Η σοφία του «καναπέ»

Θυμάμαι, την περίοδο 2011-2014, να παρακολουθώ τα σεμινάρια «Κοινωνία και Δημοκρατία», που αφορούσαν ποικίλες επιπτώσεις της κρίσης. Κάποια στιγμή άρχισα να δυσανασχετώ: εξελίσσονταν σε προπαγανδιστικό μηχανισμό του ανερχόμενου τότε ΣΥΡΙΖΑ. Βάσιμη υποψία: μετά τις εκλογές του 2015, απλώς σταμάτησαν. Αποστολή εξετελέσθη.

Η ανάμνηση αυτή δεν είναι άσχετη με διάφορες συναθροίσεις που οργανώνονται εσχάτως για τη δημιουργία «προοδευτικού πόλου με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ». Άλλωστε ορισμένα πρόσωπα είναι τα ίδια. Ανάμεσα στα επιχειρήματα που επιστρατεύονται σήμερα είναι η αντίσταση στην επέλαση της δεξιάς και στην άνοδο του εθνικισμού.

Οι κινήσεις αυτές χωλαίνουν. Εάν οι συμμετέχοντες πράγματι κόπτονται για τον πρωτόγνωρο/πρωτόγονο εθνικισμό που πυροδότησε η συμφωνία των Πρεσπών, θα ήταν χρήσιμο και ειλικρινές να αναγνωριστεί η συμβολή άλλων πολιτικών χώρων στην αίσια έκβαση της υπόθεσης. Αντίθετα, γίνεται προσπάθεια εκμετάλλευσης του θέματος, όπως άλλωστε και ο ΣΥΡΙΖΑ εξ αρχής θέλησε να το εργαλειοποιήσει πολλαπλώς για ίδιον πολιτικό όφελος. Η αντι-εθνικιστική στάση ούτε μπορεί ούτε πρέπει να  μονοπωλείται από το κυβερνών κόμμα: κάτι τέτοιο την αδυνατίζει, την προσβάλλει. Στο παρελθόν, ο χώρος που την εξέφραζε ήταν περιορισμένος και λοιδορούμενος, την ίδια στιγμή που το κομμάτι του ΠΑΣΟΚ που έχει συρρεύσει στον ΣΥΡΙΖΑ υπερθεμάτιζε σε εθνικισμό (βλ. εμπάργκο κατά της ΠΓΔΜ το 1993/4). Και είναι βέβαια νωπή η μνήμη του εναγκαλισμού ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ, όπως και άλλων πεπραγμένων: λ.χ. η πρόσφατη τοποθέτηση Θάνου στη θέση της Επιτροπής Ανταγωνισμού με ψήφους και της Χρυσής Αυγής. (Η καθυστέρηση της δίκης της οποίας δημιουργεί εύλογες απορίες.)

Ας μη γελιόμαστε: μια προσεχής κυβέρνηση ΝΔ, μετά τις πρόσφατες τακτικιστικές αντιπολιτευτικές αμετροέπειες, θα σεβαστεί τη Συμφωνία των Πρεσπών, διαπραγματευόμενη επιμέρους ασάφειες και εκκρεμότητες (λ.χ. ονομασία προέλευσης προϊόντων). Και το θέμα σιγά σιγά θα κοπάσει. Θα είναι κέρδος.

Εκτός από τις Πρέσπες, υπάρχουν όμως πάμπολλα άλλα. Η οικονομική διαχείριση από τους Συριζανέλ υπήρξε καταστροφική το 2015, συμβάλλοντας στην εμβάθυνση και παράταση της κρίσης. Έκτοτε, αγκυλώσεις, ιδεοληψίες, κωλυσιεργίες και διαχειριστικές ανεπάρκειες, μαζί με θηριώδη πρωτογενή πλεονάσματα, οδηγούν σε ατροφική ανάπτυξη. Οι απαραίτητες επενδύσεις  καρκινοβατούν (λ.χ. Ελληνικό), η δε συνταγματική αναθεώρηση δεν συμπεριλαμβάνει το άρθρο 16 περί Ανωτάτης Παιδείας, η αλλαγή του οποίου θα μπορούσε να είναι ευεργετική: για την οικονομία, όσο και για τα ίδια τα δημόσια πανεπιστήμια που ασφυκτιούν υπό κρατικό έλεγχο. Η πιπίλα περί νεοφιλελεύθερης απειλής σε μια χώρα με τον κρατισμό της Ελλάδας είναι ρηχή, αστεία.

