Μας απειλεί η «ψεύτικη» πραγματικότητα

Τα διαδοχικά κύματα ψευδών ειδήσεων προβληματίζουν τα τελευταία χρόνια τη Δύση, πλήττουν την αξιοπιστία των δημοσιογράφων και θέτουν στο στόχαστρο μεγάλα κοινωνικά δίκτυα όπως το Twitter και το Facebooκ με την κατηγορία ότι αποτελούν μέσα εξάπλωσής τους.

Ποια είναι όμως η πραγματική ευθύνη των δημοσιογράφων και τελικά πρέπει να κατηγορούμε για την εξάπλωση των ψεύτικων ειδήσεων τα social media;

Ο Anton Anisimov, υποδιευθυντής σύνταξης του Sputnik, σε συνέντευξή του στην A.V. εξηγεί αν θεωρεί υπεύθυνα τα κοινωνικά δίκτυα για την εξάπλωση των fake news, περιγράφει την κατάσταση που ισχύει στη Ρωσία, και απαντά αν το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων είναι τελικά Μέσο διάδοσης της ρωσικής προπαγάνδας.

Αν και δεν πρόκειται για πρόσφατο φαινόμενο, τα fake news εξαπλώνονται τα τελευταία χρόνια με ανησυχητικό ρυθμό. Ο πιο προφανής ένοχος είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης όμως και οι δημοσιογράφοι;
Δεν υπάρχει μια μοναδική ερμηνεία του όρου «fake news», και ο ορισμός που δίνεται από τη Wikipedia είναι μάλλον επιφανειακός. Η Wikipedia περιορίζει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα στο μη σχολαστικό έργο των δημοσιογράφων και στην έλλειψη ελέγχου από τα κοινωνικά δίκτυα.

Φυσικά, τα «fake news» είναι ένα πολύ πιο σύνθετο φαινόμενο. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Halbe Zijlstra παραιτήθηκε από τη θέση του Υπουργού Εξωτερικών της Ολλανδίας. Την προηγούμενη ημέρα, παραδέχτηκε ότι για αρκετά χρόνια έλεγε ψέματα για τη συνάντησή του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν το 2006, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Ρώσος πρόεδρος εμφανίστηκε – σύμφωνα με τα όσα μετέφερε αργότερα ο Zijlstra – ότι επιθυμεί να επιστρέψει σε μια «μεγαλύτερη Ρωσία», η οποία θα περιλαμβάνει τη Λευκορωσία, την Ουκρανία, χώρες τη Βαλτικής και το Καζακστάν.

Τα μέσα ενημέρωσης αναπαρήγαγαν πιστά τις δηλώσεις του Zailstra εδώ και αρκετά χρόνια. Ουσιαστικά, διέσπειραν «fake news», αλλά ήταν υπαίτιοι γι’ αυτό οι δημοσιογράφοι που έκαναν αυτή τη συνέντευξη; Κατά τη γνώμη μου, όχι. Έκαναν τη δουλειά τους με ειλικρίνεια, μεταφέροντας με ακρίβεια αποσπάσματα δηλώσεων ενός υψηλόβαθμου αξιωματούχου μιας αξιοσέβαστης ευρωπαϊκής χώρας.

Βιάζεστε επίσης να κατηγορήσετε τα κοινωνικά δίκτυα για τη σκόπιμη διάδοση ψευδών ειδήσεων, αλλά η θέση αυτή μου φαίνεται παράξενη. Κάποτε στο πανεπιστήμιο, ο καθηγητής θρησκευτικών σπουδών, μιλώντας για τις ερμηνείες του «καλού» και του «κακού» σε διαφορετικές θρησκείες του κόσμου, μας είπε: «Το μαχαίρι δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό, μπορείτε να κόψετε ψωμί με αυτό ή μπορείτε να σκοτώσετε έναν άνθρωπο».

Το ίδιο ισχύει και με τα κοινωνικά δίκτυα. Είναι απλώς ένα εργαλείο επικοινωνίας, ένα περιβάλλον στο οποίο οι άνθρωποι έχουν την ευκαιρία να εκφραστούν υπέρ της μιας πλευράς ή της άλλης.

