Το τελευταίο ροζ τρίγωνο μιλάει

Τη στιγμή που κόλλησε το πρόσωπό του στην οθόνη του Μνημείου για τους ομοφυλόφιλους που έπεσαν θύματα του ναζισμού στο Βερολίνο, ο Ρούντολφ Μπράζντα ρώτησε με απορία τον (επίσης γκέι) δήμαρχο του Βερολίνου: «Γιατί δείχνετε δύο αγόρια να φιλιούνται; Δεν ήταν έτσι στα στρατόπεδα. Έπρεπε να δείξετε πώς μας κρεμούσαν από τους αγκώνες».

96 χρονών σήμερα ο Ρούντολφ δεν έχει χάσει ούτε το χαμόγελό του, ούτε το δυνατό του γέλιο. Αλλά καθώς διηγείται τα τρία χρόνια που πέρασε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ, πολλές φορές δεν μπορεί να συγκρατήσει τα δάκρυά του. Όταν το Μάιο του 2008 εγκαινιάστηκε το Μνημείο στο Βερολίνο ήταν ένας ακόμα από τους 15 χιλιάδες ανώνυμους ομοφυλόφιλους που οι ναζί έστειλαν στα κολαστήρια. Στην τηλεόραση άκουσε τους επίσημους να δηλώνουν με λύπη ότι κανείς από τους επιζώντες δεν βρίσκεται πια στη ζωή. Σήκωσε το ακουστικό του τηλεφώνου. « Ήμουν κρατούμενος στο Μπούχενβαλντ και είμαι ακόμα εδώ». Από την Αλσατία όπου μετά τον πόλεμο έζησε 50 χρόνια με τον σύντροφό του Έντι, ο Ρούντολφ Μπράζντα συμφώνησε να δώσει αυτή τη συνέντευξη στο γαλλικό περιοδικό Têtu.

Όταν οι ναζιστές κατέλαβαν την εξουσία είσαστε μόλις 20 χρονών…

Μόλις είχα ξεκινήσει τη ζωή μου ως ομοφυλόφιλος. Ζούσα με τον φίλο μου στη Λειψία. Και ξαφνικά ήρθαν οι ναζί. Το 1937 συνέλαβαν όλους τους ομοφυλόφιλους της πόλης. Διάβαζαν τα γράμματά μας, παρακολουθούσαν σε ποιους γράφουμε και τους έπιαναν κι αυτούς. Η ομοφυλοφιλία ήταν παράνομη και πριν τον Χίτλερ. Αλλά τότε οι αρχές μας άφηναν στην ησυχία μας. Με την παρέα μου συμπεριφερόμασταν με απόλυτη ελευθερία, βγαίναμε στο δρόμο και σχολιάζαμε δυνατά τους ωραίους άντρες που περνούσαν! Το 1930 οργανώσαμε με το φίλο μου ένα «γαμήλιο πάρτι» στο πατρικό μου σπίτι, μπροστά στη μητέρα μου και τα αδέλφια μου! Τα βράδια χόρευα μόνο με άντρες. Τότε κανείς δεν έδινε σημασία.

Σας συνέλαβαν δύο φορές. Τη δεύτερη σας έστειλαν στο Μπούχενβαλντ όπου περάσατε τρία χρόνια από το 1942 ως το 1945. Υπήρχαν πολλοί ομοφυλόφιλοι στο στρατόπεδο;

Γνώρισα πολλούς ομοφυλόφιλους στο στρατόπεδο. Αλλά ήταν μαζεμένοι τόσοι άντρες εκεί που δεν χρειαζόταν να τους έχουν στείλει εκεί γι’ αυτό το λόγο για να προσεγγίσουμε ο ένας τον άλλο.

Θέλετε να πείτε ότι μπορούσε κάποιος να έχει σεξουαλικές σχέσεις;

Οι πιο ηλικιωμένοι δεν είχαν τέτοιες ευκαιρίες. Αλλά με μας τους νεότερους ήταν αλλιώς. Αγαπιόμασταν δυνατά. Ακόμα και οι ετεροφυλόφιλοι άντρες το έκαναν συχνά μεταξύ τους. Βέβαια όλα αυτά γίνονταν στα κρυφά. Οι Ες-Ες ήξεραν τι συμβαίνει μεταξύ μας αλλά αδιαφορούσαν. Στους χώρους που κοιμόμαστε δεν υπήρχαν Ες-Ες αλλά μόνο οι «κάπο» (κρατούμενοι στους οποίους οι Ες-Ες ανέθεταν την επιτήρηση των υπόλοιπων). Ο πιο μεγάλος στην πτέρυγά μου, ένας πενηντάρης «κάπο» με ερωτεύτηκε. Είχαμε μια περιπέτεια μαζί.

