Αντιπαράδειγμα και Αντισυστημικότητα

Πολύ μεγάλη συζήτηση γίνεται τελευταία για το τι ευθύνεται για τη μεγέθυνση του ρόλου των ακροδεξιών μορφωμάτων στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Ήδη από τον Απρίλιο του 2012, με αφορμή ένα θριαμβολογικό δημοσίευμα της E.Ε. για τη μείωση των ελλειμμάτων και του ρυθμού αύξησης του χρέους στην ΕΕ-27, είχαμε διαπιστώσει ότι η μεγαλύτερη μείωσή τους παρατηρείται σε χώρες στις οποίες ταυτοχρόνως εμφανίζονταν έντονα φαινόμενα αποδυνάμωσης των δημοκρατικών δεικτών (Ουγγαρία, Ελλάδα, Λετονία κ.τ.λ.). Μάλιστα ο τίτλος του δημοσιεύματος ήταν «Ελλείμματα και Δημοκρατία – ένα φρένο τώρα».

Και δεν είμαστε βέβαια μόνο εμείς (P. Krugman κ.α.) που παρατηρήσαμε τα φαινόμενα αποδυνάμωσης της δημοκρατίας στην Ευρώπη αποδίδοντάς τα ευθέως στην ακολουθητέα οικονομική πολιτική. Εξάλλου ο κόσμος έχει ξαναζήσει παρόμοιες καταστάσεις πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Βέβαια μην πηγαίνει το μυαλό σας ότι είμαστε από τους υπερασπιστές των ελλειμμάτων. Επιτέλους ας γίνει κατανοητό ότι άλλο πράγμα είναι να επικρίνεις την κοντόφθαλμη ευρωπαϊκή (και ρεπουμπλικανική στις ΗΠΑ) οικονομική πολιτική και άλλο να υποστηρίζεις τη δημιουργία ελλειμμάτων. Και οι μεσομακροπρόθεσμοι στόχοι του περιορισμού των ελλειμμάτων και των χρεών πρέπει να εξυπηρετηθούν και οι στόχοι της μεγέθυνσης και της ισότητας δεν θα πρέπει να ξεφεύγουν της προσοχής μας (βλέπε π.χ. το πρόσφατο άρθρο του OECD, «Πώς να επιτύχεις Μεγέθυνση και Ισότητα» με ταυτόχρονη Δημοσιονομική Προσαρμογή, Οκτώβριος 2013, ή τα τελευταία working papers του IMF για τις διαρθρωτικές υπερεκτιμήσεις τους κ.τ.λ.). Απλώς όλοι αυτοί έκαναν τρία χρόνια να ξυπνήσουν από τον μακάριο ύπνο της συνέργιας στην επικράτηση των πιο λανθασμένων και εγκληματικών θεωριών όπως ότι οι αυτές οι πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής είναι ταυτοχρόνως και επεκτατικού οικονομικού χαρακτήρα (δηλαδή φέρνουν και ανάπτυξη!). Αυτές τις τρέλες ουσιαστικά έλεγαν και στο Α΄ Μνημόνιο. Γι’ αυτό έβλεπαν στη γωνία του δρόμου την ανάπτυξη αλλά ποτέ δεν ήρθε.

Όμως πώς επικράτησαν έστω και οριακά οι θέσεις αυτές της οικονομικής πολιτικής που ακολουθήθηκε ιδίως στην ελληνική οικονομία;

Με το Αντιπαράδειγμα. Αντιπαράδειγμα ήταν η προβολή της εναλλακτικής πολιτικής που είχε ως βάση την πτώχευση (!) και τη μονομερή και μεμονωμένη έξοδο από το ευρώ (!). Διότι άλλο να επιστρέψουμε όλοι στα νομίσματά μας και άλλο να επιστρέψουμε μόνοι μας στη δραχμή μας που κανείς δε θα θέλει να έχει.

Ας θυμηθούμε ότι η βασική αντίθετη άποψη που επικράτησε στην ελληνική οικονομία μέχρι ουσιαστικά και τις αρχές του 2012 για την ακολουθητέα μνημονιακή πολιτική ήταν της πτώχευσης και της εξόδου από το Ευρώ.

Άρα δεν ασκείτο κριτική στο Μνημόνιο. Απλώς αναπτυσσόταν με πολύ μεγάλη υποστήριξη από τα ΜΜΕ η αχαρτογράφητη εναλλακτική πολιτική της άγνωστης πορείας. Το Αντιπαράδειγμα.

Ήταν ο μόνος τρόπος για να περάσει η παράλογη λογική της επιβολής του συγκεκριμένου Μνημονίου! Και πέρασε. Γιατί στο πίσω μέρος του μυαλού του ο Έλληνας καταλάβαινε πολύ καλά το χάος που του υποσχόταν η εναλλακτική αυτή προοπτική. Έκανε πάρα πολύ καιρό για να ενδιαφερθεί το σύστημα και τα ΜΜΕ για πραγματικά στοιχεία κριτικής στην εφαρμοζόμενη πολιτική. Ακόμα και σήμερα που ζούμε τις συνέπειες του λάθους είναι απίστευτο πώς επικρατεί οτιδήποτε προέρχεται από τις λεπτομέρειες του σταθεροποιητικού προγράμματος και αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες εγχώριες λογικές αγνοώντας πολλές φορές την ίδια τη λογική της διάσωσης.

Όμως το Αντιπαράδειγμα έφερνε μαζί του και την Αντισυστημικότητα. Άλλο πράγμα είναι να συμφωνείς να διασωθείς ασκώντας κριτική στον τρόπο διάσωσης και άλλο είναι να υπόσχεσαι ένα άλλον εναλλακτικό κόσμο που θα πρέπει να επιβληθεί. Η προβολή του φανταστικού κόσμου μοιραία υπέσκαπτε όλους τους καθημερινούς θεσμούς.

Και η Αντισυστημικότητα, μαζί και με ορισμένους άλλους παράγοντες, έφερε την ακραία πολιτική συμπεριφορά. Πολύ φοβάμαι ότι όσο στην Ευρώπη και την Ελλάδα επικρατούν α) αντιδημοκρατικές εκφράσεις λειτουργίας (αγνόηση Ευρωκοινοβουλίου, θεσμικών οργάνων), β) οικονομικές πολιτικές περιθωριοποίησης μεγάλων μαζών, τόσο θα υπάρχουν οι ακραίες φωνές. Ακόμη και αν τώρα πια μαζεύαμε όλες τις αποσταθεροποιητικές φωνές δεν θα γινόταν δυνατόν να εμποδιστεί πλέον η ύπαρξη πολιτικής έκφρασης των ακραίων συμπεριφορών. Μόνο η αλλαγή πολιτικής μπορεί ν΄ αλλάξει την πορεία των πραγμάτων.