Υπάρχουν επίσης θέματα ύφους/ήθους της εξουσίας, δημοκρατικών θεσμών, σχέσης εκτελεστικής εξουσίας και δικαιοσύνης: εδώ, τα δείγματα γραφής των κυβερνώντων είναι τουλάχιστον προβληματικά.

Αυτά και άλλα πολλά απασχολούν άραγε όσους τόσο πρόθυμα σπεύδουν προεκλογικά να συνδράμουν τη σημερινή εξουσία; Ουδόλως: Συνδυάζοντας λωτοφαγία και μιθριδατισμό, οι πρόθυμοι «προοδευτικοί διανοούμενοι» τηρούν σιγήν ιχθύος για οτιδήποτε άβολο. Οι Πρέσπες χρησιμοποιούνται πλέον ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ. Πρόκειται για φτωχή, λασπώδη, επιδερμική εξιλέωση.

Η ανασυγκρότηση του πολύτιμου χώρου της εν Ελλάδι ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας/ανανεωτικής αριστεράς χρειάζεται χρόνο. Όχι πασαλείμματα, μπαλώματα, άνευ όρων συνοδοιπορίες και προσχωρήσεις. Απλώς λόγω μεγέθους, η σημερινή εξουσία λειτουργεί ως πόλος έλξης. Νοσηρά: είτε με το σκεπτικό του υπαρκτού σοσιαλισμού (τι να κάνουμε; αυτή η αριστερά μας έλαχε), είτε επιστρατεύοντας γνώριμες αυριανικές πρακτικές πόλωσης, αφανισμού οιουδήποτε ενδιάμεσου σχηματισμού. Μόνο μια κούρα στην αντιπολίτευση θα βοηθήσει στην κατεύθυνση της ουσιώδους αναδιάταξης και της επούλωσης των πληγών που άφησε το τοξικό «αντιμνημόνιο», τα απόνερα του οποίου επιβιώνουν. Ζητούμενο, λέξη-κλειδί, είναι η περίφημη «αυτοκριτική». Προφανώς όχι η παρωδία αυτοκριτικής στην οποία διέπρεψε κάποτε η κομμουνιστική αριστερά. Αντιθέτως, μιλάμε για σοβαρό αναστοχασμό, που μελλοντικά θα πρέπει να συμβαδίσει με υπεύθυνη άσκηση αντιπολίτευσης (και όχι εκβιαστικές απειλές επανάληψης των διχαστικών πρακτικών 2011-2014). Επί του παρόντος έχουμε το αντίθετο, την εξής περίεργη αντιστροφή: απολογούμενοι εμφανίζονται όχι ο Τσίπρας και οι συν αυτώ, αλλά όσοι προσέρχονται (ιδιοτελώς ή μη) στις γραμμές του, δίνοντας άφεση αμαρτιών εν ονόματι του «κινδύνου της Δεξιάς». Μικροπασόκοι, μικρομπουχάριν, με την ουρά κάτω από τα σκέλη. Οι διανοούμενοι ως αυλοκόλακες; Όχι ευχαριστώ.

Καλώς εχόντων των πραγμάτων, σε μερικά χρόνια, με το ελληνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές τοπίο σε κάποια κανονικότητα, θα ξαναδοθεί η ευκαιρία στον χώρο αυτό να κυβερνήσει. Και να αφήσει άλλα δείγματα γραφής, θετικότερα.

Συμπερασματικά, οι πολιτικά άστεγοι και ανένταχτοι έχουν το προνόμιο του καθαρού αέρα. Υπάρχει και ο σοφός καναπές. Ο ενεργός: με τις αντένες σε εγρήγορση, με τη σκέψη ανεξάρτητη, κριτική, αλώβητη από σκοπιμότητες.