις εκατοντάδων χιλιάδων πραγματοποιούνται στο Λονδίνο υπέρ της επανάληψης του δημοψηφίσματος, ενώ τα παραδοσιακά κόμματα των Εργατικών και των Τόρις αποχαιρετούν ψηφοφόρους. Η γενικότερη αίσθηση είναι ότι όχι μόνο οι Βρετανοί δεν ξέρουν με ποιο τρόπο θα αποχωρήσουν, αλλά, σημαντικότερο, δεν ξέρουν αν θέλουν να το κάνουν, αναδεικνύοντας μια υπαρξιακή, πέρα από πολιτική διάσταση.

Αναλυτές και πολιτικοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδίδουν την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην άνοδο του λαϊκισμού και των λαϊκιστών ηγετών στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η ανάγνωση όμως των στοιχείων προσέλευσης των Βρετανών ψηφοφόρων στις ευρωεκλογές δίνει αφορμή για μια διαφορετική προσέγγιση.

Η Μ. Βρετανία υπήρξε ανάμεσα στα εννέα κράτη που συμμετείχαν στις πρώτες ευρωεκλογές, το 1979. Τότε ήταν η χώρα με το χαμηλότερο ποσοστό προσέλευσης ψηφοφόρων. Μόλις ένα αναιμικό 32% των Βρετανών ψήφισαν για το ευρωκοινοβούλιο, πολύ μακριά από το 91% των Βέλγων ή το 62% του μέσου όρου. Η στάση των Βρετανών απέναντι στο Ευρωκοινοβούλιο και τις διαδικασίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταγράφεται διαχρονικά ως χλιαρή, στα όρια της αδιαφορίας. Το χαμηλότερο ποσοστό προσέλευσης ήταν 24% το 1999 και το υψηλότερο 38%, πέντε χρόνια αργότερα.

Πίσω από αυτούς τους αριθμούς καλό θα ήταν να αναζητήσουμε τη διαχρονική ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποδείχτηκε ανίκανη να αξιολογήσει τις πιθανές συνέπειες της «αδιαφορίας» των Βρετανών πολιτών. Αν ο λαϊκισμός βρήκε γόνιμο έδαφος στη Μ. Βρετανία, η έλλειψη συστηματικής ανάδειξης των θετικών της ΕΕ, από τους ίδιους τους ευρωπαϊκούς θεσμούς τα τελευταία σαράντα χρόνια, πώς μπορεί να εκληφθεί;

Η σκανδαλώδης υπόθεση της Cambridge Analytica και ο ρόλος που έπαιξε το Facebook στη διασπορά ψευδών ή παραπλανητικών στοιχείων και ειδήσεων κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος για το Brexit, υποχρέωσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να επανεξετάσει τους κανόνες προστασίας της ψηφιακής ζωής των πολιτών της. Θα απασχολήσει άραγε το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η «αδιαφορία» τους; 

Τα ποσοστά προσέλευσης ψηφοφόρων νεότερων μελών της ΕΕ από τη Βαλτική και τα Βαλκάνια, αλλά και χωρών όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, δεν πρέπει να αγνοηθούν. Τι κοινό συνδέει τις χώρες αυτές; Γιατί στη Μάλτα και την Κύπρο καταγράφεται «ο ενθουσιασμός του νεοφώτιστου» αλλά όχι αλλού; Πιστεύω ότι η καμπάνια «Αυτή τη φορά ψηφίζω» θα πρέπει να εξελιχθεί σε πενταετή δράση της ΕΕ. Θα πρότεινα ως τίτλο «η Ένωση είναι η Δύναμή μας».