Πώς ήταν στα στρατόπεδα;

Τα κρεβάτια ήταν φτιαγμένα από μεταλλικές γρίλιες, το ένα πάνω στο άλλο. Μου έρχεται τώρα στο μυαλό μια ιστορία αρκετά στενάχωρη. Μια μέρα ένα πολύ ελκυστικό αγόρι 17-18 χρονών ήρθε να κοιμηθεί δίπλα μου. Σκέφτηκα ότι για να είναι εκεί ένα τόσο ωραίο παιδί, μάλλον τον έχουν στείλει επειδή είναι ομοφυλόφιλος. Μιλώντας μου είπε ότι είναι τυφλός. Καθώς τον μετέφεραν έμπηξε στο μάτι του ένα στυλό. Πίστευε ότι έτσι οι Ες-Ες θα τον άφηναν ήσυχο. Τη άλλη μέρα τον φώναξαν στο αναρρωτήριο. Δεν τον ξαναείδαμε ποτέ. Αργότερα έμαθα ότι του έκαναν μια ένεση με δηλητήριο γιατί ένας τυφλός κρατούμενος τους ήταν άχρηστος. Πολλοί εκτελέστηκαν με αυτό τον τρόπο.

Η ζωή στα στρατόπεδα ήταν πιο δύσκολη για τους ομοφυλόφιλους;

Δεν μπορώ να μιλήσω για τίποτα άλλο πέρα από τη δική μου εμπειρία. Είχα την τύχη να είμαι νέος και όμορφος. Νομίζω ότι αυτό μου έσωσε τη ζωή. Η πιο δύσκολη στιγμή που πέρασα ήταν όταν ένας Ες-Ες μου έσπασε τα δόντια. Επειδή μας θεωρούσαν ψυχικά άρρωστους, μας είχαν στο στρατόπεδο μαζί με τους διανοητικά αναπήρους. Θυμάμαι μια μέρα πήραν αρκετούς από αυτούς και τους έκλεισαν σε ένα φορτηγό. Μας είπαν ότι θα τους πάνε κάπου αλλού. Μόλις έκλεισε η πόρτα τους έριξαν αέρια και τους σκότωσαν όλους. Για μας ήξεραν ότι μπορούσαμε να δουλέψουμε και μας έστελναν στα λατομεία όπου χειριζόμασταν επικίνδυνα εκρηκτικά. Όπως και με τους διανοητικά ανάπηρους έτσι και σε μας οι Ες-Ες δεν έδειχναν κανένα έλεος. Αλλά εγώ είχα την τύχη να με ερωτευτεί ο «κάπο» της πτέρυγάς μου. Όσο σκληρός και απάνθρωπος ήταν με τους άλλους, τόσο αρνάκι ήταν μαζί μου! (γελάει)

Αυτός σας έσωσε τη ζωή;

Στο στρατόπεδο με έβαλαν στην ομάδα των οικοδόμων. Είχαμε στη διάθεσή μας μια αποθήκη με υλικό και εκεί είχα την περιπέτειά μου με τον «κάπο». Μια μέρα καθόμουν μόνος μου στο γραφείο. Άκουσα μια φωνή να ρωτάει «Ποιος είναι υπεύθυνος εδώ;». «Γράφει στην πόρτα, δεν ξέρεις να διαβάζεις;» του απάντησα εγώ, νομίζοντας ότι είναι κάποιος κρατούμενος. Την επόμενη στιγμή ένας Ες-Ες είχε χιμήξει πάνω μου και με ρίχνει μαζί με την καρέκλα στο πάτωμα. Καθώς έκανα να σηκωθώ, μου σπάει τρία δόντια με μια γροθιά στο πρόσωπο. Όπως ήμουν αιμόφυρτος στο πάτωμα μου λέει «Αύριο φεύγεις για την Ντόρα μαζί με τους άλλους». Η Ντόρα ήταν ένα άλλο στρατόπεδο, ένα ορυχείο 900 μέτρα κάτω από το έδαφος. Ήξερα ότι εκεί με το παραμικρό σε έστηναν στον τοίχο. Τότε σώθηκα χάρη στον «κάπο» μου. Είπε στο διοικητή ότι του ήμουν απαραίτητος για να τελειώσουν οι εργασίες. Χάρη σ’ αυτόν έμεινα στο Μπούχενβαλντ.

