Το παραμύθι του εργοδότη-ευεργέτη

Αν τις τελευταίες 24 ώρες μπήκατε έστω και για λίγο στα μέσα της κοινωνικής της δικτύωσης αποκλείεται να μην πέσατε σε RIP «στην εφηβεία μας» από ανθρώπους που προσέχουν τη χοληστερίνη τους εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον και στο υπέροχο εσωτερικό σημείωμα μιας «Περιφερειακής Διευθύντριας Λειτουργίας Καταστημάτων» μεγάλης αλυσίδας σουπερμάρκετ για το θέμα του χαμόγελου που πρέπει να έχουν οι υπάλληλοι όση ώρα εργάζονται. Για όσους δεν το έχετε δει, το σημείωμα είναι αυτό:

Από όλα τα αστεία ή εξοργιστικά ή αστεία εξοργιστικά που περιέχει αυτό το σημείωμα, η φράση που κατά τη γνώμη μου ξεχωρίζει είναι το αριστουργηματικό «Η εταιρεία επένδυσε χρήματα για να συνεχίσετε να εργάζεστε» (το ότι δεν επένδυσε σε «Περιφερειακή Διευθύντρια» που να ξέρει απλά μαθηματικά και να μη νομίζει πως «το 300 σε σχέση με το 0 είναι 300% περισσότερο» δεν εκπλήσσει κανέναν σε μια χώρα που αντίστοιχες είναι και οι μαθηματικές γνώσεις του, απόφοιτου του Πολυτεχνείου, πρωθυπουργού).

Φυσικά δεν είναι η πρώτη φορά που συναντάω μια παραλλαγή του παραμυθιού του εργοδότη-ευεργέτη στον οποίο οι εργαζόμενοι πρέπει να χρωστούν ευγνωμοσύνη επειδή τους πληρώνει από το υστέρημα του και πιθανότατα σε βάρος της προσωπικής και οικογενειακής του ευτυχίας. Προσφάτως άκουσα και τον Δήμο τον Βερύκιο να εγκαλεί τα στελέχη και τους σταρ του Άλφα που δεν πήγαν στην κοπή της πίτας του σταθμού ή όπως το είπε ο ίδιος, «δεν ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ευεργέτη τους». Είναι ένα παραμύθι που πάντοτε μου φαίνονταν διασκεδαστικό και ενδιαφέρον, αλλά στον 21o αιώνα μοιάζει τόσο παλιομοδίτικο όσο η υπεράσπιση του «σοσιαλιστικού οικονομικού μοντέλου» και τόσο ανόητο όσο η πεποίθηση σύμφωνα με την οποία κάθε εργοδότης είναι η ενσάρκωση του απόλυτου κακού.

Είναι ένα παραμύθι το οποίο συνήθως ξεκινάει από την άποψη (την οποία - χωρίς να το καταλαβαίνουν οι καημένοι - ενστερνίζονται και κάποιοι υπερασπιστές του καπιταλισμού) σύμφωνα με την οποία η επιδίωξη του κέρδους είναι μια κακή επιδίωξη. Κι αφού είναι κακή, ο καλός επιχειρηματίας δεν επενδύει, πληρώνει, προσλαμβάνει και διοικεί με σκοπό το κέρδος, αλλά για χάρη των εργαζόμενων. Άλλες φορές, το παραμύθι ξεκινάει από την άποψη σύμφωνα με την οποία οι εργαζόμενοι είναι ηλίθιοι και δεν μπορούν να καταλάβουν ότι η επιτυχία της επιχείρησης μάλλον συμπίπτει παρά ανταγωνίζεται το δικό τους συμφέρον (προφανώς υπάρχουν επιχειρήσεις που πάνε καλά και οι εργαζόμενοι τους είναι δυσαρεστημένοι, αλλά δεν υπάρχει ούτε μια που να πηγαίνει άσχημα και να έχει ευχαριστημένους εργαζόμενους). Άλλες φορές πάλι, το παραμύθι απλώς ξεκινάει και σταματά στην πνευματική ανεπάρκεια αυτού που την ξεστομίζει και στα κλισέ τα οποία δεν αφήνουν χώρο στον εγκέφαλο για σκέψη.

