Η παρουσία του υπουργού Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής Μάικ Πομπέο στην τριμερή σύνοδο Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου στην Ιερουσαλήμ προκάλεσε πλήθος σχολίων σε Ελλάδα και Κύπρο, τα περισσότερα εκ των οποίων είχαν διθυραμβικό χαρακτήρα.
Να μερικές σημειώσεις για όσα έγιναν και κυρίως για όσα δεν έγιναν:
Η συμμετοχή Πομπέο στην τριμερή σύνοδο επιβεβαιώνει το θετικό μομέντουμ στις σχέσεις των τεσσάρων εμπλεκόμενων χωρών αλλά οποιοδήποτε βαθύτερο συμπέρασμα είναι επισφαλές. Η παρουσία του υπουργού των ΗΠΑ στην τριμερή σύνοδο αποτέλεσε ένα χαμηλής πολιτικής ζήτημα στο πλαίσιο ενός πολυημέρου ταξιδιού του στο Κουβέιτ, στο Ισραήλ και στον Λίβανο.
Στην κοινή δήλωση που δημοσιεύθηκε μετά το τέλος της συνόδου δεν υπάρχει η παραμικρή ονομαστική αναφορά στον αγωγό EastMed παρά μόνο θετικές αναφορές στη σημασία της περιφερειακής συνεργασίας σε ζητήματα ενέργειας.
Στην ίδια δήλωση, δεν υπάρχει η παραμικρή ονομαστική αναφορά στην Τουρκία. Υπάρχει μια αόριστη αναφορά στην ανάγκη άμυνας απέναντι σε «εξωτερικές κακοήθεις επιρροές» στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Συγκεκριμένα, στην κοινή δήλωση υπάρχει η φράση «to defend against external malign influences». Στην αρχική ανακοίνωση του ταξιδιού Πομπέο στη Μέση Ανατολή χρησιμοποιούνται ακριβώς οι ίδιες λέξεις για να θέσουν ως στόχο του ταξιδιού την ανάσχεση της επιρροής του Ιράν στην ευρύτερη περιοχή («Countering Iran’s Malign Influence»).
Από τη συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού EastMed που υπέγραψαν το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος απουσιάζει η υπογραφή της Ιταλίας, δηλαδή της χώρας στην οποία θεωρητικά καταλήγει ο αγωγός. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν ποτέ η Ιταλία θα βάλει την υπογραφεί στο εν λόγω φαραωνικό σχέδιο, πόσο μάλλον επί των ημερών της σημερινής κυβέρνησης της.
Η παρουσία του Πομπέο στην τριμερή σύνοδο ελάχιστα απασχόλησε τα διεθνή ΜΜΕ που καλύπτουν τις συναντήσεις του στη Μέση Ανατολής. Συνολικά, το ταξίδι Πομπέο αντιμετωπίζεται ως ένα σημαντικό προεκλογικό δώρο στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου εν όψει των εθνικών εκλογών που θα διεξαχθούν στο Ισραήλ στις 9 Απριλίου.
Όσο στην Ελλάδα και στην Κύπρο η αξιολόγηση των εργασιών της τριμερούς συνόδου γινόταν με τρόπο αντιπαραγωγικά εθνοκεντρικό, ένα tweet του Προέδρου Τραμπ επιβεβαίωσε ότι βασική προτεραιότητα του Λευκού Οίκου είναι με κάθε τρόπο υποστήριξη της προεκλογικής καμπάνιας Νετανιάχου. Ο Αμερικανός Πρόεδρος δήλωσε ότι ήρθε η στιγμή για τις ΗΠΑ να αναγνωρίσουν πλήρως την κυριαρχία του Ισραήλ στα Υψίπεδα του Γκολάν, προσφέροντας ένα τεράστιο επικοινωνιακό δώρο στον Νετανιάχου ο οποίος απευθύνεται στα πλέον συντηρητικά τμήματα της εβραϊκής κοινωνίας.
Η πιθανή αναγνώριση της κυριαρχίας του Ισραήλ στα υψιπέδα του Γκολάν, παρά τις σαφείς αντίθετες αποφάσεις του ΟΗΕ, θα δημιουργήσει ένα φοβερά επικίνδυνο διπλωματικό προηγούμενο για το νομικό καθεστώς κατεχόμενων εδαφών. Αν οι ΗΠΑ αναγνωρίσουν τα υψίπεδα του Γκολάν, γιατί να μην αναγνωρίσουν συμμαχικές χώρες της Ρωσίας την προσάρτηση της Κριμαίας; Πιστεύει κανείς στην Ελλάδα ή στην Κύπρο ότι αν ξεκινήσει ένα τέτοιο γαϊτανάκι, ότι δεν θα έρθει και η ώρα μιας αντίστοιχης τουρκικής πρωτοβουλίας για την αναγνώριση των κατεχόμενων εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας;
Η Ελλάδα και η Κύπρος δεν πρέπει να διαδραματίσουν τον ρόλο του «χρήσιμου ηλίθιου» στις οριακές σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας. Η απλοϊκή λογική του «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος» είναι καλή μονάχα για τα τηλεπαράθυρα. Ορθώς η Ελλάδα και η Κύπρος επιδιώκουν τη στενότερη συνεργασία με τον αμερικανικό παράγοντα αλλά το…ταμείο γίνεται στο τέλος και δεν μπορεί να περιλαμβάνει μονάχα φωτογραφίες και θετικές δηλώσεις. Η εμβάθυνση της συνεργασίας με τις ΗΠΑ δεν μπορεί να βασιστεί στις κακές σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας κυρίως γιατί δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις θα είναι για πάντα τόσο κακές.
Αν πράγματι οι ΗΠΑ προχωρήσουν με τρόπο επίσημο στην αναγνώριση της κυριαρχίας του Ισραήλ στα υψίπεδα του Γκολάν, οι ήδη προβληματικές σχέσεις Ουάσιγκτον-Βρυξελλών θα επιδεινωθούν και ακόμα περισσότερες ευρωατλαντικές βεβαιότητες του παρελθόντος θα καταρρεύσουν. Οι διπλωματικοί χειρισμοί που απαιτούνται από την Αθήνα και τη Λευκωσία είναι λεπτοί και η εικόνα της τυφλής ταύτισης με τις επιλογές Τραμπ και Νετανιάχου δεν βοηθά.
Πιθανή «οριστική» ρήξη στις σχέσεις Δύσης-Τουρκίας θα αυξήσει σημαντικά τις προκλήσεις ασφαλείας για την Ελλάδα και την Κύπρο. Στην εκτίμηση της νέας κατάστασης που ίσως προκύψει θα πρέπει να συνυπολογιστούν η περιορισμένη προθυμία της Ε.Ε να θωρακίσει τα ευρωπαϊκά σύνορα κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης, η διαρκής αναβολή των αποφάσεων για την ίδρυση Ευρωστρατού και οι εσωτερικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει του ΝΑΤΟ κατά την εποχή Τραμπ.
4°
