Νίκος Ανδρουλάκης: Εντυπώσεις από την αποστολή στη Νικαράγουα

Την προηγούμενη εβδομάδα είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω στην αποστολή της αντιπροσωπείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη Νικαράγουα για να εξετάσουμε τις καταγγελίες καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την κυβέρνηση του Ντανιέλ Ορτέγα. 

Το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα των Σαντινίστας και ο Ντανιέλ Ορτέγα προσωπικά ήταν ένα σύμβολο του αγώνα των λαών της Λατινικής Αμερικής για δημοκρατία και απεξάρτηση από την κηδεμονία των ΗΠΑ. Ο αγώνας του για την πτώση της δικτατορίας του Σομόσα και ο εμφύλιος που ακολούθησε με τους αμερικανοκίνητους Κόντρας τον ηρωοποίησαν σε ένα μεγάλο μέρος της διεθνoύς κοινής γνώμης.

Όμως, τα στερνά τιμούν τα πρώτα. Από το 2006, όταν και εξελέγη ξανά μετά το 1990 πρόεδρος της Νικαράγουας, με μικρά βήματα, σχεδόν αόρατα σε όποιον δεν ασχολείται συστηματικά με τα πολιτικά της χώρας, δημιούργησε ένα αυταρχικό καθεστώς, ελέγχοντας τη δικαιοσύνη και ένα μεγάλο μέρος του τύπου. Η οικονομική βοήθεια ύψους 500 εκατομμυρίων δολαρίων που λάμβανε από τη Βενεζουέλα, καθώς και η ανάπτυξη της οικονομίας που βασιζόταν στον τουρισμό και στις ξένες επενδύσεις περιόριζε τις όποιες αντιδράσεις. Το 2011 κατάφερε να ξεπεράσει τον σκόπελο της απαγόρευσης των μη συνεχόμενων θητειών που υπήρχε στο Σύνταγμα με μία αμφισβητούμενη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. Στις τελευταίες προεδρικές εκλογές, αφού τροποποίησε το Σύνταγμα, ήταν υποψήφιος για τρίτη συνεχόμενη θητεία, απαγόρευσε την είσοδο στη χώρα των διεθνών παρατηρητών, χρησιμοποίησε το Ανώτατο Δικαστήριο για να αποκλείσει τον βασικό υποψήφιο της αντιπολίτευσης και τοποθέτησε τη σύζυγό του στη θέση του αντιπροέδρου. Αν αυτές οι πράξεις του είχαν περάσει σχεδόν απαρατήρητες στην πλειοψηφία του κόσμου εκτός Νικαράγουας, τα επεισόδια του περασμένου Απριλίου σίγουρα αποτέλεσαν ένα πολύ ισχυρό καμπανάκι για το τι συμβαίνει στη χώρα.

Στις 16 Απριλίου, η κυβέρνηση ανακοίνωσε περικοπές στα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης. Αυτή ήταν η αφορμή να ξεκινήσουν μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις σε όλες τις πόλεις της Νικαράγουας, οι οποίες συνεχίστηκαν και μετά την απόσυρση των μέτρων, καθώς το βασικό αίτημα ήταν πολιτική ελευθερία. Αστυνομία και παρακρατικοί τις διαλύουν με βία. Μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα, 40 άνθρωποι θα χάσουν τη ζωή τους, κυρίως διαδηλωτές. Οι συγκρούσεις θα είναι λυσσαλέες. Όπως μας κατήγγειλαν οι μητέρες των αδικοχαμένων νέων, ελεύθεροι σκοπευτές θα δολοφονήσουν φοιτητές που διαμαρτύρονται. Συγχρόνως, σύμφωνα με βίντεο της κυβέρνησης, ομάδες οπλοφόρων θα βασανίσουν αστυνομικούς και θα κάψουν ζωντανό έναν από αυτούς. Τα συνολικά θύματα υπολογίζονται σε 150 σύμφωνα με την κυβερνητική εκδοχή, σε πάνω από 300 σύμφωνα με τον ΟΗΕ και διεθνείς παρατηρητές. 

Τους επόμενους μήνες η κατάσταση επιδεινώθηκε αντί να βελτιωθεί, με τη χώρα να βρίσκεται στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου, με πάνω από 700 πολιτικούς κρατουμένους και βασανισμούς.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμά του είχε καταδικάσει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από τους 750 ευρωβουλευτές, μόλις 39 το καταψήφισαν, μεταξύ αυτών και οι τρεις ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ήδη από τον Μάιο, με ψήφισμά του είχε καταδικάσει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από τους 750 ευρωβουλευτές, μόλις 39 το καταψήφισαν, μεταξύ αυτών και οι τρεις ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ. Επιπλέον αποφασίστηκε η διοργάνωση μίας αποστολής του Κοινοβουλίου αρχικά για τον Νοέμβριο, που τελικά μετατέθηκε τον Ιανουάριο και στην οποία συμμετείχα. Εκεί μπορέσαμε να συναντήσουμε εκπροσώπους των διαδηλωτών, της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης. 