Στην πραγματικότητα ένας εργοδότης-ευεργέτης είναι το πιο επικίνδυνο είδος εργοδότη καθώς η εργασία που προσφέρει δεν μπορεί παρά να είναι για λίγο. Ένας άνθρωπος που προσλαμβάνει και πληρώνει ως ευεργέτης, ηγείται μιας επιχείρησης η οποία αποτελείται από ανθρώπους που δεν αξίζουν τη θέση ή τα χρήματα που παίρνουν, δηλαδή μιας επιχείρησης που είναι στελεχωμένη από ανθρώπους ανεπαρκείς ή εντελώς άχρηστους και άρα χωρίς πολύ χρόνο ζωής μπροστά της.

Μια επιχείρηση που επενδύει τα κεφάλαιά της «για να συνεχίσουν να εργάζονται οι εργαζόμενοι της» και όχι για να αυξήσει ή να διατηρήσει τα κέρδη της είναι μια εταιρεία από την οποία οι εργαζόμενοι πρέπει να φύγουν όσο είναι καιρός γιατί δεν θα μπορεί να τους πληρώνει για πολύ ακόμα. Μια επιχείρηση η οποία απαιτεί ευγνωμοσύνη από το προσωπικό της επειδή πληρώνει στην ώρα της, δείχνει ότι δεν το θεωρεί αυτονόητη υποχρέωση της και άρα στην πρώτη δυσκολία θα πάψει να το κάνει. Μια επιχείρηση που απαιτεί από τους εργαζόμενους της να χαμογελάνε «επειδή έχουν δουλειά» είναι βέβαιο ότι δεν κάνει τίποτα για τις συνθήκες στις οποίες γίνεται αυτή η δουλειά και άρα είναι καταδικασμένη να έχει κατσούφηδες εργαζόμενους. Γενικά, μια επιχείρηση που λειτουργεί με βάση όσα περιγράφει αυτό το σημείωμα και κυρίως χάρη στην φιλανθρωπία της ιδιοκτησίας, δεν έχει πολύ μέλλον και ακόμα μικρότερο έχουν οι εργαζόμενοι σε αυτήν.   

Φίλες, φίλοι και οι υπόλοιποι είμαστε στον 21o αιώνα και όσο δεν χρειαζόμαστε παραμύθια για σοσιαλιστικούς παραδείσους όπου οι ευτυχισμένοι εργαζόμενοι θα απολαμβάνουν, όλοι, όλα τα αγαθά χωρίς ιδιαίτερο κόπο και άγχος, άλλο τόσο δεν χρειαζόμαστε παραμύθια για καπιταλιστικούς παραδείσους στους οποίους οι ευτυχισμένοι εργαζόμενοι ψέλνουν ύμνους στον εργοδότη που τους προσφέρει εργασία. Τίποτα στη Γη δεν μπορεί να είναι παραδεισένιο και αυτό για το οποίο πρέπει να προσπαθούμε είναι τίποτα να μην μοιάζει με κόλαση. Μια αρχή είναι το να μην επιτρέπουμε σε παραμύθια να επηρεάζουν την αντίληψη που έχουμε για την πραγματικότητα και τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Και μπράβο μας.   

Υ.Γ. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει και στον ωραίο θεσμό του «μυστικού επισκέπτη» που μαρτυρά εταιρική αποτυχία. Ένας εργοδότης που δεν έχει εμπιστοσύνη στους προϊσταμένους των καταστημάτων του κι έχει ανάγκη κατασκόπους, δεν είναι απλώς ένας πολύ κακός εργοδότης. Πάνω απ’ όλα είναι ένας πολύ κακός επιχειρηματίας και μπράβο και σ΄αυτόν.        

Υ.Γ. 2 Στους «ακτιβιστές» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που, ζώντας και αυτοί το δικό τους παραμύθι, καλούν σε μποϊκοτάζ της συγκεκριμένης αλυσίδας, να θυμίσω ότι επειδή ο πραγματικός κόσμος μας είναι κάπως πιο πολύπλοκος από αυτόν του παραμυθιού τους, τα πρώτα και μάλλον τα τελευταία θύματα ενός μποϊκοτάζ θα είναι οι εργαζόμενοι τα δικαιώματα των οποίων δήθεν θέλουν να υπερασπιστούν.

Υ.Γ.3 Το καλύτερο παράδειγμα για να εξηγήσει κανείς τι ακριβώς θα συμβεί σε έναν εργοδότη-ευεργέτη, είναι το ελληνικό δημόσιο.