Θεωρώ ότι τα «fake news» είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι ενός κοινού προβλήματος, το οποίο θα ήθελα να ονομάσω «ψεύτικη πραγματικότητα». Η σύγχρονη κοινωνία έχει ήδη περιέλθει σε αυτήν την πραγματικότητα.

* Ο Anton Anisimov θα είναι ομιλητής στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών στην ενότητα Russia’s View of the International Order που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 1 Μαρτίου στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών.

Έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στη Ρωσία την ίδια επιρροή και αποτελεσματικότητα στη διασπορά ψευδών ειδήσεων όσο στην Ευρώπη;
Η Ρωσία έχει τα δικά της μεγάλα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία είναι πολύ πιο δημοφιλή στη χώρα από τα δυτικά ανάλογα. Πρόκειται για το Vkontakte και το Odnoklassniki. Φυσικά, υπάρχει και σε αυτά μεγάλη ποσότητα ανακριβών πληροφοριών που διαδίδονται, τόσο από Ρώσους όσο και από ξένους χρήστες. Ωστόσο, για άλλη μια φορά θέλω να τονίσω ότι δεν έχει νόημα να αποδώσουμε όλη την ευθύνη αποκλειστικά στις διαδικτυακές πλατφόρμες.

Το Sputnik έχει χαρακτηριστεί ως ρωσικό προπαγανδιστικό Μέσο. Πόσο εύκολο είναι για ένα πρακτορείο ειδήσεων που θεωρείται εμφατικά φιλοκυβερνητικό να διατηρήσει την αξιοπιστία του απέναντι στο κοινό;
Όλα τα μέσα ενημέρωσης κατηγορούνται για προπαγάνδα, όχι μόνο το Sputnik. Και το αμερικανικό CNN, το βρετανικό BBC και το καταριανό Al Jazeera χαρακτηρίζονται ως προπαγάνδα, οπότε εμείς κρατάμε μια ψύχραιμη στάση απέναντι σε αυτές τις ταμπέλες. Το πρακτορείο λειτουργεί σε 32 γλώσσες, έχουμε ανταποκριτές σε 150 πόλεις σε όλο τον κόσμο, χάρη στους οποίους λαμβάνουμε πληροφορίες γρήγορα και αξιόπιστα.

Φυσικά μπορεί και εμείς να έχουμε κάνει λάθη – μπορεί να συμβεί σε όλους. Αναλύουμε διεξοδικά τέτοιες περιπτώσεις και, αν μιλάμε για καταφανείς παραβιάσεις των δημοσιογραφικών προτύπων, τότε η υπόθεση ενδεχομένως να οδηγήσει ακόμα και στην απόλυση ενός υπαλλήλου. Ευτυχώς, στα 5 χρόνια λειτουργίας του οργανισμού, τέτοιες περιπτώσεις μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού.

Οι απόψεις που δημοσιεύουμε στους ιστότοπους του Sputnik ανήκουν συχνά σε ευρωπαίους πολιτικούς, επιχειρηματίες, εμπειρογνώμονες και απλούς πολίτες. Εάν αυτές οι απόψεις μεταφέρονται σωστά, χωρίς να διαστρεβλώνεται το νόημα, έχει διαφορά για τον χρήστη, το ποιος έχει κάνει τη συνέντευξη - Ρώσοι, Αμερικανοί, Γάλλοι ή Νορβηγοί; Κρίνοντας από την αύξηση του κοινού μας, οι αναγνώστες μάς εμπιστεύονται όλο και περισσότερο.

Το Sputnik άνοιξε πρόσφατα περιφερειακό γραφείο στην Ελλάδα. Παρατηρήσατε κάποιο κενό στη μικρή και υπερκορεσμένη ελληνική αγορά;
Έχουμε επανειλημμένα δηλώσει ότι το Sputnik σκοπεύει να επεκταθεί περαιτέρω και να εισέλθει σε νέες αγορές. Η υπηρεσία μας παράγει τεράστιο όγκο ειδήσεων και πληροφοριών για διεθνή θέματα. Έτσι, είναι εύκολο για εμάς να βρούμε μια θέση σε οποιαδήποτε αγορά.