Στη συνάντηση με τις Μη κυβερνητικές Οργανώσεις, κάποιες δεν ήρθαν από φόβο. Όσοι όμως ήταν παρόντες, εκπροσωπώντας φοιτητές, αγρότες, συνδικαλιστικές οργανώσεις και τις μητέρες των θυμάτων, σημείωσαν την ανάγκη να σταματήσει η πολιτική της καταπίεσης που έχει εφαρμοστεί τους τελευταίους μήνες και να ελευθερωθούν όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι και να επιτραπεί η επιστροφή των διεθνών Οργανώσεων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Μάλιστα, κάποιοι φοιτητές έπρεπε να φυγαδευτούν μετά τη συνάντηση μαζί μας από φόβο μήπως συλληφθούν.  

Η αντιπολίτευση ήταν διαιρεμένη. Κάποιοι, κυρίως πρώην Σαντινίστας και εκπρόσωποι μικρότερων κομμάτων, επιθυμούσαν τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών και τη δημιουργία προϋποθέσεων για μετάβαση σε μία δημοκρατική κυβέρνηση που θα σέβεται τους θεσμούς, τη δικαιοσύνη και τους πολίτες. Παράλληλα, συναντηθήκαμε και με άλλους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη γυναίκα ενός πρώην προέδρου ο οποίος βρίσκεται στη φυλακή καταδικασμένος σε 20 χρόνια κάθειρξη για διαφθορά, οι οποίοι μου έδωσαν την αίσθηση ότι απλώς θέλουν να γίνουν Ορτέγα στη θέση του Ορτέγα. 

Με 11 τηλεοπτικά κανάλια και αρκετά ραδιόφωνα στην ιδιοκτησία της, η οικογένεια Ορτέγα ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του τύπου. 

Συζητήσαμε και με δημοσιογράφους, τόσο από εφημερίδες όσο και από τηλεοπτικά κανάλια. Με 11 τηλεοπτικά κανάλια και αρκετά ραδιόφωνα στην ιδιοκτησία της, η οικογένεια Ορτέγα ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του τύπου. Για τα λίγα ανεξάρτητα μέσα, τα προβλήματα είχαν ξεκινήσει ήδη από το 2008,  όμως τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με τη σημερινή κατάσταση. Τηλεοπτικοί σταθμοί και ραδιόφωνα κλείνουν χωρίς καν δικαστική εντολή, μπλοκάρεται η εισαγωγή χαρτιού και μελανιών για τις εφημερίδες και οι δημοσιογράφοι καταλήγουν στη φυλακή. 

Η επίσκεψη στις φυλακές ήταν σοκαριστική. Πολλοί φυλακισμένοι μαζί σε μικρά κελιά. Έναν από τους κρατούμενους, δημοσιογράφο, τον είχαν για 35 ημέρες στην απομόνωση.
Τέλος, την τελευταία ημέρα μπορέσαμε και είδαμε τον πρόεδρο Ορτέγα μαζί με τη σύζυγό του. Προσπαθούσε να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Με έναν λόγο θεολογικό με αναφορές στο ένδοξο παρελθόν και χωρίς πειστικό σχέδιο για το πώς θα εξομαλυνθούν σήμερα τα πράγματα. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που είχε αναφέρει ο πρώην αντιπρόεδρος του Ορτέγα, ο οποίος παραιτήθηκε και αποχώρησε από το κίνημα ήδη από το 1995, Σέρχιο Ραμίρες, ότι «όποιος διαφωνεί με την κυβέρνηση τον χαρακτηρίζουν τρομοκράτη. Αν πάρουμε τοις μετρητοίς τα λεγόμενα της κυβέρνησης, η Νικαράγουα έχει περισσοτέρους τρομοκράτες από το Ισλαμικό Κράτος».

Έχοντας επισκεφθεί αρκετές χώρες της περιοχής στο πλαίσιο των αποστολών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θα μπορούσα να ξεχωρίσω 3 εργαλεία ελέγχου που χρησιμοποιεί τόσο ο αριστερός όσο και ο δεξιός ποπουλισμός στη Λατινική Αμερική ώστε να διατηρείται στην εξουσία. Καταρχάς είναι o έλεγχος του κράτους, της δικαιοσύνης, της αστυνομίας και του στρατού, ακολουθεί η απαξίωση των κύριων πολιτικών αντιπάλων εκτός όσων είναι πρόθυμοι να παίξουν τον ρόλο της ελεγχόμενης αντιπολίτευσης και τέλος η στρατηγική συμμαχία με μέρος της εγχώριας οικονομικής και μιντιακής ελίτ στο πλαίσιο φοροαπαλλαγών ή άλλων διευθετήσεων. 

Στόχος της διεθνούς κοινότητας θα πρέπει να είναι η αποσόβηση νέας αιματοχυσίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω μίας διαδικασίας διαλόγου, η οποία θα οδηγήσει στον καθορισμό ενός πλαισίου για τη διενέργεια ελεύθερων και δημοκρατικών εκλογών, με την παρουσία διεθνών παρατηρητών. Οι όποιες κυρώσεις θα πρέπει να στοχεύουν αποκλειστικά συγκεκριμένα πρόσωπα και όχι τη χώρα, για να μην πληρώσουν τις συνέπειες οι πιο αδύναμοι. Φέτος τον Ιούνιο κλείνουν 40 χρόνια από την πτώση της δικτατορίας του Σομόσα. Εύχομαι ο λαός της Νικαράγουας  να εορτάσει αυτή τη σημαντική επέτειο σε κλίμα ειρήνης και αδελφοσύνης.