Η δυσκολία να είσαι Ελληνίδα με iPhone στη Βρετανία

Στις 29 Μαρτίου του 2019, οι Βρετανοί θα αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενδεχομένως χωρίς συμφωνία. Όμως, η αίτηση για να αποκτήσουν οι Ευρωπαίοι υπήκοοι της χώρας δικαίωμα μόνιμης εγκατάστασης θα ανοίξει πλήρως μία μέρα μετά, στις 30 Μαρτίου 2019. Είναι μία ακόμη σουρεαλιστική διάσταση του Brexit.

Ο νόμος του Βρετανικού κράτους, όπως ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2018, ορίζει ότι η Βρετανία θα αποχωρήσει από την ΕΕ στις έντεκα το βράδυ ώρα Βρετανίας ανεξαρτήτως της έκβασης των διαπραγματεύσεων (λόγω της διαφοράς ώρας στην Ελλάδα η αποχώρηση θα γίνει δύο ώρες αργότερα, επομένως τα ξημερώματα της 30ης Μαρτίου).

Αυτό σημαίνει ότι αν δεν υπάρξει συμφωνία, η Βρετανία στις 30 Μαρτίου θα ξυπνήσει ως τρίτη χώρα σε σχέση με την ΕΕ, όπως για παράδειγμα είναι σήμερα ο Καναδάς ή η Σερβία. Δεν θα ισχύουν επομένως οι τέσσερις ελευθερίες μετακίνησης ανθρώπων, αγαθών, κεφαλαίων και υπηρεσιών. Η Βρετανία θα πάψει να είναι στην ενιαία αγορά, και οι Ευρωπαίοι υπήκοοι θα χρειάζονται βίζα εισόδου και παραμονής, όπως για παράδειγμα ισχύει για τους Αμερικανούς επισκέπτες σήμερα στη Βρετανία. Έτσι, αν το Brexit συμβεί χωρίς συμφωνία στις 29 Μαρτίου, μία Ελληνίδα που θα έχει φύγει από τη Βρετανία στις 28 Μαρτίου και θα θελήσει να γυρίσει στο σπίτι της στις 30, δεν θα μπορεί να ξαναμπεί στη χώρα και να πάει στο σπίτι της. Είναι ένα μάλλον απίθανο σενάριο, αλλά είναι εξίσου απίθανο το ότι μία ευρωπαϊκή χώρα συζητάει ως σοβαρό ενδεχόμενο την άτακτη έξοδο και μάλιστα προετοιμάζεται γι’ αυτό, ξοδεύοντας χρήματα από τον δημόσιο προϋπολογισμό της (τουλάχιστον δύο δισεκατομμύρια λίρες).

Το να μείνουν οι «Ευρωπαίοι» της Βρετανίας ξεκρέμαστοι την επόμενη μέρα είναι εξαιρετικά δύσκολο για δύο λόγους.

Πρώτον, το άτακτο Brexit είναι απίθανο σενάριο, αφού τόσο υπουργοί της κυβέρνησης, όσο και βουλευτές όλων των κομμάτων έχουν διαμηνύσει στην πρωθυπουργό ότι δεν θα της επιτρέψουν να φύγει χωρίς συμφωνία. Η ζημιά θα είναι ανυπολόγιστη. «Κανείς εχέφρων άνθρωπος δεν θέλει έξοδο χωρίς συμφωνία», όπως έχει πει ο Τσάρλι Μέιφιλντ, πρόεδρος στα πολυκαταστήματα John Lewis της Βρετανίας.

Δεύτερον, ακόμη και αν τελικά δεν υπάρξει συμφωνία, η Τερέζα Μέι έχει εγγυηθεί τα δικαιώματα των κατοίκων της Βρετανίας με ευρωπαϊκή ιθαγένεια σε περίπτωση άτακτου Brexit: «Θέλω να είμαι ξεκάθαρη μαζί σας. Ακόμη και αν δεν υπάρξει συμφωνία, τα δικαιώματα σας θα προστατευτούν. Είστε φίλοι, γείτονες και συνάδελφοι μας. Θέλουμε να μείνετε». Πριν από λίγες μέρες, η Ελλάδα επίσης εγγυήθηκε τα δικαιώματα των Βρετανών που διαμένουν στη χώρα μας σε περίπτωση μη συμφωνίας.