Τι μπορούσε να συμβεί σε κάποιον που δεν ήταν τόσο τυχερός όσο εσείς;

Ήταν τόσο εξοντωτική η εργασία και τόσο απάνθρωπη η συμπεριφορά των Ες Ες που αν δεν ήμουν τυχερός δεν θα σας μίλαγα τώρα. Ο τρόπος που αντιμετώπιζαν οι ναζί εμάς τα «ροζ τρίγωνα» απλά δεν περιγράφεται. Μπορούσαν να μας τσακίσουν χωρίς κανένα έλεος. Θυμάμαι έναν άντρα που είχαν πιάσει οι Ες Ες μια μέρα. Δεν ξέρω τι του καταλόγιζαν. Ίσως ότι δεν δούλευε αρκετά, που ήταν και η πιο συχνή δικαιολογία. Του έδεσαν τα χέρια πίσω από την πλάτη και τον κρέμασαν σε έναν στύλο από τους καρπούς (σηκώνεται για να μας δείξει με δάκρυα στα μάτια). Τον άφησαν εκεί κρεμασμένο με τα χέρια να έχουν εξαρθρωθεί από τους ώμους του. Το μαρτύριό του είναι μια φριχτή ανάμνηση που θα με ακολουθεί πάντα.

Πέρσι στο καλοκαίρι πήγατε στο μνημείο για τα «ροζ τρίγωνα» στο Βερολίνο και μπήκατε επικεφαλής στην γκέι παρέλαση της πόλης. Τι αισθήματα σας προκάλεσε η συμμετοχή σας στο Pride;

Βρήκα υπέροχη την παρέλαση, όλη αυτή την ατμόσφαιρα ελευθερίας… Αλλά μου κάνει εντύπωση με πόση ευκολία οι γκέι πετάνε από το ένα λουλούδι στο άλλο, πόσο εύκολο είναι κάποιος να έχει σεξουαλικές σχέσεις με τόσα διαφορετικά άτομα. Αυτή η νοοτροπία δεν μου ταιριάζει. Ίσως γιατί είμαι πια τόσο μεγάλος… Αλλά κυρίως γιατί ο έρωτας και η αφοσίωση μετράνε πολύ στα μάτια μου.

Γνωρίσατε τον έρωτα μετά την απελευθέρωση;

Μετά την απελευθέρωση του στρατοπέδου δεν μπορούσα να γυρίσω στο σπίτι μου στο ανατολικό τμήμα της Γερμανίας γιατί εκεί γινόντουσαν ακόμα μάχες με τους ρώσους. Ήμουν μαζί με τον Φερνάντ, έναν άλλο κρατούμενο που είχαμε σχέσεις. Ο Φερνάντ ήταν από την Αλσατία και με έφερε εδώ μαζί του. Λίγο καιρό αφού φτάσαμε γνώρισε μια γυναίκα και χωρίσαμε. Κάποια χρόνια αργότερα γνώρισα τον Έντι σε ένα χορό μασκαρεμένων. Είχα ντυθεί γυναίκα. Εκείνος ήταν 18, εγώ 36. Μου ζήτησε να χορέψουμε. Βγήκαμε έξω και του είπα πως είμαι άντρας. Στην αρχή ξαφνιάστηκε, αλλά μετά μου είπε «Δεν με νοιάζει. Είμαι ερωτευμένος μαζί σου. Και την ημέρα που θα γίνεις 100 θα σε αγαπάω ακόμα». 18 χρονών και να μου πει κάτι τέτοιο! Αυτό το σπίτι το φτιάξαμε μαζί. Ζήσαμε εδώ μαζί 50 χρόνια μέχρι που πέθανε το 2003.

Γιατί δεν είχατε μιλήσει ποτέ πριν για αυτά που περάσατε;

Κανείς δεν με είχε ρωτήσει. Μέχρι πέρσι που πήγα στο Βερολίνο για τα εγκαίνια του Μνημείου όλων όσων εκτοπίστηκαν επειδή ήταν ομοφυλόφιλοι. Kανείς ποτέ πριν δεν είχε ενδιαφερθεί για την ιστορία μας.

---

(Η μετάφραση της συνέντευξης με τον Ρούντολφ Μπράζντα, το τελευταίο γνωστό "ροζ τρίγωνο", δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο μπλογκ μου τον Σεπτέμβριο του 2009, δύο χρόνια πριν τον θάνατό του. Την δημοσιεύω ξανά εδώ καθώς παραμένει οδυνηρά επίκαιρη. Και ένα πιο πρόσφατο κείμενο που έγραψα για το ίδιο θέμα: "Όταν τα χρυσά αβγά γίνονται ομοφοβική ομελέτα")