Στη σελίδα του, το βρετανικό υπουργείο Εσωτερικών καλεί τους 3,6 εκατομμύρια κατοίκους της της χώρας με ευρωπαϊκή ιθαγένεια (ανάμεσα τους περίπου 60.000 Έλληνες από τους οποίους εργάζονται οι 50.000) να συμπληρώσουν αίτηση προκειμένου να τους χορηγηθεί η βεβαίωση μόνιμης εγκατάστασης. Με αυτήν θα μπορούν να μείνουν επ' αόριστον στη Βρετανία

Το σύστημα σήμερα λειτουργεί πιλοτικά. Η αίτηση είναι ανοικτή μόνο σε όσους έχουν κινητό με λειτουργικό Android, αφού οι Βρετανοί δεν έχουν βρει ακόμη πώς μπορείς να κάνεις αίτηση από το λάπτοπ σου ή πώς μπορεί να λειτουργεί η εφαρμογή σε iPhone! Επιπλέον, όσοι και όσες κάνουν αίτηση πρέπει να πληρώσουν 65 λίρες, οι οποίες όμως θα τους επιστραφούν όταν το σύστημα ανοίξει πλήρως, αφού η πρωθυπουργός έχει υποσχεθεί ότι η αίτηση θα είναι μεν δωρεάν αλλά μετά τις 29 Μαρτίου, όταν δηλαδή θα λειτουργεί κανονικά. Με άλλα λόγια, αν σήμερα έχεις iphone και είσαι Ελληνίδα στη Βρετανία, θα πρέπει να περιμένεις την 30η Μαρτίου για να κάνεις αίτηση, όταν όμως το Brexit θα έχει ήδη συμβεί και μάλιστα ατάκτως, αν η Βουλή δεν υπερψηφίσει τη συμφωνία. Με το χάος που επικρατεί και 3.6 εκατομμύρια ανθρώπους στην αναμονή, ας ελπίσουμε ότι τουλάχιστον θα ανοίγουν τα κομπιούτερ στη Βρετανία.  

Βρισκόμαστε 32 μέρες πριν το επίσημο Brexit και δεν υπάρχει συμφωνία. Επειδή ο νόμος ορίζει έξοδο έτσι κι αλλιώς, κάτι πρέπει να συμβεί ώστε να ανατραπεί η σημερινή κατάσταση. Το ενδεχόμενο ατυχήματος στη διαπραγμάτευση είναι ρεαλιστικό σενάριο, όπως ακριβώς είδαμε και με την ελληνική περίπτωση το 2015.

Επιπλέον, σε περίπτωση μη συμφωνίας το δικαίωμα παραμονής των Ελλήνων στη Βρετανία δεν θα απορρέει από το κοινοτικό δίκαιο, όπως συμβαίνει σήμερα. Η τήρησή του δικαιώματος θα εναπόκειται στη βούληση της βρετανικής κυβέρνησης. Σήμερα οι Έλληνες της Βρετανίας, αλλά και οι Βρετανοί της Ελλάδας έχουν δικαίωμα παραμονής στις χώρες διαμονής τους, εξαιτίας της Κοινοτικής οδηγίας 2004/38. H οδηγία αυτή ενσωματώθηκε στη συμφωνία αποχώρησης που υπέγραψαν οι Βρετανοί με τις Βρυξέλλες, και θα εξακολουθήσει έχει ισχύ κατά την περίοδο προσαρμογής. Δηλαδή, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2020 η πιθανή προσφυγή ενός Έλληνα, Ολλανδού, Πορτογάλου κλπ εναντίον του Βρετανικού κράτους θα εξεταστεί από μία Αρχή στην οποία θα εκπροσωπούνται τόσο η ΕΕ όσο και η Βρετανία. Χωρίς συμφωνία, η ΕΕ θα φύγει από το πλάνο.

Η ιστορία με την αίτηση εγκατάστασης και την άτακτη έξοδο φανερώνει τις εγγενείς αντιφάσεις του Brexit και την εκ των πραγμάτων ανετοιμότητα της βρετανικής κυβέρνησης απέναντι στο θηριώδες εγχείρημα. Δεν φεύγεις σε ένα βράδυ μετά από 45 χρόνια συνύπαρξης με κοινούς κανόνες. Η περίοδος προσαρμογής όχι μόνο είναι απαραίτητη και αναπόφευκτη. Είναι μάλιστα πιθανό στη διάρκεια της περιόδου μετάβασης η Βρετανία να εξακολουθήσει να είναι πλήρες μέλος της ΕΕ. Δηλαδή Brexit το 2021, πέντε χρόνια μετά το δημοψήφισμα, και βλέπουμε.